دانش ژنتيك هويت قربانيان حوادث را چگونه تشخيص مي‌دهد؟

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: دانش ژنتيك هويت قربانيان حوادث را چگونه تشخيص مي‌دهد؟
علمي آموزشي. پزشكي. گزارش . ژنتيك
بدن هر انسان بالغ بر ‪ ۱۰۰‬تريليون سلول دارد كه نسخه‌هاي مشابهي شامل تمامي اطلاعات ژنتيكي فرد در تك تك آنها وجود دارد و با دانش ژنتيك، چنانچه تنها يك سلول در اختيار باشد از روي اطلاعات آن، مي‌توان هويت شخص را تشخيص داد.

گزارش از : مهري مير دريكوند
سوم شهريوماه جاري يك فروند هواپيماي بويينگ ‪ ۷۳۷‬كه از بيشكك پايتخت قرقيزستان عازم ايران بود، اندكي پس از برخاستن از باند فرودگاه دچار سانحه شد و سقوط كرد.

دراين سانحه هوايي ‪ ۷۱‬نفر جان خود را از دست دادند كه ‪ ۴۳‬تن از جان باختگان ايراني بودند.

بعد از اين حادثه از تعداد ‪ ۴۰‬خانوار رجوع‌كننده ، پروفايل دي ان آ ‪۲۸‬ خانواده آماده شده و در مقايسه با پروفايل آماده شده از اجساد و خانواده آنها هويت قطعي ‪۱۵‬جسد شناسايي شده است.

هواپيمايي دچار سانحه مي‌شود ، سرنشينان آن به شدت مي‌سوزند و از بين مي روند به گونه‌اي كه بقاياي آنها قابل شناسايي نيست. پس چگونه پس از مدتي هويت آنان اعلام مي‌شود؟
در اين قبيل حوادث، به دليل وجود آگاهي از اسامي مسافران، خانواده‌هاي آنان شناسايي مي‌شوندو پس از مراجعه خانواده ها، از اعضاي خانواده شامل پدر، مادر، فرزند، خواهر و برادر نمونه دي ان‌اي گرفته شده و پروفايل ژنتيكي يا ماركر ژنتيكي آنها مشخص مي‌شود .

پس از اين مرحله ، اطلاعات ژنتيكي به جاي مانده از بقاياي اجساد هم گرفته مي‌شود و در نهايت با مقايسه با پروفايل‌هاي تهيه شده از دي ان اي خانواده‌ها ، هويت اجساد شناسايي مي‌شود.

* انگشت نگاري ژنتيكي (‪(Genetic finger printing‬
استفاده از اطلاعات ژنتيكي موجود در يك سلول و پي بردن به هويت ژنتيكي آن در واقع نوعي انگشت نگاري از دي ان‌اي يا ‪ DNA finger printing‬است.

اين روش كارايي‌هاي مختلفي در زندگي بشر دارد كه يكي از مهمترين كاربردهاي آن شناسايي قربانيان حوادث مختلف از جمله سقوط هواپيما، آتش سوزي‌ها و تصادفات شديد است.

تكنيك انگشت نگاري ژنتيكي در سال ‪ ۱۹۸۵‬براي اولين بار توسط پروفسور سر آلك جفري از دانشگاه لستر انگلستان ابداع شد. وي متوجه شد نواحي و نقاطي روي ‪ DNA‬افراد وجود دارد كه مي‌توانند كليه اطلاعات بيولوژيكي و حياتي انسانها را انتقال دهند.

دكتر حميد رضا خرم خورشيد كه متخصص ژنتيك انساني از دانشگاه لستر انگلستان و از همكاران پروفسور آلك جفري نيز بوده است در اين زمينه در گفت و گو با خبرنگار علمي ايرنا گفت اين نواحي از دي ان‌اي در افراد مختلف متفاوت است و از سه ميليارد جز ء تشكيل شده كه پشت سر هم قرار دارند.

وي كه عضو هيات علمي پژوهشكده ابن سيناست، گفت از كل اين جزء‌ها حدود يك و نيم تا دو درصد ژنها هستند ؟ در ‪ ۹۸‬درصد باقي مانده هنوز فعاليت خاص و شناخته شده‌اي وجود ندارد كه در عين حال در همين ‪ ۹۸‬درصد تكه‌هايي هست كه در افراد مختلف بسيار متفاوت است.

اگر تعدادي از اين نواحي تكراري در چندين ناحيه مختلف با هم مقايسه شود اطلاعاتي را نشان مي‌دهند كه بيانگر هويت افراد و نشان‌دهنده نسبت بين افراد هم است.

به اين نقاط تكراري كه در دي ان‌اي افراد وجود دارد ماركرها ژنتيكي ( ‪ ) Genetics markers‬هم گفته مي‌شود.

