سید صدرالدین صدر عاملی

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: آیه اللّه العظمی السید صدر الدین بن سید اسماعیل بن سید صدر الدین الموسوی العاملی الكاظمی، فقیه عظیم الشان و عالم نبیل یكی دیگر از تربیت یافتگان حوزه حائریه و یكی از فقهای نامدار شیعه در قرن چهاردهم هجری می باشد.
مولد خاندان صدر:
او در سال 1299 ه ق در كاظمین، در یك خاندان اصیل و شریف به دنیا آمد وراه پیشرفت و رشد و نمو و بالندگی را همانند اغلب ابنا آن خاندان پیش گرفتند.
خانواده صدر، یكی از خاندانهای پرثمر و اصیل در اسلام می باشد كه اصل وتبار به امام موسی بن جعفر (ع) می رسانند و شاخه ها و فروع آن در خاورمیانه گسترانده شده است، و در كشورهای ایران، لبنان، عراق، فلسطین، مصر، یمن،عربستان، اردن ودیگر مناطق اسلامی، رجال علمی نامی و شخصیتهای بزرگ سیاسی و اجتماعی و سادات جلیل القدر فراوانی را دارند رجالی مانند: مصلح بزرگ، آیه اللّه سید عبدالحسین شرف الدین صاحب المراجعات و الفصول المهمه، و آیه اللّه السیدحسن صدر صاحب تاسیس الشیعه لفنون الاسلام، و متفكر بزرگ، امام موسی صدر،و علامه مفضال، مرحوم آیه اللّه سید رضا صدر، از این شجره طیبه می باشند كه همانندستارگان درخشان و پرفروغ در آسمان علم و دانش و در صحنه سیاست و مدیریت جامعه اسلامی می درخشند و پرتوافكن خاندان خویش و جامعه اسلامی می باشند.
ایشان در چنین خاندان اصیل و چنین بیت رفیع و والا قدر چشم به جهان گشود والد عالیقدر ایشان، آیه اللّه سید اسماعیل صدر، یكی از اكابر علما و فقهای نامی كاظمین بودند كه بعدها به كربلا مهاجرت نمودند، وی در عین حالی كه گریزان از منصب مرجعیت و فتوی بودند، ولی یك از كاندیداهای آن محسوب می شدندایشان مقدمات علوم را در كاظمین از محضر پدر عالم و بزرگوار و اساتید ادب روزتلمذ نمودند، آنگاه در سال 1328 ه ق به قصد تكمیل معلومات و تهذیب نفس وتزكیه اخلاق، عازم نجف اشرف گردیدند و در حوزه درس آیه اللّه العظمی آخوندخراسانی صاحب كفایه الاصول (متوفای 1329 ه ق) و دیگر بزرگان مانند درس آیه اللّه العظمی طباطبایی یزدی،صاحب عروه الوثقی (م 1337) و آیه اللّه نائینی شركت جستندآنگاه در سال 1339پس از درگذشت والدبزرگوارش به قصدزیارت ثامن الحجج امام رضا (ع) عازم ایران گشتند و نزدیك ده سال در مشهدمقدس به ارشاد واصلاح امور مسلمین پرداختند، و در اثراستقبال طلاب ومحصلین، مشغول تدریس شدند و پس از چند سال اقامت درایران، در سال 1344 به نجف اشرف بازگشتند و ملازم درس آیه اللّه نائینی گردیدند، ودر سال 1349 ه ق به ایران بازگشته و بنا به درخواست و علاقه مرحوم آیه اللّه العظمی حائری، مؤسس حوزه علمیه در قم اقامت گزیدند و به عنوان یكی از اساتید ومدرسین مسلم حوزه، مشغول تدریس فقه و اصول گردیدند، و بیشتر به تربیت وتعلیم طلاب پرداختند، به حدی توجه خاص آن مرحوم را به خود جلب نمودند كه اورا یكی از دو وصی مورد اعتماد خود قرار دادند كه پس از رحلت مؤسس عالیقدرحوزه، با همكاری دو برادر و دو یار وفادار و مجاهد فی سبیل اللّه، آیات عظام: سیدمحمد حجت كوه كمری، و سید محمد تقی خوانساری به حفظ و نگهداری وحراست از ارزشهای حوزه علمیه قم پرداختند، و در تثبیت و ابقای آن كوشیدند، به حدی كه در سخت ترین و سیاه ترین ایام با فداكاری لازم و ایثار بی سابقه، دوران فترت را پشت سر گذاشتند و حوزه را به دست زعیم عالیقدر، حضرت آیه اللّه العظمی حاج آقا حسین طباطبائی بروجردی سپردند.
