گزارش تحليلى از الگوى نامناسب مصرف در كشور سهم آيندگان در سفره امروز

واضح آرشیو وب فارسی:ایران اسپورت: گزارش تحليلى از الگوى نامناسب مصرف در كشور سهم آيندگان در سفره امروز
مقام اول در مصرف نوشابه و نان در دنيا، سرانه ۱۰ برابرى در مصرف انرژى نسبت به اروپايى ها رتبه سوم مصرف گاز در جهان، نوزدهمين كشور مصرف كننده برق در دنيا و قرار گرفتن در رتبه بيستم كشورهاى پر مصرف دارو همه و همه از جمله آثار الگوى نامناسب مصرف در كشور ما است كه جز به هدر دادن منابع و سرمايه هاى كشور نتيجه ديگرى به دنبال ندارد. بايد پذيرفت كه اصلاح فرهنگ مصرف به معناى افزايش يا كاهش مصرف نيست بلكه به معنى درست مصرف كردن است. نگاهى گذرا به ميزان مصرف برخى اقلام بهتر بيانگر عمق مساله است. ايرانى ها نان و نوشابه خورترين مردم جهانسرانه مصرف نوشابه هاى گازداردر ايران ۴۲ ليتر است. با مقايسه اين آمار با آمار ديگر كشورهاى جهان به اين نتيجه مى رسيم كه ما در سرانه مصرف نوشابه هاى گازدار مقام اول را در جهان پيدا كرده ايم درحالى كه ميانگين مصرف نوشابه هاى گازدار در دنيا براى هر فرد ۱۰ ليترمى باشد.مجيد پارسانيا مديرعامل شركت بازرگانى دولتى ايران در خصوص ميزان مصرف نان اظهارداشت: مردم ما پرمصرف ترين مردم جهان در مصرف گندم و نان هستند و با سرانه ۲۰۰ كيلو بالاترين مصرف سرانه نان را در جهان دارا هستيم و اما در مقوله انرژى كشور ما جزو پرمصرف ترين كشورهاى دنياست اما به لحاظ اينكه ايران از ذخاير غنى نفت و گاز برخوردار است تاكنون اثرات منفى مصرف خارج از حد متعارف جهانى خود را نشان نداده است. اما براى تحليل بهتر اين مقوله مى توان توجه ويژه اى به آمارهاى موجود در اين زمينه داشت. مصرف سرانه انرژى ايران ۱۰ برابر اروپاستمديرعامل سازمان بهينه سازى مصرف سوخت معتقد است: ميزان مصرف انرژى در ايران ۱۰ برابر اروپاست. وى با اشاره به اينكه شدت مصرف انرژى در ايران بالاترين رقم را دارد تصريح مى كند: شدت مصرف انرژى در ايران ۱۵ برابر ژاپن، ۱۰ برابر اتحاديه اروپا و هشت برابر آمريكاست. كاظمى علت شدت مصرف انرژى در ايران را اعلام يارانه هاى بدون دليل و منطقى مى داند و راهكار برون رفت از اين اوضاع را اصلاح راندمان مصرف انرژى در سه بخش ساختمان و مسكن، حمل ونقل و صنعت اعلام مى كند. بر اساس مطالعات مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام مصرف انرژى در ايران ۱۷ برابر كشور ژاپن ۴ برابر كانادا و۲ برابر چين است و مصرف سرانه انرژى به ميزان ۶۱/۱ تن معادل نفت خام است و رشد سالانه مصرف انرژى دربخش خانگى و تجارى ۷۶‎/۱۰درصد بخش صنعت ۹۶/۱۱ درصد بخش حمل و نقل ۶۵/۸ درصد بخش كشاورزى ۷۵/۳ درصد نيروگاه ها ۶۷/۸ درصد و در پالايشگاه ها ۵۰/۰ درصد است.همچنين مصرف فرآورده هاى عمده نفتى (گاز، مايع، بنزين، نفت سفيد، نفت گاز و نفت كوره) طى سال هاى ۱۳۸۴-۱۳۷۶ بطور متوسط داراى رشدى معادل ۵/۲ درصد در سال بوده است و طى دهه گذشته مصرف بنزين در كشور سالانه ۴/۸ درصد افزايش يافته است.رتبه سوم در مصرف گاز جهان ايران با مصرف ۱۰۸ ميليارد مترمكعب گاز در سال رتبه سوم را در دنيا دارد. سهم گاز طبيعى در تامين انرژى مصرفى كشور در بخش خانگى و تجارى و عمومى ۵/ ۵۹ درصد، بخش صنعت ۱/۵۲ درصد ،بخش حمل و نقل ۸/۰ درصد، بخش نيروگاه ها ۲/۷۲ درصد و بخش پالايشگاهها ۶/۹۱درصد است. اين در حاليست كه سهم گاز در سبد مصرف انرژى هاى فسيلى ۶۰ درصد است كه تا پايان برنامه چهارم اين رقم به ۶۳ و در سال ۱۴۰۳ به ۷۱ درصد افزايش مى يابد.