مناقشه قفقاز؛ نتيجه پيروي روسيه از روش هاي امريكايي -بخش پاياني

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: مناقشه قفقاز؛ نتيجه پيروي روسيه از روش هاي امريكايي -بخش پاياني
دكتر بهرام اميراحمديان

با روي كار آمدن ساكاشويلي كه هوادار غرب بوده و در انقلاب گل سرخ در سال 2003، غربي ها به ويژه امريكايي ها از آن حمايت مي كردند، دامنه اختلاف روسيه و گرجستان توسعه يافت.

ساكاشويلي مايل بود به وعده هاي انقلابي و انتخاباتي خود كه استقرار تماميت ارضي گرجستان و بازگرداندن اوستياي جنوبي و آبخازيا به آغوش گرجستان بود، جامه عمل بپوشاند. ولي به سبب عدم موفقيت در اين كارها، رئيس جمهور جوان به درگيري هاي لفظي و سپس ديپلماتيك با روسيه ادامه داد تا جايي كه در سال 2006 ديپلمات هاي روسي را به اتهام جاسوسي دستگير كردند كه سبب قطع مناسبات و روابط دو كشور شد. روسيه مرزهاي خود را روي گرجستان بست، جريان گاز ارسالي به گرجستان قطع شد و شهروندان گرجي ساكن در روسيه را دستگير و از روسيه اخراج كردند. با توجه به آنكه تعداد زيادي از شهروندان گرجي در روسيه ساكن بوده و در آنجا كار مي كنند و درآمدهاي حاصل از كار خود را براي خانواده هاي خود در گرجستان ارسال مي كنند، اين عمل روسيه ضربه سختي به اقتصاد ضعيف گرجستان وارد كرد. از طرفي محصولات گرجي از جمله شراب گرجي بازار خوبي در روسيه دارد كه با تنش در روابط دو كشور نيروي كار و محصولات گرجي بازار خود را در روسيه از دست داده بودند. در پي اين اقدامات بحران بزرگي در روابط دو كشور به وجود آمد كه گرجستان ناگزير به تمكين شد. با فشار مردم گرجستان و روسيه و افكار عمومي جهان، رئيس جمهور گرجستان ناگزير به تحويل ديپلمات هاي روسي به كشور ثالث شد و روابط به حالت عادي بازگشت. بروز انقلاب رنگي ديگري با كمك گرجستان و غرب در اوكراين معروف به انقلاب نارنجي در سال 2005به وقوع پيوست. قرار گرفتن هر دو كشور در جبهه يي عليه روسيه خشم مسكو را برانگيخت. فعال شدن پيمان «گوام» با فعاليت بيشتر گرجستان و اوكراين عليه روسيه، مسكو را به عكس العمل واداشت. هرچند زمينه هاي بحران از پيش آماده بود.

با اختلاف روسيه با غرب در زمينه توسعه ناتو به سوي شرق پيرامون مرزهاي غربي و جنوبي روسيه و با اعلام داوطلبي گرجستان براي پيوستن به ناتو، اختلاف دو كشور شدت گرفت. با اين وجود روسيه توانست با تكيه بر سلاح انرژي در اروپا، وارد كنندگان عمده و بزرگي چون فرانسه و آلمان را به مخالفت با پيوستن گرجستان و اوكراين در اجلاس بهار سال 2008 ناتو در بخارست وادارد. استقرار سپر دفاع موشكي امريكا در اروپا ضربه ديگري به مسكو بود كه سبب عكس العمل و اعتراض شديد مسكو شد به طوري كه كشورهاي ميزبان(چك و لهستان) را تهديد به حمله موشكي كرد. در اين ميان گرجستان براي ميزباني سامانه هاي دفاع موشكي اعلام آمادگي كرده است و آمادگي دوباره خود را براي پيوستن به ناتو با تاكيد امريكا اعلام كرده است.

