بخش نخست روش‌هاي مختلف كنترل علف‌هاي هرز

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: مفاهيم مهندسي كشاورزي-زراعت/ آشنايي با مديريت تلفيقي علف‌هاي هرز/ بخش نخست روش‌هاي مختلف كنترل علف‌هاي هرز

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: مسائل راهبردي ايران

اشاره :
آن‌چه درپي مي‌آيد اولين بخش از مقاله‌ي « آشنايي با مديريت تلفيقي علف‌هاي هرز» از متون آموزشي «مفاهيم مهندسي كشاورزي - زراعت» ويژه‌ي خبرنگاران سياستي و سياست‌پژوهان بخش كشاورزي است كه در سرويس مسائل راهبردي دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران، تدوين شده است.
دراين مقاله علف‌هاي هرز به‌عنوان عامل مهمي در ايجاد اختلال درعملكرد محصولات زراعي معرفي شده‌ و به توضيح درباره‌ي ويژگي‌هاي، خسارات و فوائد آن‌ها پرداخته مي‌شود.
اين مقاله علاوه بر معرفي روش‌هاي مختلف كنترل، «مديريت تلفيقي علف‌هاي هرز»(IWM) توضيح داده مي‌شود. در اين روش مي‌توان با به‌كارگيري مجموعه‌اي از روش‌هاي كنترل با توجه به امكانات مزرعه، بهترين كنترل را در مزرعه، باغ و واحدهاي توليدات كشاورزي اعمال كرد. اين شيوه‌ي مديريتي علاوه بر كاهش خسارات با محيط زيست گياه سازگار بوده و از پيدايي علف هاي هرز مقاوم به سموم شيميايي جلوگيري مي‌كند.

مقالات «مفاهيم مهندسي كشاورزي» با ادبياتي ساده مفاهيمي تخصصي را براي خواننده توضيح مي‌دهند كه با استفاده از آن‌ها تا حدودي مي‌توان به ارزيابي سياست‌گذاري كشاورزي پرداخت. سرويس مسائل راهبردي ايران، آشنايي با مفاهيم تخصصي و فني در هر حوزه را مقدمه‌ي ايجاد يك عرصه‌ عمومي براي گفت وگوي دانشگاهيان و حرفه‌مندان با مديران و سياست‌گذاران درباره‌ي سياست‌ها و استراتژي‌ها و برنامه‌ها در آن حوزه مي‌داندو اظهار اميدواري مي‌كند تحقق اين هدف، ضمن مستند سازي تاريخ فرآيند سياست‌گذاري عمومي و افزايش نظارت عمومي بر اين فرآيند، موجب طرح ديد‌گاه‌هاي جديد و ارتقاي كيفيت آن در حوزه‌هاي مختلف شود. سرويس مسائل راهبردي ايران ضمن اعلام آمادگي براي بررسي دقيق‌تر نياز‌هاي خبرنگاران و سياست‌پژوهان محترم، علاقه‌مندي خود را براي دريافت ([email protected]) مقالات دانشجويان، پژوهشگران، حرفه‌مندان، مديران و سياست‌گذاران محترم در ارائه‌ي عناوين جديد مقالات و يا تكميل يا ويرايش آن‌ها اعلام مي‌كند.
در ادامه متن كامل اين مقاله به حضور خوانندگان گرامي تقديم مي‌گردد.

واژگان:

آستانه بيولوژيكي: بالاترين تراكم علف هرز كه موجب كاهش عملكرد اقتصادي محصول نمي‌شود. اين تراكم به نوع محصول، ميزان رشد، طول دوره و زمان رقابت علف هرز بستگي دارد.

*آفات، بيماري‌ها و علف‌هاي هرز سه عامل مهم در كاهش عملكرد محصولات كشاورزي*

محصولات زراعي تحت تاثيرعوامل زنده و غيرزنده قرار دارند. از ميان عوامل غيرزنده مي‌توان به شرايط آب و هوايي، خاك (از منظر خصوصيات فيزيكي و شيميايي)، تاريخ كاشت و ... اشاره كرد كه برخي از آنها قابل كنترل و تعدادي نيز غيرقابل كنترل و پيش‌بيني هستند. ازعوامل زنده‌ي تاثيرگذار بر محصولات زراعي، آفت، بيماري و علف‌هاي هرز از اهميت بسياري برخوردارند. شايان ذكراست علف‌هاي هرز تاثير بسياري بر ميزان كيفيت و كميت محصولات كشاورزي دارند.