دكتر خرم خورشيد تصريح كرد اين نواحي تكراري نه تنها در تعيين هويت ژنتيكي افراد كاربرد دارند بلكه در مسايل حقوقي و قانوني كاراريي‌هاي فراواني دارد و از همين رو آن را اثر انگشت ژنتيكي يا ‪Genetic‬ ‪ fingerprint‬ناميده اند.اثر انگشت ژنتيكي به اين معني است كه با استفاده از سلول‌هايي از بدن انسان ، اعم از پوست، مو، استخوان يا ارگانهاي ديگر مولكول‌هاي دي ان‌اي فرد استخراج مي‌شود و مي‌توان هويت ژنتيكي او را شناسايي كرد و با بررسي همان نواحي تكراري كه در دي ان اي افراد مختلف متفاوت است ، به تفاوت‌هاي انسانها با يكديگر پي برد.

در توضيح همين نكته بايد گفت اگر تمام افراد اثر انگشت ژنتيكي يا پروفايل هاي دي ان‌اي داشته باشند و اطلاعات حياتي و بيولوژيكي آنها در يك بانك اطلاعات ژنتيكي ثبت شده باشد، با مقايسه اين ماركرهاي ژنتيكي، عمل تعيين هويت سريعتر صورت مي‌گيرد.

عضو هيات علمي پژوهشكده ابن سينا در توضيح چگونگي شناسايي قربانيان حوادث و استفاده از تكنيك انگشت نگاري ژنتيكي مي‌گويد در حوادثي كه جسد به شدت از بين مي‌رود، با استفاده از كوچكترين بافت و سلول باقي مانده حتي يك تار مو مي‌توان اطلاعات ژنتيكي افراد را استخراج و هويت ژنتيكي او را مشخص كرد.

وي افزود با خارج كردن دي ان‌اي فرد از همان مقدار كم باقي مانده و مقايسه آن با دي ان‌اي خانواده‌هاي قربانيان، شناسايي كامل صورت مي‌گيرد كه روشي بسيار سريع و دقيق و صد در صد قابل اعتماد است.

اين نوع شناسايي افراد در هر نوع حادثه‌اي و در حوادث كشتار جمعي و سيل و زلزله ، طوفان و سونامي كه ممكن است شمار زيادي از افراد جان خود را از دست بدهند امكان پذير است.

كارايي انگشت نگاري دي ان‌اي در همينجا محدود نمي‌شود و اين شيوه ، كارايي‌هاي مختلفي در زندگي انسان دارد كه در اينجا به آنها پرداخته مي شود.

* انگشت نگاري ژنتيكي در پزشكي قانوني
در اين روش با استفاده از كوچكترين اثر باقي مانده از مجرم دي ان اي فرد استخراج مي‌شود.

ذره‌اي از بزاق، ناخن، مو و حتي ته سيگار به جاي مانده از فرد كه اثري از سلول‌هاي او روي آن باقي مي‌ماند، براي متخصص جهت تشخيص هويت كفايت مي كند.

دكتر خرم خورشيد افزود در اينگونه موارد اگر يك بانك اطلاعاتي باشد كه اطلاعات ژنتيكي تمامي مجرمين در آن ثبت شود و به عبارتي پروفايل ژنتيكي آنها تهيه شده باشد با مقايسه اطلاعات به دست آمده سرعت عمل تشخيص مجرمين بالا مي‌رود.

هم اكنون در بسياري از كشورهاي پيشرفته جهان ، اطلاعات ژنتيكي تمامي مجرمين تهيه شده و پروفايل آنها طرح شده است اما در ايران هنوز اين بانك اطلاعاتي طراحي نشده است.

* انگشت نگاري ژنتيك در مسايل حقوقي
انگشت نگاري دي ان‌اي در مسايل حقوقي نيز كاربرد دارد؟ مواردي كه پدر يك كودك معلوم نباشد با تهيه ماركرهاي ژنتيكي پدر و مقايسه آن با ماركرهاي ژنتيكي كودك، هويت ژنتيكي كودك را مي‌توان تشخيص داد.

* انگشت نگاري دي ان‌اي براي تعيين جنسيت
با استفاده از اطلاعات ژنتيكي، مي‌توان اجساد و بقاياي باقي مانده از انسان‌هايي را كه ساليان درازي است كه از بين رفته‌اند ، تعيين جنسيت كرد به عنوان مثال با برداشتن مقداري ازاستخوان‌هاي يك جسد پوسيده و به كارگيري روش‌هاي آزمايشگاهي و ژنتيكي، سلول‌هاي دي ان‌اي آن استخراج مي شود و در مقايسه با پروفايل يا ماركرهاي ژنتيكي مرد و زن، جنسيت آن جسد معلوم مي‌شود.