اساتید ایشان:
وی در طول مدت تحصیل از محضر بزرگان و اساطین فقه و فقاهت تلمذنموده، و عمده بهره علمی ایشان از محاضر اساتید زیر بوده است:
1. آیه اللّه سید اسماعیل صدر، والد معظم خودشان (متوفی 1339).
2. آیه اللّه العظمی آخوند خراسانی (م 1329 ه ق).
3. آیه اللّه العظمی سید محمد كاظم یزدی (م 1337)، صاحب العروه الوثقی.
4. آیه اللّه العظمی حاج میرزا حسین نائینی (م 1355) مؤلف تنزیه المله.
5. آیه اللّه العظمی حاج شیخ عبدالكریم حائری مؤسس حوزه (م 1355).
گفتار سید علیرضا ریحان یزدی:
مرحوم سید ریحان یزدی، در كتاب «آئینه دانشوران» (چاپ قدیم) كه حال وهوای آن روز حوزه را در لابلای صفحات و اوراق چاپی خود حفظ كرده است، درمورد ایشان می نویسند:
«مولانا سید صدر الدین الموسوی بعد از آنكه حوزه علمیه در قم تشكیل یافت، علما و دانشمندانی از نجف اشرف نیز به آن سرزمین مقدس مهاجرت فرمودند، از جمله ایشان بودند: مولانا سید صدر الدین، نجل آیه اللّه آقا سید اسماعیل صدر، كه سالها محضر درسش، مجمع علما و فضلا و مجتهدین بوده، و یكی ازمراجع تقلید و زعمای شیعه به شمار می روند.
او در سال 1346 (اشتباها 1356 مرقوم شده است) به قم آمده، طلاب و فضلا از فیض خدمتشان بهره بردار شدند معظم له گو اینكه به عزم زیارت مشهد رضوی به ایران تشریف آورده بودند، ولی به مقتضای میل آیه اللهی (مؤسس حوزه) در قم اقامت گزیده و به امر تدریس و ترویج احكام پرداختند، و هم در محضر درس آیه اللّه شركت می كردند، و در سال 1348 به مشهد رضوی مشرف شدند»
وی در ادامه گفتارو معرفی خود می نویسد:
«آیه اللّه سید شهاب الدین نجفی در كتابی كه در شرح حال سادات و علمانوشته است، چنین می نگارد:
آل صدر الدین:
«من اشرف بیوت العلویین و اعرقهم فی الاصاله والنجابه و ... ‍»
ترجمه گفتار آن فقید سعید در شرافت و اصالت خاندان رفیع و بیت شامخ ‌صدر می باشد كه آنان از شریف ترین بیوت علویان می باشند رجال بزرگ و نوابغ ‌ارزشمندی از آن خاندان به عرصه ظهور پیوسته است:
10. استاد بزرگوار افتخار نوادگان بتول (ع) پیشوای فقه و امام درایه و حدیث آیه اللّه العظمی سید حسن صدر (صاحب تاسیس الشیعه لعلوم الاسلام) چه حقوق فراوانی بر عهده من دارند او در كنف حمایت و عنایت خویش مرا پروراند رجال ودرایه را به من یاد داد و كافی و بخشی از من لایحضر را بر او خواندم.
2. آیه اللّه سید اسماعیل صدر، والد ماجد آیه اللّه صدر كه عابد و زاهد واعراض كننده از زخارف دنیوی و مقامات اعتباری آن بود، زعامت و مرجعیت به ایشان روی آورد، ولی از جهت تهذیب نفس و اصلاح خویش از آن فرار نمود.
