آهن و شیشه و کاربرد ان در ساختمان سازی

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: آهن و شیشه، معماری پهلوی را دگرگون کرد
مواد و مصالح ساختمانی در هر
دوره از تاریخ معماری ایران، سبک و سیاق و شکل خاصی به معماری بخشیده به
گونه ای که در صورت بررسی مواد و مصالح بناهای متعلق به دوره های مختلف
تاریخی،‌ می توان میزان دسترسی معماران و استادکاران به امکانات ساخت و
احداث بنا را مورد بررسی قرار داد.

«علی رضا بهرمان» کارشناس ارشد
مرمت و استاد دانشگاه که در پروژه های بزرگی مانند کارگاه مرمت کاخ
شهربانی، مسجد سپهسالار، مرمت سنگ و تزیینات بنا را برعهده داشته در حوزه
تزیینات معماری بناهای تاریخی متخصص است در مورد تزیینات و مواد و مصالح به
کار رفته شده در معماری دوران قاجار و پهلوی اول می گوید:

* آغاز معماری ایران به چه دوره ای بر می گردد؟

-
ایرانیان به لحاظ شرایط اقلیمی ویژه کشور اغلب برای ساخت بناها از مصالح و
مواد مقاوم بهره می گرفتند و بر همین اساس در زمینه ساخت بناها تبحر کافی
پیدا کردند و به سرعت توانستند به هنر معماری در معنای واقعی آن دسترسی
پیدا کنند. چنانچه آثار و ابنیه تاریخی به جای مانده از تاریخ کهن ایران
مانند چغازنبیل نشانی از این حکایت است. همچنین در دوره های پارتی و ساسانی
سبک و سیاق معماری سنگی به شناخت بهتر مواد و ساخت بناهای عظیم، طاق ها و
کتیبه ها منجر شد که این روند در اواخر دوره ساسانی به شکل کاملی بروز پیدا
کرد. با آغاز دوره اسلامی روند معماری ایران پویاتر شد تا جایی که در دوره
سلجوقی، با تکمیل شدن مباحث سازه ای،‌ معمارها فرصت پیدا کردند تا از آجر،
ملاط و تزیینات در ساخت بناها استفاده کنند که این هنر به ویژه در دوران
اسلامی، در سطوح عالی آن به چشم می خورد. در اواخر دوره مغول اطلاعات مربوط
به سازه و بنا تکمیل و معماری بنا از نظر فضاها کامل شد و بناهای به جا
مانده از این دوره به عنوان یکی از کامل ترین نمونه های فضاهای معماری
شهری، جلوه گر شد. پس از مغول و در دوران تیموریان کاشیکاری با سبک و سیاق
کاشی معرق و به شکل بی نظیر به کار گرفته شد که این سبک در دوره صفویه نیز
ادامه پیدا کرد، در این دوره سرعت ساخت و ساز استفاده از کاشیکاری هفت رنگ
را جایگزین استفاده از کاشی های معرق کرد.

* در دوره قاجار با چه شکل خاصی از معماری و تزیینات بنا روبرو هستیم؟

-
سبک های آذری و اصفهانی که به ویژه در دوران صفویه و با استفاده از کاشی
های هفت رنگ و لعاب های رنگارنگ معمول بود،‌ به دوران قاجار نیز راه یافت و
به ویژه بهره گیری از سبک اصفهانی در بناهای عام المنفعه و مذهبی کاملا
مشهود بود.
در دوره های میانی قاجار، تحولات جهانی و گسترش صنعت در جهان
بر بخش هایی از معماری ایران تاثیر گذاشت به طوری که با آغاز قرن 19 نوعی
آمیختگی معماری اصیل ایرانی با معماری مدرن، به چشم می خورد.
اختراع
ماشین و احداث کارخانه ها، تولید انبوه و به دنبال آن تولید مواد و مصالح
جدید ساختمانی از جمله آهن را به دنبال داشت، که با تولید آهن به طور
انبوه‌، معماران از این ماده جدید در ساخت و ساز و احداث بناها استفاده
کردند.

