واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: به گزارش خبرنگار ايرنا، در منطقه بلوچستان كه يكي از مناطق كهن ايران زمين به شمار مي رود توليد سفال كلپورگان قدمتي به بلنداي تاريخ دارد اما از هزاران نفر هنرمند چيره دست و فعال اين بخش فقط عده اي معدود در حوالي شهرستان هاي سراوان، نيكشهر و سرباز باقيمانده اند. سفال كلپورگان كه سرخي رنگش را از آتش كوره گرفته است با اشكال مختلف قدمتش به دوران ماقبل تاريخ بازمي گردد و طرح و نقش هاي سياه رنگ روي آن هنر دستان ماهر و صنعتگر زن بلوچ است. زنان بومي منطقه بلوچستان كه يگانه خالقان سفال كلپورگان هستند اين هنر را سينه به سينه از نياكان خود فراگرفته و به ارث برده اند و اكنون شمار زناني كه به اين صنعت اشتغال دارند رو به كاهش نهاده است چرا كه به دليل درآمد اندك و سختي كار نسل جديد رغبتي براي فراگيري اين هنر ناب ندارد. اين نوع سفال كه خاص روستاي كلپورگان واقع در 25 كيلومتري شهرستان سراوان در جنوب شرقي ترين نقطه ايران است به سبب نوع ساخت منحصر به فرد آن و شباهت زياد با نمونه هاي بدست آمده از كاوش هاي باستان شناسي در هزاره سوم پيش از ميلاد شهرت دارد. اكنون تنها كارگاه فعال و باقي مانده اين هنر در ورودي روستاي كلپورگان واقع شده و بيشتر زنان هنرمند بلوچ در همان محل آثار خود را توليد و در معرض ديد عموم براي فروش قرار داده اند، كيفيت و كميت آثار توليدي خود به خود اين مكان را مبدل به موزه اي زنده كرده است بطوريكه مي تواني روند توليد تا فروش يكي از با ارزش ترين سفال هاي دنيا را از نزديك به نظاره بنشيني. در اين كارگاه، زنان صنعتگر از چرخ سفالگري استفاده نمي كنند بلكه با نشستن بر روي زمين و چرخاندن ظرف دايره شكلي توسط انگشتان يك پاي خود و طراحي گل با دست به طور همزمان سفال را مي سازند. اين روند توليد كه بسيار سخت و وقت گير است علاوه بر دستان نيك پنجه، نياز به پاهاي هنرمندي نيز دارد و از اين حيث حتي در دنيا نظير ندارد. ماده اوليه سفال از نوعي خاك تهيه مي شود كه از منطقه اي به نام مش كوتك در حوالي روستاي كلپورگان بدست مي آيد و اين خاك را با دوغ آبي مخلوط مي كنند تا به گل تبديل شود. زنان هنرمند گل را به اشكال مختلفي چون، كاسه، كوزه، جام، قدح، پارچ، ليوان، قليان، زغال دان و غيره كه برخي از آنها قدمتي چند هزار ساله دارد، درمي آورند. به عنوان مثال زرتشتيان در ايران باستان و حدود چهار هزار سال پيش از زغال دان سفالي كلپورگان براي دود كردن اسپند و مواد خوشبو در آيين پرسه و دفن مردگان خود استفاده مي كرده اند. سفالگر براي تزيين سطح سفال ها از مايعي قهوه اي رنگ كه نتيجه در هم آميزي آب با تيتوك (نوعي اكسيد آهن كه از كوههاي بيرك در حوالي روستاي كلپورگان يافت مي شود) است و به كمك يك تكه نازك از چوب درخت خرما، طرح مورد نظر را بر روي سفال نقش مي زند. در نهايت اشكال گلي وارد كوره مي شوند و پس از چند ساعت، سفالي سرخ رنگ با نقوش سياه رنگ بر روي آن توليد مي شود. سفال كلپورگان اشكال متنوعي دارد و سفالگر سفال هايي با اشكال نمادين سر حيوانات، بخوردان هايي به شكل انار، حيواناتي از جمله شتر و اسب مي سازد. همه تزيينات سفالينه ها نمادهاي تجريدي و ذهني است كه نسل به نسل به يادگار مانده و گاه حكايت از خواهش هاي روحي هنرمند مي كند و گاه نشان از اعتقادات و باورهاي نشات گرفته از محيط دارد. فرآيند توليد و ساخت سفال كلپورگان كاري زمان بر، بسيار مشكل و طاقت فرساست و به سبب فقدان حمايت كافي از صنعتگران اين عرصه و فراهم نشدن زمينه توسعه اين صنعت، هنر ارزشمند و منحصر به فردي كه نقشه اش فقط در صندوق چه اسرار و قلب زن بلوچ جاي گرفته است، رو به نابوديست. متصدي موزه سفال كلپورگان در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: ساخت هر قطعه از سفال چهار روز زمان صرف مي كند و تعداد كساني كه در اين عرصه فعاليت دارند بسيار محدود است و همه آنها اين هنر را از مادران خود فرا گرفته اند. احمد دهواري افزود: بيش از 50 نفر زن هنرمند در كارگاه سفالگري كلپورگان فعاليت دارند و به رغم سختي كار و تحمل رنج زياد، هيچ كدام تحت پوشش بيمه نيستند . او اظهار داشت: دسترنج زنان بلوچ علاوه بر فروش در كارگاه روستا در فروشگاهي در تهران و در ازاي هر قطعه يك تا چهل هزار تومان فروخته مي شود . او بيان كرد: براي جلوگيري از نابودي هنر بي بديل سفال كلپورگان و توسعه اين صنعت در منطقه بايد تمهيدات لازم از سوي مسوولان و دستگاههاي ذيربط انديشيده شود. رييس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري سراوان نيز با تاييد برخي مشكلات اين صنعت به خبرنگار ايرنا گفت: حضور پررنگ صنعتگران كلپورگان در نمايشگاههاي ملي و حتي بين المللي مي تواند به رونق بازار آن كمك كند. محمد صديق دهواري با بيان اينكه 57 زن صنعتگر در روستاي كلپورگان مشغول به حرفه سفالگري هستند، گفت: متاسفانه اين روستا از برخي امكانات رفاهي نظير شبكه آب محروم است و اين موضوع علاوه بر ايجاد مشكلاتي، انگيزه نسل جديد براي زندگي در محل را كاهش داده است . دهواري با اشاره به برنامه دولت براي بيمه 200 هزار نفر صنعتگر در كل كشور گفت: صنعتگران براي دريافت خدمات بيمه اي بايد داراي دو گواهينامه صنايع دستي و مهارت فني و حرفه اي باشند و به همين سبب صنعتگران كلپورگان در آزمون مربوطه شركت و هر دو گواهينامه را اخذ كرده اند. او بدون اشاره به ساير مشكلات سفالگران كلپورگان از جمله درآمد كم اظهار داشت: مقدمات كار بيمه صنعتگران براي معرفي به سازمان تامين اجتماعي در دست انجام است . همچنين رييس اداره تعاون سراوان به خبرنگار ايرنا گفت: دو تعاوني ويژه سفالگران كلپورگان با تحت پوشش قرار دادن 92 نفر هنرمند ايجاد شده است. بشير دهواري افزود: ساختمان قديم ميراث فرهنگي سراوان براي فعاليت هنرمندان سفالگر در اختيارشان قرار گرفته است و برنامه هاي ديگري نيز در دست انجام است . وي توضيحي در رابطه با ناكافي بودن اين اقدامات نداد اما اظهار داشت: درخواستي براي ارائه تسهيلات مالي از سوي هنرمندان سفالگر ارائه نشده است . در همين ارتباط يك كارشناس صنايع دستي نيز به خبرنگار ايرنا گفت: به دلايل مختلف تقاضا براي خريد سفال كلپورگان در بازار اندك است و بايد با تمهيداتي هزينه تمام شده توليد را كاهش داد تا مثلا بتوان آن را جايگزين ظروف پلاستيكي كرد. عبدالحميد مير افزود: در شبكه سراسري راه آهن هند شرايطي فراهم شده تا مسافران براي ظروف آبخوري از ظروف سفالي يك بار مصرف استفاده كنند و طبيعتا اينچنين شرايطي علاوه بر جلوگيري از آلودگي محيط زيست به ماندگاري هنرها، ايجاد درآمد و اشتغال پايدار كمك مي كند. اين مدرس دانشگاه با بيان اينكه هيچ ظرف پلاستيكي مايعات را مانند سفال خنك و تازه نگه نمي دارد، گفت: هنر سفال گري در قالب سفال كلپورگان تنها به بوميان منطقه تعلق دارد و زنان روش توليد را از اجداد خود فرا گرفته اند اما متاسفانه تاكنون هيچ كلاس يا دوره آموزشي ويژه اين هنر برگزار نشده است. مير افزود: براي جلوگيري از منسوخ شدن اين هنر و ارتقاي دانش توليد و انتقال آن به نسل هاي آينده بايد زمينه آموزش و توسعه مهارت سفال كلپورگان همچنين حمايت بيشتر از هنرمندان فراهم شود. وي خاطرنشان كرد: ايجاد تعاونيهاي كوچك و ارائه تسهيلات بدون بهره، بيمه شدن زنان هنرمند، برپايي نمايشگاههاي عرضه و فروش سفال در اقصي نقاط ايران و جهان و اطلاع رساني مناسب از جمله راهكارها براي ماندگاري اين هنر چند هزار ساله است . 7315/2729
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 503]