«مرحوم صدر، متولد 1299 متوفی 1373 فرزند سید اسماعیل بن سید صدرالدین موسوی عاملی كاظمی، فقیه جلیل و عالم كبیر می باشد او در كاظمین در سال1299 به دنیا آمد و در سایه عنایت پدر كه یكی از اكابر فقهای عصر خویش بود، رشدو نما آغاز نمود، و اولیات از علوم و معارف را در سامرا پیش برخی از فضلا فراگرفت، چون والدش آن روزها در سامرا بود، سپس به كربلا مهاجرت نمود، آنگاه متون را پیش برخی از اساتید آن بلده طیبه مانند: شیخ حسن كربلایی فرا گرفت، سپس پدرش او را به نجف اشرف اعزام داشت تا دروس خود را تكمیل نماید، پس او دردرس و بحث استاد آیه اللّه شیخ محمد كاظم خراسانی و دروس دیگر بزرگان واساطین، سالیان درازی نشست و در سال 1339 پس از فوت والد بزرگوارشان به ایران مسافرت نمود و موفق به زیارت قبر امام رضا (ع) در خراسان گردید مدت 10 سال تقریبا مجاور آن قبر شریف گردید، در آن منطقه مشغول تدرس، ارشاد، اصلاح امورمسلمین شد و در عداد علمای آن شهر در آمد و تعداد كثیری از فضلا و علما ازدرس ایشان فارغ التحصیل گردیدند ایشان در سال 1344 دوباره به نجف اشرف بازگشتند و ملازم درس آیه اللّه میرزا محمد حسین نائینی گردیدند و در سال 1349پس از چهار سال اقامت، در نجف به ایران بازگشتند و با علاقه و درخواست مرحوم حاج شیخ عبدالكریم حائری به قم نزول اجلال فرمودند، به تدریس و تربیت طلاب و فضلا پرداختند و یكی از ائمه جماعت گشتند ایشان به منبر می رفتند و به وعظ وارشاد مردم می پرداختند خواص پیش از عوام از منبر ایشان فیض می بردند مدت زمان طولانی در قم اقامت نگزیدند تا اینكه به عزم زیارت به مشهد رفتند با توجه به سابقه آشنایی كه مردم خراسان با او داشتند، اطراف او را گرفتند و از او درخواست اقامت دائمی نمودند وی دعوت آنان را پذیرفت و در مسجد گوهرشاد به اقامه جماعت پرداخت، و مجلس درس او پر از فضلا و اهل علم می گشت دلها به سوی او كشیده شد و نفوس به وی اقبال و روی آوردند.
در آن ایام آیه اللّه حائری زعیم و سرپرست حوزه علمیه قم درروزگار درد وعوارض كهولت سن و پیری به سر می بردند، و از تلاشها و كوششهایی كه نسبت به حوزه كشیده بودند، نگران و خائف نگرانی از آن جهت بود كه امور حوزه از هم پاشیده و پراكنده گردد و طلابی را كه با هزاران خون دل خوردن، گرد هم آمده اند،متفرق شوند وی از افرادی كه در آنها لیاقت و استعداد زعامت دینی و پرورش طلاب و اداره هیات علمی حوزه را می دید، یكی آیه اللّه سید محمد حجت بود كه آن روزهادر قم بودند، و دیگر خود آیه اللّه صدر بود كه در اثر آشنایی قبلی كه با ایشان داشتند،او را لایق این امر می دانستند، از این رو به برخی از تجار قم دستور داده بودند كه با آیه اللّه صدر تماس حاصل كنند و او را از خراسان به قم فرا خوانند به این ترتیب دعوت پذیرفته شد و آیه اللّه صدر به قم نزول اجلال فرمودند، و دیدگان آیه اللّه حائری باحضور وی روشن گردید او را با همكاری آیه اللّه سید محمد حجت مورد اعتماد ومحل ثقه و اطمینان خود قرار دادند و در كارها و شئون مهم و اختصاصی با آنان به مشورت نشستند، تا اینكه مؤسس حوزه در سال 1355 ه ق به رحمت الهی شتافت،در حالیكه هر دو نفر را از طرف خود وصی قرار داده بودند.