* انگشت نگاري دي ان‌اي و مسايل باستان شناسي
با استفاده از بقاياي به جا مانده از انسان‌هايي كه در زمان‌هاي بسيار دور در منطقه‌اي زندگي مي‌كرده‌اند مي‌توان پي به هويت آنها برد.

نمونه اين كار در سال ‪ ۱۹۹۶‬بود كه به كمك تكنيك‌هاي ژنتيكي خانواده رومانف آخرين تزار روسي كه در سال ‪ ۱۹۱۸‬كشته شده بودند شناسايي و تعيين هويت ژنتيكي شدند.

دكتر محمود تولايي متخصص بيوتكنولوژي نيز در اين زمينه مي‌گويد استفاده از روش تعيين هويت ژنتيكي افراد در مسايل بيولوژيكي ، تكامل و مهاجرت‌هاي ژنتيكي نيز در عرصه‌هاي جغرافيايي مطرح مي‌شود.

وي در توضيح اين نكته در گفت و گو با خبرنگار علمي ايرنا افزود به عنوان مثال اينكه آيا ساكنان يك سرزمين با اقوامي كه هزاران سال قبل در همان سرزمين مي‌زيسته‌اند هم نژاد هستند يا به عبارت ديگر با آنان خويشاوندي ژنتيكي دارند يا خير ، پرسشي است كه با استفاده از اطلاعات ژنتيكي و انگشت نگاري دي ان‌اي مي‌توان به آن پاسخ داد.

در ايران نيز امكان اين نوع مطالعات يعني مطالعه چگونگي گسترش نسل‌ها در محدوده‌هاي جغرافيايي وجود دارد.

* انگشت نگاري ژنتيكي و رديابي مجرمين
در ابتدا تشخيص هويت افراد در جرايم جنايي با توجه به يك سري شواهد قابل رويت و توجه به شكل ظاهري افراد انجام مي‌شد، به مرور زمان عمل تشخيص هويت با استفاده از اثر انگشت مجرم انجام مي‌شد كه اين روش نيز مشكلاتي به همراه داشت.

دكتر تولايي رييس پژوهشكده فناوري‌هاي نوين زيستي در اين زمينه گفت در بسياري موارد مجرمان عمدا براي از بين بردن امكان رديابي، اثر انگشت خود روي آلات و ابزار جرم از بين مي‌بردند.

وي افزود در اين گونه موارد كه شواهد ظاهري بطور كامل از بين رفته باشد توجه به ويژگي‌هاي ژنتيكي فرد بسيار حاير اهميت است.

درست مثل سر انگشتان دو فرد كه هيچ شباهتي به هم ندارند، ژنهاي هيچ دو فردي به هم شبيه نيست و همين امر كليدي براي شناخت هويت افراد شده است.

* انتقال اطلاعات ژنتيكي پدر و مادر به فرزند
در هر فردي اطلاعات ژنتيكي نصف شبيه مادر و نصف ديگر شبيه پدر است پس اگر بانك اطلاعات ژنتيكي، طرح واره يا پروفايل ژنتيكي يا همان ماركرهاي ژنتيكي در بانك‌هاي اطلاعاتي خاصي نگهداري شود و در اختيار باشد شناسايي و تعيين هويت ژنتيكي سريع افراد امكان پذير است.

دكتر تولايي در اين زمينه مي‌گويد گروهي از اطلاعات ژنتيكي منحصر به پدر و گروهي منحصر به مادر است يعني از طريق مادر منتقل مي‌شوند به عنوان مثال با استفاده از شاخص‌هاي ژنتيكي اختصاصي مانند ميتوكندري دي ان‌اي كه از مادر منتقل مي‌شوند مي‌توان اجداد مادري را مورد شناسايي قرار داد.

فرزند (پسر يا دختر ) اين اطلاعات را از مادر مي‌گيرد ولي انتقال دادن آنها فقط از طريق دختر صورت مي‌گيرد. از اين طريق مي‌توان اجداد مادري را شناسايي كرد.

عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي بقيه الله تصريح كرد اطلاعات ژنتيكي پدري نيز از طريق مطالعه شاخص‌هاي مولكولي بر روي كروموزوم ‪ y‬كه منحصر به مرد است مورد شناسايي قرار مي‌گيرد.

* تهيه كارت‌هاي ژنتيكي

رييس پژوهشكده فناوري‌هاي نوين زيستي گفت در حال حاضر در ايران براي شاغلين در شغل‌هاي پر خطر از جمله خلبانان ، كادرهاي پرواز و نظاميان كار تهيه كارت‌هاي ژنتيكي فراهم شده است.
سه شنبه 19 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 251]