جایگاه ساز قانون در موسیقی ایران

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: "قانون" ساز مضرابي ايراني، از قديمي ترين سازهاي كشورمان است كه قرن هاست فراموش گشته و ناشناخته مانده است. قانون به شكل امروزي به وسيلهء فارابي اختراع شد و ادعاي ايراني بودن آن به جهت ايراني بودن فارابي است. حال آنكه امروزه در دنيا، نه تنها اين ساز، بلكه فارابي نيز ترك يا عرب جلوه داده مي شود.

البته قانون بعدها اندك اندك تابعيت ايراني خود را از دست داد و به خدمت موسيقي ترك و عرب درآمد. اين ساز تقريبا از شصت سال پيش به وسيله رحيم قانوني (۱۳۲۴-۱۲۵۴) مجددا در ايران به كار گرفته شد. قانونـي ضمن سفر به چند كشور عربي، نوازندگي قانون را فراگرفت. او علاوه بر اجراي برنامه هايي در راديو تهران، شاگرداني تربيت كرد كه از ميان آنها، فرزندش جلال به شهرت رسيد. پس از رحيم و جلال قانوني، نوازندگان ديگري نيز به نواختن اين ساز پرداختند و با وجود آنكه زمينهء كارشان بر اجراي نغمه هاي موسيقي ايراني استوار بوده، به دليل تقليد ناآگاهانه از سبك و روش نوازندگي موسيقي عربي، اين پندار اشتباه را به وجود آوردند كه قانون يك ساز عربي است و بايد آنرا به شيوه عربي نواخت، حال آنكه اين شيوه در قانون نوازي، علاقه مندان به موسيقي ايراني را فرسنگها از شناخت اصول و ظرايف اين ساز كه كاملا با موسيقي ايراني منطبق است دور مي سازد.

"پايه گذار آموزش قانون در ايران (در سدهء كنوني خورشيدي)، مهدي مفتاح (۱۳۷۵-۱۲۹۰) است. وي از دانش آموختگان هنرستان عالي موسيقي در رشته ويلن بود كه مقدمات قانون نوازي را از يك نوازندهء عرب آموخت و در سال ۱۳۳۶ از طرف اداره هنرهاي زيبا، براي پژوهش درباره شيوه هاي قانون نوازي راهي عراق شد. پس از بازگشت او، آموزش قانون در ردهء ديگر سازهاي ايراني در هنرستان موسيقي ملي آغاز شد. البته به عنوان ساز دوم، زيرا اين ساز سابقهء آموزش اندكي در ايران داشت و به ويژه، اجراي موسيقي ايراني با مضراب و تكنيك عربي رايج بود.
مفتاح يك متد آموزشي براي قانون تهيه و شاگرداني تربيت كرد كه متاسفانه همگي سبك استاد خود را كه همانا اجراي نواهاي ايراني با تكنيك عربي بود ادامه دادند.

از ميان آنها، تنها مليحه سعيدي، نظر به پژوهش هاي گستردهء خود دربارهء قانون و قانون نوازي،‍آشنايي با نواختن سازهاي گوناگون، آشنايي با نواختن سازهاي گوناگون، همچنين تعليماتي كه در گروه موسيقي دانشكده هنرهاي زيبا نزد داريوش صفوت (با ياري اجراي ظرايف موسيقي ايراني روي سه تار و نظارت بر تكرار آن ظرايف روي قانون) ديده است، "از ديرباز تلاشي را آغاز كرده تا اين ساز را از رنگ و بوي موسيقي سرزمين هاي ديگر كه اكثرا شيوه هاي مبتذل آن به ما منتقل شده برهاند و اجراي درستي از آنرا در روال موسيقي ايراني عرضه نمايد."
وي حاصل تجربيات خود را سه مجلد نگاشته كه نخستين بخش آن در سال ۱۳۶۹ (با همكاري حسين دهلوي) به چاپ رسبده است.