دوران فترت:
ایشان و همكار و برادر بزرگوارش آیه اللّه حجت، به مسئولیتهای حوزه پرداختند و مباشر حفظ نظام اداری و علمی آن حوزه گرامی گردیدند، آنگاه آیه اللّه سید محمد تقی خوانساری هم به جمع آنان پیوست هر سه بزرگوار به صورت استوانه های حوزه و اركان آن مركز علمی درآمدند با اخلاص، ایثار و فداكاری تمام به تمشیت امور حوزه علمیه قم پرداختند كارها و مسئولیتها را بین خود تقسیم نمودندهر كدام از آن بزرگان.
مسئولیتی را بر عهده گرفتند، ولی راس و سخن یكی بیشتر نبود تا روزی كه زعیم دینی بزرگ آیه اللّه العظمی سید حسین بروجردی به قم وارد شدند پس همگی اتفاق نظر پیدا كردند كه امور را در اختیار ایشان قرار دهند آیه اللّه صدر نخستین فردی بودكه محل برگزاری نماز جماعت خود را به ایشان واگذاشت و خود نیز به او اقتدافرمود.
ایشان پس از وفات آیه اللّه حائری مجددا همراه رفیق و همكار بزرگوار، آیه اللّه حجت مصائب و مشكلات فراوانی را متحمل گردیدند، چون هدف حكومت وقت ایران بر آن قرار گرفته بود كه هیات علمی و نظام موجود حوزه علمیه قم را پراكنده سازد و اجتماع طلاب را به تفرق و پراكندگی مبدل سازد در اجرای این هدف شوم،شیوه های مختلف و اسلوبهای متعددی را به كار گرفت گاهی طلاب را به صورتهای دسته جمعی و گاهی متفرق، دستگیر می كرد، و آنان را بدون هیچ نوع جرم و خطا، به زندان می افكند نظام سربازی اجباری را در حق آنان به كار می بست و با وجود این نوع تضییقات و شیوه های ظالمانه، این دو بزرگ تمام این مسائل و مصائب را باناراحتی و تاثر فراوان، تحمل می نمودند و طلاب را به صبر و بردباری فرامی خواندند مسائل را به حالت اولیه خود برگرداندند او و همكارانش موقعیتهای بسیار شدیدی را تحمل نمودند كه طلاب و فضلای آن روز قم همه آنها را در خاطردارند و با دیده اعجاب و شگفت به آنها می نگرند.
دوران مرجعیت:
پس از رحلت آیه اللّه مؤسس مردم به ایشان و همكار عزیز و بزرگوارشان،آیه اللّه حجت مراجعه نمودند و از آنها درخواست رساله كردند، با اینكه رساله عملیه ایشان چاپ گردید و ایشان جزو زعمای علم و یكی از مراجع دین و از بزرگ مدرسان حوزه علمیه قم قرار گرفتند، ایشان درس اصول و فقه را تدریس نمودند كه در جلسه درس او نزدیك به 400 نفر از طلاب و فضلا می نشستند در تشویق آنان،شیوه ها و اسلوبهای خاصی به كار می گرفتند، به حدی كه توانستند تعدادی از بزرگان و رجال حوزه علمیه قم را تربیت و آماده سازند ابوالزوجه بزرگوار ایشان، مرحوم آیه اللّه العظمی حاج آقا حسین قمی (ره) تقلید از ایشان را اجازه داد و احتیاطات خویش را به ایشان ارجاع داد كسانی كه آیه اللّه قمی را می شناسند، و شدت ورع وپرهیزگاری او را می دانند، بهتر می دانند كه او كمتر به كسی اطمینان و اعتمادمی ورزید، و هیچگاه به سرعت و سادگی تصمیم نمی گرفت، مادام كه اساس و پایه ای پیدا نمی شد، سخنی به زبان نمی آورد و حقیقتی را مورد تایید قرار نمی داد»[1].