*علف هرز چيست؟*

علف‌هاي هرز به گياهاني گفته مي‌شود كه بدون خواست انسان در منطقه‌اي مي‌رويند، بر اين اساس رويش گندم در مزرعه‌ي جو به‌عنوان علف هرز محسوب خواهد شد. به باور كشاورزان، علف‌هرز گياهي غيرمفيد، ناخواسته و يا مضر است كه در مزرعه مشاهده شده و يا پتانسيل تجاوز به مزرعه را داشته باشد. عواملي مانند ميزان تراكم علف‌هاي هرز، مكان و زمان رويش(از منظر تداخل رويشي با گياهان زراعي مورد اهميت قرار مي‌گيرد)، توان بالقوه آن‌ها در تصاحب زمين زراعي و در نهايت پتانسيل خسارت‌زايي، بيان‌گر اهميت علف‌هاي هرز در عملكرد محصولات و مسائل مربوط به كشاورزي است.

خسارات عمومي ناشي از حضور علف‌هاي هرز:
خسارات عمومي علف‌هاي هرز سبب ايجاد اختلال در جذب آب، مواد غذايي، دي اكسيدكربن، نور و حرارت شده و درنهايت منجر به كاهش عملكرد توليدي گياه زراعي خواهند شد.

خسارات اختصاصي ناشي از حضور علف‌هاي هرز:
1.آلوده شدن بذر محصول زراعي به بذر علف هرز
2.خسارت به دام و انسان
3.ايجاد بستر مناسب براي آفات و امراض
4.ايجاد مزاحمت در عمليات آبياري با ظهور علف‌هاي هرز در كانال‌هاي آب‌رساني
5.ايجاد مشكلات در امر برداشت
6.دارا بودن مواد سمي كه باعث ايجاد خسارت روي ساير گياهان مي‌شود (بازدارنده‌هاي جوانه زني و متوقف كننده‌هاي رشد گياهان)

فوائد علف‌هاي هرز:
1.گاهي اوقات به‌عنوان منبع خوراك براي دام و انسان مصرف مي‌شوند.
2.باعث جلوگيري از فرسايش (آبي و بادي) خاك مي‌شوند.
3.مصارف دارويي دارند.
4.به‌عنوان زيستگاه مناسب براي عوامل بيولوژيك هستند.
5.گاهي اوقات به عنوان يك منبع اقتصادي برشمرده مي‌شوند براي نمونه هنگامي كه در زنبورداري، زنبورها از شهد گل‌هاي علف‌هاي هرز استفاده مي‌كنند.

*خصوصيات علف‌هاي هرز*

1.سازگاري شديدي با شرايط آب و هوايي گوناگون دارند.
2.قدرت توليد بذر فراوان يعني پتانسيل توليد جمعيت‌هاي بزرگ را دارا هستند.
3.سرعت رشد رويشي بسيار بالايي داشته بنابراين قدرت رقابتي بيشتري نسبت به گياه زراعي در كسب آب، نور و مواد غذايي دارند.
4.در برخي گونه‌ها اندام‌هاي رويشي تكثير شونده وجود دارد كه باعث كاهش تكيه‌ي علف هرز به تكثير از طريق توليد بذر براي بقاي نسل مي‌شود.
5.سازگاري‌هاي ويژه براي پراكنش گسترده‌ي بذور توسط آب، باد و حشرات دارند.
6.قادر به حفظ قوه‌ي ناميه‌ي بذور خود هستند بدين معنا كه حتي در مدت زمان‌هاي طولاني پس از توليد بذر قادر به رشد و نمو هستند.
7.توان توليد سايه‌انداز گسترده‌اي را دارند كه منجر به رقابت بيشتر با گياه زراعي در جهت جذب نور خواهد شد.
8.ريشه‌هاي طويل‌تري نسبت به گياهان زراعي توليد مي‌كنند بنابراين قدرت جذب آب و مواد غذايي بيش‌تري نسبت به گياه زراعي خواهد داشت.

*تقسيم بندي علف‌هاي هرز*

قبل از انتخاب هر روش كنترلي بايستي اطلاعات مختصري نسبت به تقسيم بندي‌هاي علف‌هاي هرز داشته باشيم. علف‌هاي هرز از چند نظر قابل تقسيم بندي هستند كه در زير اشاره مختصري به هر يك خواهد شد.