* حضور معماری مدرن و تلفیق آن در معماری کهن ایرانی تا چه
میزان بر هویت معماری ایرانی تاثیر گذاشت و آیا در این دوره بناهایی را می
توان شاهد بود، که هنوز تاثیر معماری اصیل ایرانی بر ساختارشان به طور کامل
دیده شود؟

- معماری مدرن به راحتی در زوایای معماری کهن ایرانی
رخنه کرد به طوری که در معماری بناهای دوران قاجار تاثیر این سبک معماری به
وضوح دیده می شود، اما به هر حال تاثیر معماری مدرن بر بناهای سنتی، همچون
سایر بناها نبود. برای مثال می توان از مسجد سپهسالار نام برد که هر چند
ساخت آن به اواسط دوره قاجار و تاثیر معماری مدرن بر معماری آن روز ایران
باز می گردد، اما بنای مسجد، در قالب یک مکان مذهبی،‌ نمایانگر ارزش های
معماری اسلامی و ایرانی است. هر چند مسجد سپهسالار براساس طرح ها و نقشه
های یکی از نخستین فارغ التحصیلان ایرانی در حوزه معماری از اروپا ساخته شد
اما در این بنا سبک اصفهانی با تزیینات اسلامی قابل مشاهده است.

* تغییر در ساخت و ساز بناهای جدید در دوره قاجار چگونه به وجود آمد؟

-
تغییر در مواد و مصالح معماری،‌ تغییر در شکل و ساختار معماری بناها را در
این دوره به دنبال داشت. به گونه ای که با توجه به تغییرات ایجاد شده در
عصر صنعت و نیاز به امکانات جدید شهری، ساخت برخی از بناها از جمله ایستگاه
های راه آهن، نمایشگاه ها و کارخانه ها از سوی معماران مورد توجه قرار
گرفت.

* تلفیق سبک معماری کهن ایران و معماری مدرن چگونه صورت گرفت؟

-
به دنبال سفر شاهان قاجار به اروپا به علاقه آنان به ساخت بناهایی مشابه
آنچه در فرنگ دیده بودند، منجر شد و پس از آن معماران ایرانی با بهره گیری
از تصویر کارت پستال هایی که شاهان قاجار از بناهای اروپایی به ایران آورده
بودند،‌ بناهایی را احداث کردند که نشانگر تلفیقی از معماری کهن ایران و
معماری مدرن اروپایی بود. به ویژه در دوره امیرکبیر، نخست وزیر اصلاح طلب
دربار قاجار با نگرش های نورپردازانه تحولاتی در سیمای شهر تهران به وجود
آورد، که از جمله این تحولات می توان به سامان دهی میدان ارگ و احداث میدان
توپخانه و بناهای جدید اشاره کرد.

* وضعیت معماری اواخر دوران قاجار به چه شکل بود؟

_
در اواخر دوران قاجاریه حضور معماری اروپایی در فضاها و در تمامی بخش های
ساختمان ها به چشم می خورد. معماران اروپایی در این دوران به ساخت بناهایی
در ایران پرداختند که شکل ظاهری و معماری آن با بناهای پیشین ساخته شده در
ایران متفاوت بود. در اواخر دوران قاجار و به ویژه با به قدرت رسیدن رضاخان
استفاده از مواد و مصالح جدید که در اروپا رایج بود، جایگاه ویژه ای در
معماری پیدا کرد که پس از پنج سال و با تشویق و حمایت رضاخان معماران
ایرانی از این مواد و مصالح جدید برای ساخت و احداث بناها استفاده کردند.

* در دوران حضور رضاخان در ایران چه شکل خاصی از معماری در بناهای ساخته شده در آن دوران به چشم می خورد؟

_
در دوره رضا شاه با توجه به نگرش هایی که وی به سیستم اداری و حکومتی در
ایران داشت، تلاش شد سامان دهی شکل اداری حکومتی ایران منطبق با اشکال
موجود در اروپا باشد. در نخستین گام احداث ساختمان هایی که پاسخگوی شرایط
جدید اداری باشند در قالب سه نوع متفاوت کاربری اداری، آموزشی و صنعتی مورد
توجه قرار گرفت.

* چه بناهای خاصی در دوره رضا شاهی که نمایانگر شکل اداری جدید در ایران است، به وجود آمد؟

_
احداث کارخانه های مختلف از جمله کارخانه نساجی در دوره رضا شاهی و دیگر
بناهای اداری، شکل خاصی از معماری و استفاده از مواد و مصالح اروپایی را به
دنبال داشت، به خصوص حضور سبک نئوکلاسیک در این دوره در احداث بناها مشهود
است و از آنجا که در این دوره براساس اعتقادات ناسیونالیستی سران حکومتی،
بازگشت به معماری دوران پرشکوه تاریخ ایران از جمله دوره هخامنشی و ساسانی
مد نظر قرار گرفت. برای مثال یکی از شرط های گزینش طرح های ارایه شده از
سوی معماری برای ساخت بناهای اداری و دولتی در این دوره میزان توجه به
عناصر معماری تزیینی دوران پیش از اسلام و به ویژه دوره هخامنشی و ساسانی
بود.