ايران نوزدهمين كشور پرمصرف برق دنياطبق آمار ارائه شده توسط آژانس اطلاعات انرژى آمريكا ايران در سال ۲۰۰۷ ميلادى نوزدهمين مصرف كننده برق در جهان بود و در سال گذشته ميلادى حدود ۱۴۵ميليارد كيلو وات برق مصرف كرد. ايران در زمره بيست و پنج كشور پر مصرف برق در جهان است و اين مصرف بالا در كنار جمعيت ۷۰ ميليون نفرى سبب شده تا سرانه مصرف برق در كشور بسيار بالا باشد. مصرف انرژى در بخش حمل و نقلمصرف انرژى در بخش حمل و نقل كشور در سال۸۴ ، ۲۵۵ ميليون بشكه معادل نفت خام بوده است.مصرف بنزين در بخش حمل و نقل ۱۴۱ ميليون بشكه معادل نفت خام و نفت گاز ۱۰۳ ميليون بشكه معادل نفت خام در سال ۸۵ گزارش شده است. برآوردها نشان مى دهد در صورت ادامه وضعيت كنونى مصرف انرژى تا سال ۲۰۲۰ در بخش حمل و نقل در ايران به ۵۷۵ ميليون بشكه معادل نفت خام و انتشار گاز CO2 به۲۴۰ ميليون تن در سال مى رسد. سرانه مصرف آب تهرانى ها ۳۰۰ ليتر در شبانه روز بر اساس گزارش توسعه انسانى سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ در كشورهاى در حال توسعه يك نفر از هر پنج نفر - يعنى ۱‎/۱ ميليارد نفر - به آب سالم دسترسى ندارد و ايران فقط ۳۶/۰ درصد منابع آبى جهان را دراختياردارد. بنابر اين گزارش رقم متوسط سالانه برداشت آب براى نيازهاى مصرفى ۴/۱ ميليارد متر مكعب بوده است كه ۷/۹۳ درصد آن براى مصارف كشاورزى استفاده مى شود.بر اساس آخرين آمارهاى بانك جهانى كاهش سالانه منابع داخلى آب شيرين در ايران ۳/۶ برابر نرم جهانى است و سرانه مصرف شهروندان تهرانى ۳۰۰ ليتر در شبانه روز برآورد شده است.ايران جزو ۲۰ كشور نخست مصرف دارو در دنياايران به لحاظ مصرف دارو جزء ۲۰ كشور نخست دنياست و در آسيا بعد از چين مقام دوم را دارد. ايرانى ها ۱۰ تا ۱۵ درصد مجموع داروهاى كشور را به صورت خودسرانه و بدون مشورت با پزشك مصرف مى كنند. هر ايرانى سالانه ۳۳۹ عدد دارو مصرف مى كند كه بيش از استاندارد جهانى است. ميانگين داروهاى تجويزشده در نسخه هر بيمار ايرانى حدود ۶/۳ قلم است و مصرف سرانه داروهاى تزريقى در ايران در سال گذشته ۴/۱۱ بوده كه حدود چهاربرابر ميانگين مصرف سرانه كشورهاى در حال توسعه است. رشد ۷۸ درصدى مصرف كود و سموم كودها و سموم شيميايى دفع آفات نباتى از مهمترين منابع آلودگى آب ناشى از فعاليتهاى كشاورزى هستند. طى دهه گذشته مقدار كود توزيع شده ۵۳درصد رشد داشته است و عرضه سموم شيميايى در ۱۰ سال گذشته رشد ۷۸درصد را نشان مى دهد.در توليد زباله هم اوليم فرهنگ نادرست مصرف باعث افزايش توليد زباله مى شود بطوريكه روزانه بيش از ۳‎/۵ميليون تن زباله در جهان توليد مى شود كه سهم كشور ما از اين ميزان ۵۰ هزار تن است و سالانه ۱۸ ميليون تن زباله در كشور توليد مى شود. بنابر مطالعات صورت گرفته در مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام سرانه توليد زباله هر ايرانى روزانه ۷۰۰ گرم است و زباله هاى توليدى روزانه ۴۰۰ ميليون و سالانه ۱۴۶ ميليارد تومان به اقتصاد كشور خسارت مى زند. بنابر اين گزارش در حال حاضر تنها ۷ درصد از سيستم جمع آورى زباله در كشور مكانيزه است.