از نظر طول دوره‌ي زندگي:
1.يك‌ساله
2.دوساله
3.چندساله‌ها
الف)چندساله‌هاي ساده كه توسط بذر تكثير مي‌شوند.
ب)چندساله‌هاي خزنده كه بوسيله‌ي اندام‌هاي رويشي تكثير مي‌شوند.

از نظر زيستگاه:
1.خشكي‌زي
2.آبزي

از لحاظ مورفولوژي (ريخت شناسي):
1.تك لپه‌اي‌ها (باريك برگ‌ها)
2.دولپه‌اي‌ها (برگ پهن‌ها)

از لحاظ مسيرهاي فتوسنتزي:
1.سه كربنه‌ها (اولين ماده‌ي توليد شده در فتوسنتز آن‌ها سه كربن دارد)
2.چهار كربنه‌ها (اولين ماده‌ي توليد شده در فتوسنتز آن‌ها چهار كربن دارد)

از لحاظ نوع زندگي:
1.اتوتروف (خودكفا): قادر به ساخت مواد غذايي مورد نياز خود از طريق انجام عمل فتوسنتز هستند.
2.هتروتروف: مواد غذايي خود را از گياهان مجاور دريافت مي‌كنند، كه به دو دسته‌ي نيمه انگل و انگل كامل قابل تقسيم بندي مي‌شوند، نيمه انگل‌ها كلروفيل دارند و براي دريافت مواد معدني خاصي به گياهان ميزبان وابسته بوده درحالي كه انگل‌هاي كامل به گياهان ميزبان وابستگي كامل دارند.

روش‌هاي كنترل:
براي كنترل علف هرز در منطقه سه روش را مي‌توان دنبال كرد:
1. جلوگيري: بدين معنا كه مانع شويم يك گونه‌ي علف‌هرز در منطقه‌اي رشد و نمو و گسترش يابد.
2. نابودي: به معناي حذف كامل گياه به همراه بذور آن كه در داخل خاك است.
3. كنترل: به معناي محدود كردن پيش‌روي علف‌هاي هرز موجود در مزرعه و به حداقل رساندن رقابت آن‌ها با گياه زراعي است.
هدف از كنترل علف‌هاي هرز كاهش تراكم و رشد آن‌ها تا حد آستانه‌ي بيولوژيكي و در نتيجه حذف خسارت‌هاي اقتصادي علف‌هاي هرز بر كشاورزي و انسان است. روش كنترل علف هرز توسط عواملي از قبيل روش توليد، فصل رشد و طول دوره زندگي علف هرز، محصول مورد كاشت، عمليات تهيه بستر، امكانات موجود براي كنترل علف‌هاي هرز و وضعيت اقليمي منطقه مورد نظرتعيين مي‌شود.
كنترل علف‌هاي هرز به شيوه‌هاي مختلفي امكان پذير است اما به‌عنوان يك كارشناس نمي‌توان از هيچ كدام به‌عنوان يك روش كامل نام برد. بهترين روش مديريت تلفيقي علف‌هاي هرز (به كاربردن مجموعه‌اي از روش‌هاي كنترل با توجه به امكانات موجود در منطقه) مي‌باشد.
لزوم صرف وقت و هزينه‌ي زياد در كنترل مكانيكي و دستي (وجين) علف‌هاي هرز موجب رويكرد كشاورزان به كاربرد علف‌كش‌هاي شيميايي يا كشت گياهاني كه علف هرز كمي دارند اما محصول كم‌تري توليد مي‌كنند، شده است. اما استفاده از علف‌كش‌هاي شيميايي در مديريت علف‌هاي هرز مزارع كشاورزي به‌دليل اثرات مخرب زيست محيطي مورد سوال قرار دارد بنا به اين دلايل رويكرد به استفاده از مديريت تلفيقي علف‌هاي هرز به منظور كاهش اثرات مخرب علف‌كش‌هاي شيميايي در اولويت بخش‌هاي تحقيقات و اجرا قرار گرفته است.
در زير اشاره مختصري به هر كدام از روش‌هاي كنترل به‌عنوان بخشي از مديريت تلفيقي علف‌هاي هرز خواهد شد.

روش‌هاي كنترل شامل:
1. كنترل مكانيكي
2. كنترل زراعي
3. كنترل شيميايي
4. كنترل اكولوژيكي
5. كنترل بيولوژيكي

انتهاي پيام

تدوين: مهندس مرضيه صفري
دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه تربيت مدرس
خبرنگار مهندسي كشاورزي- زراعت خبرگزاري دانشجويان ايران
شنبه 23 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2839]