گفت وگو با دكتر صادق آيينه وند، محقق: شيعه، ادبيات، تاريخ

واضح آرشیو وب فارسی:ايران ورزشی: گفت وگو با دكتر صادق آيينه وند، محقق: شيعه، ادبيات، تاريخ
[ساير محمدى ‎/ بخش اول ]
«ادبيات سياسى تشيع» مجموعه اى سه جلدى به قلم دكتر صادق آيينه وند استاد تاريخ اسلام دانشگاه تربيت مدرس است جلد اول آن كه اخيراً منتشر شده از قرن اول هجرى تا پايان قرن سوم هجرى را دربرمى گيرد. دفتر اول از اين مجموعه كه با نام «ادبيات سياسى تشيع» منتشر شده، زندگى و شعر شاعرانى را مورد بررسى قرار داده كه در صحنه هاى سياسى آن عصر حضور داشته و به وقايع و حوادث مربوط به شيعه باورمند بوده، موضع گرفته و واكنش نشان داده اند. «سلسله قيام هاى شيعه» مجموعه اى ديگرى به قلم دكتر آيينه وند است كه هشت قيام شيعه را تا زمان غيبت امام عصر(عج) مورد بررسى قرار مى دهد و جلد اول آن به «قيام حجر بن عدى در سال ۵۱ هجرى و قيام توابون در سال ۶۵ هجرى» اختصاص دارد. استاد تاريخ اسلام دانشگاه تربيت مدرس و مؤلف اين اثر معتقد است: تاريخ شيعه در قيام هايى خلاصه مى شود، كه اين قيام ها از سال ۵۱ هجرى تا سال ۲۶۰ هجرى در رابطه مستقيم با امامت و پس از آن تاريخ با بهره گيرى از استمرار آن، تداوم مكتبى و چهره خون رنگ خود را حفظ كرده است. بررسى و تفحص در شرايط وقوع، عوامل بروز و اهداف آنها، ما را با تاريخى شكوهمند و نمونه آشنا مى كند كه بيش از هرچيز راهنما و الگويى خواهد بود براى بهره گيرى و اقتباس از منش انقلابى تشيع در خط امامت تاريخ، براى بناى جامعه اى براساس قبله واحد، كتاب واحد، امام واحد و امت واحد.
آقاى آيينه وند، كتاب «ادبيات سياسى تشيع» با چه انگيزه اى تأليف شده است
هدف من از تأليف اين كتاب اين بوده كه مجموعه اى از نخستين اشعار و نخستين شاعران كه در فاصله نيمه اول قرن اول هجرى تا پايان قرن سوم هجرى در صحنه سياسى جامعه حضور داشتند و رويدادهاى آن دوران را در اشعارشان تصوير كرده اند، مورد بررسى قرار دهم و به معرفى آنها بپردازم.
در قدم اول در نظر داشتيم اشعارى كه اين دسته از شاعران سروده اند، در بحبوحه سياسى آن دوران به عنوان يك روند تكاملى و يك فرآيند تحولى فكر و انديشه شيعه مطرح بشود. در حقيقت مى خواستيم بگوييم كه برخلاف تصور كسانى كه فكر مى كنند شيعه در هر قرنى به لحاظ انديشه و باورهايش تغييرات خاص را از سر گذرانده، اين اثر نشان مى دهد كه ماهيت شيعه در تمام طول تاريخ بدون تغيير مانده است. يعنى هيچ تفاوت و تغييرى نكرده است. همان انديشه و باورهاست كه براى هميشه پابرجاست.
شما در اين كتاب بحث ادبيات متعهد و سياسى را مطرح كرديد، مقوله اى كه در شرايط مختلف و بسته به موقعيت هاى متفاوت، تعريف هاى گوناگونى مى پذيرد. مثلاً در سال هاى قبل از انقلاب، ادبيات متعهد و سياسى توسط گروهى تأييد مى شد و گروهى آن را نفى مى كردند و معتقد بودند كه ادبيات فقط به ذات خودش متعهد است.