۷۰ درصد زباله هاى توليدى تلمبار شده ۲۴ درصد به صورت غيربهداشتى دفن و تنها ۴ درصد دفن بهداشتى مى شوند. از آنجا كه حركت هاى فرهنگى جزو حركت هاى لاك پشتى و كند محسوب مى شوند رسيدن به يك هدف كلان فرهنگى نياز به هماهنگى سياست هاى چند دوره ۴ ساله دولتى دارد و بايد به اصلاح فرهنگ مصرف به عنوان يك طرح ملى و دراز مدت نگاه كرد. بى شك تغيير الگوى مصرف عمومى مى تواند باعث صرفه جويى در بسيارى از هزينه هاى دولت شود، سهميه بندى بنزين مى تواند يكى از تجربه هاى موفق در اين زمينه باشد كه دولت نهم موفق به اجراى اين طرح عظيم ملى شد. اصلاح مكانيزم قيمت محمدحسين مهدوى عادلى با بيان اينكه مهمترين عاملى كه در هر اقتصادى نقش تعيين كننده براى توليد و مصرف آن دارد مكانيزم قيمت است افزود: در ايران با توجه به دولتى بودن اقتصاد از اين مكانيزم عملا استفاده نمى شود. مهدوى عادلى به تجربيات ساير كشورها در بحث بهره گيرى از مكانيزم قيمت اشاره كرد و افزود: در ديگر كشورها براى حمايت از افراد آسيب پذير در روند افزايش قيمت ها به تقويت تامين اجتماعى در آنها پرداخته شده است تا حدى كه بعضا به افرادى كه از توان پرداخت كافى براى تقبل هزينه هاى آب و برق خود برخوردار نيستند (از محلى كه به همين منظور در نظر گرفته شده) كمك نقدى مى شود. وى با اشاره به اينكه در ساير كشورها براى صرفه جويى در مصرف قيمت را افزايش مى دهند گفت: در ايران عكس اين اتفاق صورت گرفته وبا ارزان كردن برخى كالا ها موجبات استفاده بيشتر و بى رويه آنها فراهم شده است. فرهنگ سازى و اطلاع رسانى صحيح عبدالرضا اميرتاش اظهارداشت: بايد دولت از كليه ابزارهاى تبليغى و رسانه اى خود بهره گيرد تا عموم مردم را به خصوص از پايين ترين سطوح آموزشى در كشور متوجه اين امر كند كه امكانات موجود محدود است و هميشگى نيست. اصلاح الگوى مصرف به معناى صرفه جويى نيستاين كارشناس اقتصادى يادآور شد: دعوت مردم با بهره گيرى از الگوى صحيح مصرف بايد توام با پاك كردن اين ذهنيت باشد كه الگوى مصرف برابر با صرفه جويى صرف نيست. وى افزود: اين الگو بايد ضمن كاهش ميزان مصرف استفاده بهينه از منابع را نيز در پى داشته باشد. اميرتاش خاطر نشان كرد: اگر مردم همانقدر كه به پول ارزش مى دهند به آب و برق بها مى دادند و آنها را مانند از دست دادن پول تصور مى كردند قطعا الگوى مصرف تغيير مى يافت. وى بهترين ابزار براى اصلاح اين الگو را آگاهى سازى مردم و نيز فرهنگ سازى از طريق رسانه ها به خصوص صدا و سيما برشمرد.اجراى طرح هدفمند كردن يارانه ها مرتضى الله داد در خصوص راهكار هاى اصلاح فرهنگ مصرف گفت: تلاش براى پايين نگه داشتن قيمتها توسط دولت سبب شده تا در چنين شرايطى ميزان مصرف كالا در كشور افزايش يابد و مردم عملا به زياد مصرف كردن عادت نمايند كه اين امر با هدفمند كردن يارانه ها مى تواند مرتفع شود چراكه بيشترين حجم يارانه به اقشار ثروتمند جامعه تعلق مى گيريد. وى افزود: در اين ميان كسى كه بايد مابه التفاوت قيمت فعلى و واقعى را در روند مصرف زياد مردم بپردازند دولت و تامين آن از محل بودجه است.ايجاد انضباط در بازارهاى پولى و سرمايه گذارى سيد كميل طيبى با بيان اينكه ايجاد انضباط در بازارهاى پول و سرمايه گذارى الگوى مصرف را در اين راستا بهينه مى كند اظهار داشت: در حال حاضر با عنايت به افزايش قيمت نفت هم به لحاظ ريالى وهم دلارى تقاضاى موثر در جامعه وجود دارد ،از سويى با وجود محدوديت در ظرفيت هاى توليد تعادل مورد انتظار بهم خورده و لذا در چنين شرايطى بهره گيرى از استراتژى مشاركت مى تواند موثر باشد.