اخلاق و ویژگیها:
هر كدام از مراجع بزرگوار خصوصیات اخلاقی ویژه ای داشته اند، افزون بر آن تعهدات و تقیدات عمومی كه از اسلام و معارف الهی دریافت می نمودند.
شخصیت مورد نظر ما، از طبع بلند، نیت پاك، اخلاص كامل در عمل، سعه صدر برخوردار بود و در امر دین و پیشرفت آن و در رسیدگی به امور مسلمین، به ویژه مستضعفان و دردمندان فوق العاده ساعی و كوشا و دارای همت بلندی بود اودارای ذوق خاص و شور و شوق فراوان به ادبیات عرب بود، و اشعار و سروده هایی نیز داشت كه حاكی از عمق تبحر ایشان در آن مقوله می باشد.
او در كنار حاشیه بر كفایه الاصول، كتاب تاریخ اسلام و اشعار و قصایدآموزنده و سازنده در مراثی و مدایح اهل بیت عصمت و طهارت (ع) را داشت و شعرو ادب او نشان می دهد كه او كوچكترین اعتنایی به مقامات ظاهری و وابستگیهای دنیوی و مظاهر اعتباری ندارد.
او مرثیه ای در رثای مادر مظلومه اش، حضرت زهرای مرضیه (س) به عربی سروده است كه حاكی از سوز دل عمیق و جانكاه او می باشد[2] در مورد فاجعه بقیع وهدم بقاع متبركه اهل بیت (ع)، سروده است:
عمری ان فاجعه البقیع
یشیب لهولها خود الرضیع.
وسوف تكون فاتحه الرزایا.
اذا لم نصح من هذا الهجوع
فهل من مسلم للّه یرعی.
حقوق نبیه الهادی الشفیع»
صاحب «علمای معاصرین» می نویسد:
«این اشعار آن روز در میان ادبا و شعرای بین النهرین شهرتی بسزا یافت وزیاده از صد نفر از شعرا عرب آن را تشطیر و تخمیس نموده و در مجله ها وروزنامه ها درج نمودند، تا اینكه حكومت عراق از نشر آن جلوگیری و به توقیف روزنامه ها و مجلا ت تهدید نمود»[3].
حق استاد:
ایشان در رساله حقوق كه در استیفای برخی از حقوق آموزگاران و اساتیدمی باشد و در سال 1328 ه ق در بغداد به چاپ رسانده اند، در این باره می نویسند:
«حق استادی بسیار سنگین و پرارزش و پراهمیت می باشد از حقوق اساتید،تعظیم و تكریم و حسن استماع سخنان، و مؤدب نشستن در محضر او است، به حدی كه صدای خود را بالاتر از صدای او نبری، و در محضر او غیبت یا سخن ناروا نگوئی،و اگر از او سخنی به میان آید، از وی دفاع نمایی و اگر عیبی داشته باشد، بپوشانی مناقب و فضایل او را منتشر سازی، با دشمن او همنشینی منمایی و با دوست اودشمنی نكنی، و این معنی را به خوبی دریابی كه استاد است كه ترا از ظلمات وتاریكیهای جهل بیرون آورده است و قلب ترا با چراغ معارف و علوم روشن و منورساخته است»[4].