علل حمله روسيه

با حمله ناگهاني گرجستان به مواضع پاسداران صلح مستقر در تسخينوالي در 8 آگوست سال 2008، جنگ بين گرجستان و جدايي طلبان اوستي از يك سو و سربازان پاسدار صلح روسي از سوي ديگر درگرفت. اين عمليات گرجستان ضربه يي سنگين بر شرايط شكننده اوستياي جنوبي بود كه منجر به دخالت روسيه شد. گرجي ها در آغاز حمله، موفق شدند با وارد كردن تلفاتي به نيروهاي پاسدار صلح و جدايي طلبان اوستي و انهدام شهر، تسخينوالي را به تصرف در آورند. روز بعد يگان هاي ارتش 58 روسيه براي كمك به پاسداران صلح وارد منطقه شدند. با حمله روسيه به اوستياي جنوبي و آتش شديد توپخانه يي و تانك هاي روسي، سربازان گرجي مقاومت خود را از دست داده و با دادن تلفاتي ناگزير به عقب نشيني شدند و شهر تسخينوالي به تصرف روسيه درآمد. اما روسيه اعلام كرد قصد تجاوز به گرجستان را ندارد و اين عمليات صرفاً براي كمك به نيروهاي پاسدار صلح روسي و شهروندان روسي ساكن در اوستياي جنوبي صورت گرفته است. عمليات سريع روسيه در اوستياي شمالي غيرمنتظره و دور از انتظار گرجي ها بود. ارتش گرجستان هرگز تصور نمي كرد روسيه چنين عكس العمل شديدي از خود نشان دهد. اين نكته نشان دهنده اشتباه گرجستان در محاسبه ضدحمله روسي بود.

نتايج جنگ

اين جنگ سبب كشته شدن 15 سرباز و زخمي شدن 30 سرباز پاسدار صلح روسي در آغاز حمله گرجي ها و كشته شدن حدود دو هزار غيرنظامي شد. بنابر ادعاي ارتش گرجستان، در اين عمليات حدود 100 نفر از نيروهاي گرجي نيز كشته شدند. با آغاز درگيري ها، موج پناهندگان به سوي شمال، به اوستياي شمالي در فدراسيون روسيه به حركت درآمد. حدود 30 هزار نفر از اوستياي جنوبي به اوستياي شمالي پناه آورده اند. بايد ياد آور شد كه تعداد زيادي از پناهندگان اوستياي جنوبي در آغاز درگيري هاي آغاز دهه 90 نيز همچنان در اوستياي شمالي زندگي مي كنند. گرجستان ناگزير به فراخواندن دو هزار سرباز گرجي مستقر در نيروهاي ائتلاف در عراق شده است تا براي كمك به ارتش گرجستان به ميهن بازگردند. علاوه بر مشكلات اقتصادي و بيكاري كه فشار زيادي بر اقتصاد ناتوان گرجستان وارد مي كند، گرجستان با مشكلات جديدي مواجه شده كه ناشي از اين شرايط است. اين موارد به مخالفان حكومت بهانه مي دهد كه فشار خود را بر دولت ساكاشويلي افزايش داده و در راه سرنگوني آن متحد شوند.

مراكز مورد حمله از سوي روسيه

روسيه علاوه بر حمله به تسخينوالي و بازپس گيري آن حملات نظامي خود را به مناطق همجوار گسترش داد. پايگاه هوايي وازياني در تفليس و كارخانه مونتاژ سوخو در تفليس از جمله اهداف نظامي بود كه روسيه بدان ها دست زده است. شهر گوري در شمال غرب تفليس و در نزديكي تسخينوالي به عنوان پشتيباني عملياتي و محل استقرار نيروهاي گرجي، هدف حملات هوايي روسيه قرار داشته است. بندر پوتي گرجستان در ساحل درياي سياه براي جلوگيري از دريافت كمك هاي ارسالي از سوي دريا منهدم شده است. محاصره دريايي گرجستان توسط نيروي دريايي روسيه نيز بنا به ادعاي گرجي ها از سوي روسيه اعمال شده است.

آينده مناقشات قفقاز

سوالي كه در ذهن بسياري از كارشناسان و سياستمداران پيش مي آيد اين است كه آينده اين مناقشه چيست؟ در اين مورد بايد يادآور شد عوامل و بازيگران متعددي در اين عرصه به ايفاي نقش مي پردازند. آنچه مسلم است اين است كه روسيه با توانمندي و اقتدار بيشتري نسبت به گذشته در حال ايفاي نقش است. حل مساله چچن و فرونشاندن تقريبي بحران در قفقاز شمالي و انجام اصلاحات اقتصادي و بهبود نسبي اوضاع اقتصادي شهروندان روسي و مبارزه با مافياي گسترده روسيه و انهدام باندهاي تبهكار و ثبات سياسي و اقتصادي به روسيه اين امكان را داده است كه بتواند در عرصه بين الملل تاثيرگذار باشد. روسيه به عنوان قدرت هسته يي قدرتمند و عضو داراي حق وتو شوراي امنيت كه خود درگير مناقشه است، به امريكا اين امكان را نخواهد داد كه در امور او دخالتي تاثيرگذار داشته باشد. به ويژه آنكه امريكا در حمله و اشغال نظامي افغانستان و عراق خود پرونده يي سياه دارد و نمي تواند مانع عمليات روسيه در رفع تهديدات امنيتي در مرزهاي خود شود. ورود امريكا به عرصه مناقشه مي تواند سبب طولاني شدن حل مناقشه شود.