ايجاد الگوى توليد سرمايه گذارى و پس انداز اين استاد دانشگاه گفت: براى دستيابى به يك الگوى مصرف مناسب در وهله اول بايد بتوان الگوى توليد سرمايه گذارى و پس انداز مناسب ايجاد كرد. اين كارشناس اقتصادى ادامه داد: ايجاد توازن بين مصرف فعلى و آتى از ديگر الزامات در اين مسير است. وى افزود: بايد تلاش كرد تا شكاف هاى پديد آمده در الگوى مصرف رفع شده و از اسراف و تبذير و عدم عدالت جلوگيرى شود. ايجاد موازنه در آمدى على ياسرى در اين خصوص گفت: از جمله عوامل موثر در تعيين الگوى مصرف هر كشور سطح درآمد مردم آن است. وى افزود: خانوارهاى پردرآمد عمدتا گرايش به پس انداز و سرمايه گذارى دارند و كمتر مصرف مى كنند ولى در كشورهاى با درآمد پايين (مبتنى بر معيارهاى جهانى) مصرف در اينگونه كشورها بيشتر و سرمايه گذارى و پس انداز در آنها كمتر مى شود. وى مسايل فرهنگى را در گرايش مردم به مصرف كمتر و صرفه جويى موثر دانست و افزود: برخى كشورهاى آسياى جنوبى شرقى مانند ژاپن ،كره جنوبى، مالزى و چين به لحاظ ويژگيهاى فرهنگى مردم آن بسيار صرفه بوده و با عنايت به بالا بودن نرخ پس انداز در آن كشورها اقتصاد آنها نيز بر همين اساس شكل گرفته است.كاهش نرخ تورم ياسرى از ديگر عوامل تاثير گذار بر الگوى مصرف به تورم اشاره كرد وافزود: نرخ تورم در ايران به نسبت ساير كشورهاى جهان بالا است كه اين مساله سبب مى شود تا مردم به سمت خريد برخى كالاها كه در قبال تورم حالت پوشش دهنده دارند (مانند طلا، دلار و...) ترغيب شوند كه اين مساله در خصوص درآمدهاى بالاتر به سمت خريد زمين و مسكن ارزان گرايش مى يابد. ياسرى ياد آور شد: در چنين شرايطى با توجه به بالا بودن نرخ تورم امكان رونق امور دلالى و واسطه گرى فراهم مى شود كه بدون هرگونه تلاشى افراد از سود ناشى از مابه التفاوت قيمت خريد و فروش بهره مى برند. در گفتگو با كارشناسان به ۶ راه حل اجرايى اصلاح مكانيزم قيمت، فرهنگ سازى و اطلاع رسانى صحيح، هدفمند كردن يارانه ها، ايجاد انضباط در بازارهاى پولى و سرمايه گذارى، ايجاد موازنه در آمدى و كاهش نرخ تورم اشاره شد؛ بدون شك راهكار هاى ديگرى نيز در خصوص تغيير الگوى مصرف عمومى وجود دارد كه نياز به كارشناسى و توجه ويژه مسئولان دارد. تصور اينكه مردم كشور ما بزرگترين مصرف كننده نان در جهان هستند و يا اينكه مصرف گاز ايران به اندازه كل مصرف اتحاديه اروپاست بيش از پيش ذهن را به آن سو مى كشد كه يكى از عوامل اسراف و روش نادرست مصرف وضع يارانه بر روى برخى كالاهاى استراتژيك و يا حامل هاى انرژى است كه با اجراى صحيح طرح تحول اقتصادى و هدفمند كردن يارانه ها مى توان گام موثرى در مسير بلند رسيدن به فرهنگ صحيح مصرف برداشت. بايد اذعان داشت با افزايش بهره ورى نيروى كار و سرمايه و نيز برقرارى ارتباطى منطقى بين تكنولوژى و نيروى كار مى توان از اتلاف منابع در بين مردم و دولت جلوگيرى كرد كه اين مهم ميسر نمى شود مگر با اجراى سياستهاى هماهنگ و همكارى دو جانبه بين مردم و دولت. منبع: فارسگزارش از رضا كيميايى
جمعه 22 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایران اسپورت]

[مشاهده در: www.iransport.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 219]