«ایشان با خصوصیات ویژه ای از دیگر معاصرین تمایز پیدا می كردند و این یك امر عجیب و غریبی نیست، چون ایشان از یك بیت بزرگ برخاسته اند، پدر، جدو برادران همگی دارای چنین خصوصیات و امتیازاتی بودند او فقیه متضلع، ادیب بارع، ورع و پرهیزگار و متقی بود، بیشتر به دنبال اصلاح امور و ایجاد الفت بودندهنگامی كه در مشهد بودند، اختلاف و پراكندگی بین مردم به وجود آمده بود، به حدی كه به صفوف علما نیز سرایت نموده بود مرحوم آیه اللّه صدر تنها فردی بودند كه توانستند آن اختلافات را به وحدت تبدیل نمایند و صفوف رجال دین را متحد سازندو عوامل اختلاف را از بین بردارند و چنین فضای مسمومی در قم نیز به وجود آمده بود مرحوم مغفور آن را از ریشه خشكاند و از آغاز نشو و نما در قبر خویش مدفون ساخت او بسیار متواضع و خاكی بود، با توده مردم می نشست به هر كه می رسیدسلام می گفت در مسكن و لباس و شئون زندگی شان و اعتبار ظاهری را رعایت نمی نمود، بلكه با سادگی و بساطت خود را ممتاز می ساخت او همیشه این چنین بود،تا روزی كه مرجع تقلید مسلمین گردید، و یكی از اكابر علما و مدرسین حوزه قرارگرفتند باز عادت و شیوه كار او عوض نشد، و اخلاق و رفتارش تغییر پیدا نكرد روی همین امتیازات اخلاقی بود كه او در قلوب مردم از موقعیت و منزلت خاصی برخوردار بود، و یكی از عوامل این اقبال و توجه مردم، كتمان و پوشیده نگهداشتن اعمال و كارهای نیك و شایسته خود بود، مگر آن اعمالی كه خود به خود ظهور وشهود داشتند، مانند تاسیس مدارس و تشیید مساجد و روشن ساختن برخی از اماكن مقدسه و تقدیم شهریه به طلاب و دیگر خدمات ایشان باقیات صالحات فراوانی درمشهد و قم از خود به یادگار گذاشتند كه خیلی ها نمی دانند.
ایشان مردم را دوست می داشتند و در درد و آلام آنان متالم و متاثر می شدند به مشكلات و شكایات آنان گوش فرا می دادند و در پی حل و بازگشودن آنها بودندسعی داشتند از نزدیك ترین راهها و بهترین شیوه ها در حل مشكلات آنان سهیم باشند.
من ایشان را از دهها سال پیش از طریق والد بزرگوار و پسرعموی گرانقدرش السید حسن صدر كه با ایشان و خاندان صدر محكم ترین روابط را دارم، می شناختم من چیزی را از او و درباره او نشنیده ام كه موجب عیب و تعییر وی بوده باشد از این رو ایشان در نظر حقیر یكی از آن رجال كم نظیری هستند كه زیبنده است تاریخ یاد واعمال ایشان را مخلد و جاویدان در سینه خود ثبت و ضبط نماید»[5].
آثار و تالیفات:
از مرحوم آیه اللّه صدر آثار و تالیفات متعددی به جا مانده است كه شامل فقه،اصول، تاریخ، ادب، كلام، عقاید، حدیث و اخلاق می باشد از آن میان:
1. المهدی فی احوال الحجه المنتظر (عج) اثبات وجود وی از طریق اخبار عامه.
2. خلاصه الفصول فی علم الاصول، و آن تلخیص فصول شیخ محمد حسین اصفهانی می باشد كه در دو جز قرار دارد، از دومی آن در سال 1363 فراغت پیداكرده اند.
3. الحقوق، رساله نفیسه ای است كه بارها به چاپ رسیده است نخستین باردر سال 1329 آنچنان كه در الذریعه، ج 7، ص 42 معرفی شده است.
4. التاریخ الاسلامی، تاریخ فشرده ای است كه در سال 1330 دو جلد آن به چاپ رسیده است[6].
5. حاشیه بر العروه الوثقی كه در حواشی وسیله النجاه آیه اللّه اصفهانی به چاپ رسیده است.
دیگر آثار ایشان مخطوط می باشد:
6. منظومه ای در حج.
7. منظومه ای در صوم.
8. رساله ای در حكم ما الغساله.
9. رساله ای در تقیه.
10. رساله ای در حج.
11. رساله ای در امر به معروف و نهی از منكر.
12. رساله ای در نكاح و ازدواج.
13. حاشیه كفایه الاصول خراسانی.
14. حاشیه وسیله النجاه فارسی.
15. رساله ای در رد شبهات وهابیها.
16. رساله ای در اثبات عدم تحریف كتاب.
17. رساله الحقوق.
18. ندا محمد در اخبار خاصه و عامه (12 مجلد).
19. مدینه العلم فی اخبار اهل البیت (ع).
20. دیوان شعر (6 مجلد) و دیگر آثار و تالیفات.