آنچه در كتاب «ادبيات سياسى تشيع» آمده، ادبيات متعهد به آن معنا نيست، بيشتر ادبيات سياسى است. ادبيات سياسى در حقيقت اشعار و سخنرانى هايى است كه در حمايت از تشيع مطرح شده است. البته در اين كتاب ما بيشتر به شعر توجه داشتيم. يعنى اشعارى كه به مناسبت هاى سياسى سروده شده اند و برخاسته از يك واقعيت سياسى موجود در هر جامعه است و به آن استناد مى كنند. يعنى مجموعه شعور جمعى است كه به صورت يك هدف سياسى و يك شعار سياسى و به صورت يك بيانيه سياسى، مثل بيانيه هايى كه امروز در جهان معاصر صادر مى شوند، مطرح شده و يك واقعه تاريخى را تثبيت كرده اند و نگاه شيعه را نسبت به آن واقعه بيان كرده است. اين اشعار سياسى در حقيقت بيانگر بعد سياسى انديشه و باور شيعه است در طول سه قرن اول اسلام كه مورد بررسى قرار گرفته است.
چرا تا سه قرن اول اسلام ادبيات سياسى تشيع مورد بررسى و توجه شما قرار گرفت
اين مجموعه مجلدات ديگرى هم دارد كه به تدريج به بازار مى آيد. اگر خداوند توفيق بدهد دو مجلد ديگر هم خواهد بود كه تا قرن حاضر را دربر مى گيرد. ما در حقيقت سه قرن اول اسلام را در يك مجلد آورده ايم، بقيه هم به تدريج منتشر خواهند شد.
شما در اين كتاب ادبيات سياسى تشيع را در سه بخش مورد تجزيه و تحليل قرار داديد، اين تقسيم بندى بر چه مبنايى صورت گرفت
در اين كتاب ادبيات سياسى شيعه را از نيمه اول قرن اول هجرى تا پايان قرن سوم بررسى كرده ايم. بخش اول به اشعار نامداران غيرمشهور به شاعرى كه به مناسبت تاريخى شيعه در زمينه وقايع دوران اميرالمؤمنين على(ع) و واقعه كربلا شعرى سروده اند، اختصاص يافته است. اين بخش داراى سه قسم است. قسمت اول از سال ۳۶ هجرى تا سال ۴۰ هجرى را دربر مى گيرد و صرفاً به اشعارى پرداخته مى شود كه در عصر حضرت على(ع) سروده شده و غالباً به وقايع جمل و صفين و نهروان اختصاص دارد. قسمت دوم به اشعارى اشاره دارد كه به واقعه كربلا در سال ۶۱ هجرى اختصاص يافته است. قسمت سوم مربوط به زنان شاعر شيعه است كه درباره دوران امير مؤمنان حضرت على(ع) و واقعه عاشورا، شعر سروده اند.
بخش دوم كتاب به بررسى زندگى و شعر ۱۰ تن از شاعران برجسته شيعه اختصاص دارد. اين ۱۰ تن شامل شاعرانى چون كميت بن زيد اسدى، منصور نمرى، دعبل خزاعى، ابن رومى و.‎/‎/ مى شود.
اين شاعران هركدام داراى چند ويژگى هستند، يعنى اشتهار شعرى دارند، شاعر عقيده اند، سياسى و فعال اند، ديوان اشعارشان مورد نقد و بررسى اديبان و منتقدان قرار گرفته، نقش مؤثرى در شاعران عصر خود داشتند و در آخر مهم ترين ويژگى آنها ارتباط با ائمه اطهار بود كه همگى از اين نعمت برخوردار بودند. بخش سوم كتاب به شرح ادبى و تاريخى نامه ابوبكر خوارزمى به شيعيان نيشابور اختصاص دارد. درباره اين نامه ارزشمند و معتبر تاريخى كه به اقرار مورخان و محققان معاصر سندى است كه از هويت تاريخى و مبارزاتى شيعه سخن مى گويد، فراوان حرف زده اند.
ادبيات متعهد و سياسى كه شما در اين كتاب مطرح كرده ايد، داراى چه مؤلفه ها و ويژگى هايى است
ويژگى اين گونه از اشعار را در مقدمه كتاب آورده ام، ما ادبيات سياسى و اشعار شاعران را از اين حيث بررسى كرده ايم كه مدافع تشيع و امامان شيعه بودند. آدم هايى نبودند كه فقط منتسب به شيعه بوده باشند. هركدام از اين شاعران مبلغ و مروج و از متفكران ومدافعان سرسخت شيعه بودند، در صحنه هاى مختلف مبارزه حضور داشتند و يكى از ويژگى هايشان اين است كه از شيعه دفاع كردند و بعد مورد هجوم حاكميت هاى ظلم و جور عصر خود بودند. عده اى از اين شاعران، ديوان اشعارشان از بين رفته، بعضى از اين شاعران مورد هجوم و حمله قرار گرفتند و به شهادت رسيدند.
سه شنبه 19 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايران ورزشی]

[مشاهده در: www.iran-varzeshi.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 185]