پيشگيري از ارتكاب جرائم نياز حياتي جامعه اسلامي

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: پيشگيري از ارتكاب جرائم نياز حياتي جامعه اسلامي
آنگاه كه عدالت و قانون، بي‌گذشت برعملكرد محاكم قضائي حاكم است، حتي خرده گيران و عيب جويان در وجدان خود، قاضي و قانون را تحسين مي‌‌كنند.

‌

***

زندگي اجتماعي انسان تحت حاكميت قواعد يا هنجارهاي اجتماعي است. اگر ما از قواعدي كه بعضي انواع رفتار را در زمينه‌هاي معيني به عنوان رفتار مناسب و رفتارهاي ديگر را به عنوان رفتارهاي نامناسب تعريف مي‌كنند پيروي نمي‌كرديم، فعاليتهايمان دستخوش هرج و مرج مي‌گرديد. جرم يك قاعده رياضي يا قانون فيزيكي نيست كه داراي مفهوم ثابت و لايتغير باشد به همين خاطر در جوامع در رابطه با مذاهب و اديان معاني مختلفي پيدا مي‌كند.‌

- جرم، فعل يا ترك فعلي كه نظم، صلح و آرامش را مختل مي‌سازد و قانون براي آن مجازات تعيين كرده است.‌

- جرم، عبارت است از عملي كه قانون آن را قدغن كرده و يا ترك عملي كه قانون آن را لازم دانسته و براي آن عمل يا ترك عمل كيفري مقرر كرده است.‌

- در خصوص جزاي اسلام، جرم امور ممنوع شرعي است كه خداوند به وسيله اجراي كيفر حد يا تعزير مردم را از ارتكاب آن باز‌مي‌دارد.‌

در نظام حقوقي اسلام كه عدالت پايه و اساس آن را تشكيل مي‌دهد، همه قوانين و مقررات بويژه قوانين كيفري در راستاي تحقق عدالت تشريح شده‌اند.‌

اسلام قوانين خود را به گونه‌اي تنظيم نموده است كه مجرم را در حد امكان از جرايم سنگين پرهيز دهد و احتمال وقوع جرم را به حداقل كاهش دهد،‌ نه اينكه قوانين را به گونه‌اي وضع كرده باشد كه مجرم به راحتي بتواند آنها را ناديده بگيرد و بعد از ارتكاب جرم درصدد مجازات مجرم برآيد. تعاليم اسلام با دستورات و توجهاتي كه در زمينه‌هاي مختلف به طور جامع صادر مي‌كند، نقش همه عوامل زيستي و رواني و اجتماعي را به عنوان ريشه جرايم كاملاً با دقت ارزيابي كرده و هدايت‌هاي ترجيحي تربيتي خود را در جهت پيشگيري از جرايم و خطاها در نتيجه ايجاد جامعه‌اي امن و رشد يابنده با افراد رو به كمال و تعالي ارائه نموده است.‌

سياست جنايي اسلام يك سياست صرفاً ايدئولوژيك نبوده، بلكه سياست‌ جنايي علمي و جرم‌شناسي هم مي‌باشد، به عبارت ديگر در حقوق و تعليمات اسلامي - ديني آنچه در درجه اول اهميت قرار دارد پيشگيري از وقوع جرم و با استفاده از تدابير پيشگيرانه و اقدامات تأميني و تربيتي است و وجود مجازاتها به خودي خود از موضوعيت برخوردار نمي‌باشد.‌

با توجه به بند 5 اصل 156 قانون اساسي، يكي از وظايف حياتي قوه قضائيه پيشگيري از وقوع جرم است. براي نيل به اين هدف اولين اقدام ايجاد ساختار - تشكيلات و سازو كار مناسب از سوي قوه قضائيه است تا بتوان در پرتو آن نسبت به تدوين يك استراتژي صحيح و علمي اقدام كرد.‌

نبايد بيماريهاي جسمي را با بيماريهاي اجتماعي يكسان تلقي كرد. و انتظار داشت به مانند تجويزهايي كه در علم طب براي درمان بيماريها صورت مي‌گيرد مسائل اجتماعي نيز به اين سهولت حل شود و نظم اجتماعي برقرار گردد. هدف جرم شناسي، پيشگيري از وقوع جرايم، بروز حالت خطرناك، اصلاح و درمان بزهكاران از طريق شناسايي علل و عوامل پيدايش آنها و نيز مبارزه با آنهاست. توسعه علوم و گسترش زيست‌شناسي و جامعه‌شناسي و روانشناسي در قلمرو شناخت انسان در اواخر قرن نوزده موجب شد تا بحث مجازات مورد ارزيابي قرار گرفته و لزوم اجراي آن با شدت و حدتي كه وجود داشت مورد ترديد واقع شود. جامعه در اين قبال عكس‌العمل معتدل‌تري را پذيرفته كه بدواً عنوان اقدام تأميني و در برخي از كشورها اقدامات تأميني و تربيتي نام گرفت. اما در بحث پيشگيري از وقوع جرم، سقراط ضمن انتقاد از مجازات مي‌‌نويسد:‌