گفتار كوتاه مرحوم خیابانی:
مرحوم واعظ خیابانی در «علمای معاصرین» به نقل از ریحانه الادب می نویسد:
«شرح كوتاهی را بنا به درخواست نگارنده مرحوم آیه اللّه صدر نوشته اند: «اینجانب در رجب 1299 هجری در كاظمین متولد و ادبیات و ریاضیات را نزداساتید فن یاد گرفته تا در سال 1328 برای تكمیل تحصیلات دینیه به نجف مهاجرت و در حوزه درس آخوند خراسانی و علا مه یزدی حاضر و در سال 1331 به مشهدمقدس مسافرت كرده و چندی توقف نموده و در سال 1347 باز به عراق مراجعت وبه فاصله چند ماه والد معظم له خواست بعد از آن باز هم چندی در مشهد و قدری درنجف زیسته اند اكنون كه سال 1361 ه ق است، در قم مقیم و مدیر حوزه علمیه قم ومرجع شیعه می باشند» [7].
یادگارهای ارزنده:
از آن بزرگ مرجع تقلید، دو فزرند شایسته به جا ماندند كه هر دو از یادگارهای برازنده و ارزنده امت اسلامی به شمار می آیند.
1. آیه اللّه سید رضا صدر كه امروز یكی از اساتید بزرگ حوزه علمیه قم می باشند و اخیرا در ماه جمادی الثانیه سال 1415 ه ق با انبوهی از یادگارهای علمی به رحمت ایزدی پیوست و با تكریم و تجلیل فراوان در قم به خاك سپرده شد.
2. متفكر بزرگ اسلامی و سیاستمدار نامی، امام سید موسی صدر، رهبرشیعیان لبنان و جبل عامل كه امروز در اثر توطئه غرب ناپدید و مفقود الاثر می باشدخداوندمتعال از مسببین آن خود انتقام بگیرد او بحق یكی از مفاخر شیعه و یكی از عوامل عزو سربلندی جهان اسلام می باشد مردم جنوب لبنان و شیعیان آن سامان هنوز هم درفراق او اشك خون می ریزند.
رحلت:
ایشان پس از عمری تلاش و مجاهده در راه اسلام، در اثر مرض قلبی در روزشنبه 19 ربیع الثانی سال 1373 ه.ق دار فانی را وداع گفت، و روز رحلت ایشان در قم یك روز استثنائی بود آیه اللّه العظمی بروجردی به نماز او ایستاد در بالای سر رواق حرم حضرت فاطمه معصومه (ع) كنار قبر استاد و مؤسس حوزه علمیه قم، آیه اللّه العظمی حائری مدفون گردید فواتح و مجالس عزا و ترحیم در قم و شهرستانهای تهران، خراسان، نجف، كربلا، كاظمین، و در سوریه، لبنان و برخی دیگر از بلاداسلامی برگزار گردید و شعرا و ادبا در رثای او اشعاری سرودند.[8]
[1] . نقبا البشر، كد معرفی 1435.
[2] . یكصد سال مبارزه روحانیت، ج 3، ص 68 تا 70، اثر نگارنده كه در سال 1359 ش به چاپ رسیده است.
[3] . علمای معاصرین، ص 217.
[4] . رساله حقوق آیه اللّه صدر، ص 5.
[5] . نقبا البشر، ج 3،ص 946.
[6] . الذریعه، ج 3، ص 232.
[7] . علمای معاصرین، مرحوم واعظ خیابانی، ص 216.
[8] . یكصد سال مبارزه روحانیت از میرزای شیرازی تا امام خمینی، عقیقی بخشایشی، 3، صص 68 تا 70 آئینه دانشوران، تالیف سید علیرضا ریحانی یزدی، چاپ قدیم، 1353 ه ق، ص 54 تا 56 نقبا البشر فی القرن الرابع عشر، ج 3، ص 946 آثار الحجه، تالیف حجه الاسلام آقای محمد شریف رازی، ج 1، صفحات 201 تا 211، چاپ جدید ریحانه الادب مرحوم مدرس، ج 3، ص 427 تا 429.
منبع:اندیشه قم

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 370]