* چه بناهای شاخصی از دوران حکومت رضاخان و با توجه به اصول معماری نئوکلاسیک (تلفیقی) در ایران به جای مانده است؟‌

_
کاخ شهربانی سابق، اداره پست، ساختمان شرکت نفت ایران و انگلیس و ساختمان
بانک ملی، به عنوان بناهای شاخص به جای مانده از معماری دوران رضاشاهی مطرح
هستند.

* در دوره پهلوی دوم چه شکل خاصی از معماری به چشم می خورد؟

_
در دوران پهلوی دوم وجود مصالح جدید ساختمان سازی در ایران و به ویژه
کاربرد سیمان که تا آن زمان ماده ای ناشناخته بود، امکانات ویژه ای را در
زمینه احداث بناها در اختیار معماران قرار داد. سیمان از سال 1305 از سایر
کشورها به ایران وارد شد که در سال 1312 و با توجه به نیاز تولید سیمان در
داخل کشور نخستین کارخانه سیمان در ایران احداث شد.

* استفاده از مواد و مصالح جدید و به ویژه سیمان چه امکانات ویژه ای را در اختیار معماران قرار داد؟

_
این ماده به سرعت از سوی معماران، استادکاران و مهندسان ایرانی مورد توجه
قرار گرفت به گونه ای که در سال 1313 و تنها یک سال پس از احداث کارخانه
سیمان، شیوه های مختلفی برای استفاده از این ماده ساختمانی از سوی معماران
ابداع شد و همچنین این ماده در احداث تندیس ها و مجسمه ها، بناهای دولتی و
اداری از جمله کاخ شهربانی مورد استفاده قرار گرفت.

* استفاده از شیشه چه تغییراتی را در معماری ایران به وجود آورد؟

_
در قرن 19، در اروپا و به لحاظ نیاز شدید معماری به ساخت فضاهای گسترده
مثل نمایشگاه ها دیگر استفاده از مواد و مصالح سنگی یا آجری پاسخگو نبود
بنابراین ضرورت ساخت سقف ها و سازه های فلزی از سوی معماران مورد توجه قرار
گرفت که به منظور استفاده از پوشش های سبک برای پوشاندن این سازه های
فلزی، شیشه به عنوان ماده ای مقاوم از سوی معماران اروپایی مورد استقبال
قرار گرفت.
در اوایل قرن 19، تولید شیشه به شکل انبوه و صنعتی آن در
اروپا آغاز شد و پس از مدتی رضاخان، به منظور استفاده از شیشه در ساخت
بناهای جدید، کارخانه شیشه و بلور کرج را احداث کرد. در همین دوران استفاده
از سنگ نیز از سوی معماران مورد توجه قرار گرفت.

* بهره گیری از
سنگ به عنوان یکی از مصالح ساختمانی که از گذشته نیز توسط معماران به کار
گرفته می شد در دوره پهلوی اول در معماری بناها چگونه مورد استفاده قرار
گرفت؟

_ در دوره پهلوی اول، بهره گیری از برخی مواد و مصالح
ساختمانی که از گذشته نیز معمول بود، بار دیگر از سوی معماران و استادکاران
مورد توجه قرار گرفت به ویژه در دوره پهلوی اول و بازگشت به سبک معماری
دوران هخامنشی و ساسانی، استفاده از سنگ در بناهای این دوره مشهود است،
ساختمان سینگر که در امتداد خیابان سعدی به سمت میدان امام خمینی قرار
گرفته است به عنوان یکی از بناهای شاخص که در احداث آن به استفاده از سنگ
توجه شده، مطرح است.

* پرداختن به نمای داخلی بنا در دوران قاجار به چه صورت انجام می شد؟

_
در زمینه تزیینات معماری نمای داخلی بناها، در اوایل دوران قاجار استفاده
از گچ بری و کاشیکاری در نماهای داخلی بناها مشهود است، اما با عبور از این
دوره به ویژه با ورود به دوران پهلوی اول و دوم، استفاده از تزیینات
پیچیده در فضاسازی داخلی کاهش پیدا می کند تغییر در میزان به کار بردن
تزیینات داخلی بنا، با توجه به افزایش سرعت ساخت و ساز و استفاده از مواد و
مصالح جدید در احداث بناها، به وجود آمد. برای مثال در کاخ شهربانی
استفاده از گچ بری تنها در سرستون های بنا دیده می شود

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2060]