‌
ارسطو عقيده داشت، كه وضع جسمي و رواني افراد در انتخاب بزه موثر است. در بحث پيشگيري مطالعه پيرامون توزيع متناسب مقرهاي نيروي انتظامي و افزايش آن در استانهايي كه ميزان جرم در آنها بالاست افزايش كارآيي نيروي انتظامي، بايد متناسب با جمعيت و گسترش فيزيكي شهرنشيني باشد. مخاطبان نوجوان و جوان در راه بلوغ يا با رسيدن به بلوغ فكري با انبوه رسانه‌هاي جمعي مواجه‌اند و در اين راه مخاطبان نوجوان و جوان با تخطي از راه و رسم زندگي با آموزش يا قانون در ورطه جرايم جديد خانمانسوز قرار گيرند.‌

نهادهاي اجتماعي، آموزشي هم نقش موثري را در پيشگيري از جرم به عهده دارند. نهادهاي اجتماعي بايد به نحوي معقول نيازهاي مردم را برطرف سازند در غير اينصورت با انواع انحرافات اجتماعي در جامعه مواجه خواهيم شد. بطور نمونه اگر معلمان در كلاسهاي درس از مديريتهاي علمي - عاطفي برخوردار باشند دانش‌آموزان به سمت انواع انحرافات اجتماعي گرايش پيدا نخواهند كرد. اگر كتب درسي قوه خلاقيت دانش‌آموزان و روحيه پژوهشگري و جستجوگري را بوجود آورد مي‌‌توان اميدوار بودكه دانش‌آموزان رغبتي به سمت انحرافات اجتماعي نداشته باشند. دولت هم بايد در تامين امكانات رفاهي اقشار آسيب‌پذير جامعه اقدامات اساسي انجام دهد چون ريشه بسياري از جرمها در مسايل اقتصادي است.‌

در اين ميان نقش حجاب را نمي‌توان ناديده گرفت. از آنجايي كه هر شخصي در فكر تثبيت مقام و جايگاه ارزشي خود مي‌‌باشد و راهكارهايي براي رسيدن به اهدافش تعيين مي‌‌كند، زن نيز بايد براي حفظ جايگاه ارزشي خود و پيگيري از وقوع جرايم اخلاقي در جامعه به حجاب كه بهترين راهكار از طرف دين معرفي شده روي آورد. اما موضوعاتي كه نقش موثرتري در پيشگيري از وقوع جرايم برعهده دارند به اختصار ذيلاً اشاره مي‌‌شود.‌

‌1- اهميت كار و شغل: مولا علي(ع) مي‌‌فرمايد: اهميت كار در اسلام تا آنجاست كه رسول اكرم(ص) و ائمه معصومين براي اينكه اهميت موضوع را نشان دهند نشانه عملي كار بودند. علي(ع) نخلستانها را آباد مي‌‌كرد. امام صادق(ع) در زمين بيل مي‌‌زدند و ... قابل ذكر است كه يكي از عواملي كه ايجاد انواع مفسده مي‌‌كند بيكاري است.‌

‌2- اهميت ازدواج: در كشاكش انگيزه‌هاي شهوت و غضب عقل بشر تيره و تار مي‌‌شود و فروغ خودرا از دست مي‌‌دهد. اگر براي جوان در جامعه اردواج فراهم نباشد بايد انتظار جرم و فساد را از آنها داشت. در رابطه با ازدواج در جامعه با چند مشكل مواجه هستيم از جمله آنها فرهنگ ازدواج در جامعه است. شهيد مطهري در كتاب ارزشمند مي‌‌فرمايد: يكي از قوانين درخشان از ديدگاه مذهب جعفري كه مذهب رسمي كشور است اين است كه ازدواج به دو نحو صورت مي‌‌گيرد. دائم، موقت. پيامبر گرامي اسلام مي‌‌فرمايد: هيچ عمل مباحي در نزد خدا محبوب‌تر از ازدواج نيست.‌

3- اوقات فراغت: بهره و نصيب خودرا از دنيا فراموش نكن. دكتر الكس كارل مي‌‌گويد ارضاي وحشيانه شهوات ممكن است جلب نوعي اهميت نمايد. ولي هيچ چيز غير منطقي‌تر از آن در زندگي نيست، اگر زندگي منحصر به رقصيدن و بدور شهر با اتومبيل چرخيدن و سينما رفتن باشد چه سودي دارد؟ بايد اوقات فراغت جوانان را با تفريحات سالم ومناسب پر كنيم كه نياز به برنامه‌ريزي، اصولي و مهم است.‌

4- محيط خانواده: مهمترين و مقدم‌ترين نهاد اجتماعي براي تربيت، آموزش وحمايت از اعضاي خود است.‌

5- محيط مدرسه: آموزشگاه پلي است كه نوجوانان بايد از آن بگذرند تا وارد اجتماع شوند. بنابراين مسئولان بايد سعي كنند تا علاوه‌بر يك مشت اطلاع نظري، رموز و اصول زندگي اجتماعي را نيز به آنان بياموزند.‌

6- محيط جامعه: وجود يك نظام مردمي پيش شرط لازم در موفقيت رسانه‌هاي همگاني در زمينه جلب مشاركت مردم است، اما اين موفقيت در مرحله بعد مشروط به عواملي چون مديريت و تخصص كارگزاران رسانه‌هاي گروهي و آگاهي آنان از دانش‌ پيشرفته ارتباطي است.‌

مهدي شعبان زاده تالار پشتي ـ كارشناس ارشد جزا و جرم‌شناسي‌

سه شنبه 26 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 127]