ايالات متحده امريكا خواستار توقف جنگ و بازگشت مناقشه به موقعيت قبل از درگيري است. سفر وزير خارجه امريكا به تفليس اگرچه براي حمايت از گرجستان اعلام شده است، ولي مي توان حدس زد كه بيشتر براي راضي كردن گرجستان براي توقف جنگ صورت گرفته است. دستور جرج بوش به وزارت دفاع امريكا براي انجام عمليات امداد رساني و كمك هاي بشر دوستانه و درخواست از روسيه براي فراهم كردن امكان كمك رساني به حادثه ديدگان نشان مي دهد كه امريكا قصد رويارويي با روسيه را ندارد.

مصوبه دوماي دولتي روسيه داير بر شناسايي استقلال اوستياي جنوبي و آبخازيا و سپس تاييد آن از سوي شوراي فدراسيون روسيه، موجب حيرت غرب شد. متعاقب آن «ديميتري مدودوف» رئيس جمهور فدراسيون روسيه در 5 شهريور 1387 حكم به رسميت شناختن استقلال اوستياي جنوبي و آبخازي از سوي روسيه را امضا كرد. رئيس جمهور در اين روز طي سخنراني تلويزيوني گفت؛ «با در نظر داشتن اعلام آزادانه اراده مردم اوستيا و آبخازي، با ملاك قرار دادن آيين نامه سازمان ملل متحد، بيانيه مصوبه سال 1970 درباره اصول قوانين بين الملل در رابطه با روابط دوستانه بين كشورها، صورت مجلس هلسينكي سازمان امنيت و همكاري اروپا مصوبه سال 1975 و ساير اسناد پايه بين المللي، من حكم به رسميت شناختن استقلال اوستياي جنوبي و استقلال آبخازي از سوي فدراسيون روسيه را امضا كردم.» به گفته وي روسيه ساير كشورها را فرا مي خواند كه از اين الگو پيروي كنند. رئيس جمهور گفت؛ «اين انتخابي دشوار است، اما اين تنها امكان براي حفظ جان مردم است.» با اين اقدام روسيه روابط روسيه با غرب به تيرگي گراييده است. اجلاس اضطراري اتحاديه اروپا در روز 11 شهريور ماه نتوانست به جمع بندي يكدستي نائل شود. تهديد به اخراج روسيه از گروه جي 8 نيز نمي تواند بر عزم روسيه خللي وارد كند. در شوراي امنيت هم با وجود چندين نشست امكان صدور قطعنامه يي كارساز عليه روسيه به جهت جايگاه روسيه در اين شورا به عنوان يكي از پنج عضو دائم و داراي حق وتو فراهم نشده است. از سوي ديگر امريكا خود با حمله نظامي گسترده به افغانستان در 2001 و اشغال نظامي عراق در 2003 و شناسايي استقلال يكجانبه كوزوو در آغاز سال 2008، به اندازه كافي بهانه به دست روسيه براي جنگ با گرجستان داده است. به زعم روسيه اگر امريكا مي تواند تهديدات امنيت ملي و حياتي خود را در فراسوي اقيانوس ها با حمله و تهاجم نظامي برطرف كند، طبيعي است كه روسيه در كنار مرزهاي جنوبي خود به طريق اولي مي تواند از اين حق برخوردار شود. بدين ترتيب با رويه هايي كه امريكا در پيش گرفته و روسيه بدان تاسي مي جويد، نظام بين الملل تبديل به نظام زورمدارانه يي شده است كه كشورهاي كوچك سهم كوچكي از استقلال را دارا هستند. اين نظم بايد دگرگون شود.
سه شنبه 26 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 65]