* * *
مليحه سعيدي در سال ۱۳۲۷ در تهران تولد يافت. در سال ۱۳۴۲ وارد هنرستان موسيقي ملي شد. ابتدا نزد لوييجي پازاناري به نواختن متدهاي كلاسيك با ولن پرداخت و سپس به منظور فراگيري رديف موسيقي ايراني تحت تعليم علي تجويدي قرار گرفت. قانون را نيز به عنوان ساز دوم از مهدي مفتاح آموخت.

سعيدي تحصيلات موسيقي خود را چند سال پس از دريافت ديپلم ويلن از هنرستان، در گروه موسيقي دانشكدهء هنرهاي زيبا (دانشگاه تهران) ادامه داد و در سال ۱۳۵۵ به اخذ ليسانس نايل آمد. در دانشكده فرم مضراب زدن ايراني و ظرايف اين موسيقي را زير نظر داريوش صفوت فرا گرفت و كار پژوهش دربارهء قانون و قانون نوازي را آغاز نمود. وي در مركز حفظ و اشاعهء موسيقي ايراني (در تهران) نيز از تجربيات سعيد هرمزي، محمود كريمي، نورعلي برومند و يوسف فروتن بهره برد.

سعيدي نخستين قانون نواز ايراني است كه در سدهء كنوني اين ساز را بر پايه موسيقي ايراني و به شيوه اي كاملا تازه كه خود پايه گذار آن است. وي ضمن پديد آوردن شيوهء ايراني براي نواختن قانون،‍تكنيك هاي تازهء ديگري نيز به وجود آورده كه آهنگها با استفاده از تمام انگشتان و در مواردي آكومپانيمان دست چپ با دست راست اجرا مي شوند.

مليحه سعيدي با همكاري همسرش احمد ستوده و همچنين ابراهيم قنبري مهر (استاد ساز سازي) در ساختمان ساز قانون كه معمولا از روي نمونه هاي عربي و تركي ساخته مي شوند، تغييراتي داده اند كه به طور كلي عبارتند از:

افزايش گسترهء صداي ساز
تغيير دادن پرده گردان ها (۳) براي اجراي ظرايف موسيقي ايراني
تغيير كاسه پوست ها از يك تكه به كاسه پوستها مجزا (براي سهولت در تعويض پوست)

سعيدي از سال ۱۳۴۷ پس از بازنشستگي مهدي مفتاح به تدريس قانون در هنرستان موسيقي ملي پرداخت و پس از انقلاب كار آموزشي را در هنرستانهاي دختران و پسران ادامه داد. با كوشش هاي او در جهت بهبود سطح كيفي نواختن قانون، در حال حاضر اين ساز به عنوان ساز اول در هنرستانها مورد قبول قرار گرفته و ديپلم تخصصي آن به هنرجويان اعطا مي گردد وي از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۷۴ به عنوان نوازنده ، پژوهشگر و هنرآموز قانون در مركز حفظ و اشاعهء موسيقي فعال بود. از تاريخ مذكور به دلايلي به مدت سه سال از كار وي در اين مركز جلوگيري بعمل آمد (ظاهرا به دليل كنسرتي با پريسا در لندن كه خانمها و آقايان مشتركا در تالار حضور داشتند!)

از خرداد ۱۳۷۷ مجددا به كار دعوت شد. در تابستان همان سال مديريت هنرستان دختران به وي محول گشت.

سعيدي پيش از انقلاب به عنوان نوازنده ويلن در اركستر صبا (به رهبري حسين دهلوي)، اركستر بانوان (به رهبري افليا پرتو)، نوازندهء ‍تمبك در گرده تمبك نوازان (به سرپرستي محمد اسماعيلي) حضور داشته است.

پس از انقلاب نيز با همراهي خوانندگان مختلف، كنسرتهايي را در ايران و ديگر كشورها اجرا كرده و همچنين همراه با ده تن از هنرجويان خود با اركستر بزرگ مضرابي به رهبري حسين دهلوي نيز همكاري داشته است.

وي سرپرستي گروه سازهاي ملي نيريز را كه در سال ۱۳۷۴ پايه ريزي نموده بود را عهده دار است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 200]