واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: رابطه خصمانه زماني شكل ميگيرد كه يكي از همسران نسبت به همسر خود يا اعضاي خانوادهاش الفاظ ركيكي را به كار ميبرد و به عبارت ساده به او فحش ميدهد. فضه ميرباقري _ اختلاف ميان همسران به شكلها و شيوههاي مختلفي بروز پيدا ميكند. گاهي آنها يكراست به سراغ دادگاه خانواده ميروند و با طرح دادخواستهايي همچون مطالبه مهريه، نفقه گذشته، طلاق، تمكين و... دعوا را آغاز ميكنند، گاهي نيز كار به زد و خورد ميكشد و آنها با مضروب كردن يكديگر راه بيمارستان، كلانتري و دادسرا را پيش ميگيرند. در مواردي نيز ممكن است پس از قهري كوتاه، آشتي جايگزين روابط ميان همسران شود، اما شكل ديگري از رابطه خصمانه ميان همسران وجود دارد كه موضوع اين گزارش است. رابطه خصمانه زماني شكل ميگيرد كه يكي از همسران نسبت به همسر خود يا اعضاي خانوادهاش الفاظ ركيكي را به كار ميبرد و به عبارت ساده به او فحش ميدهد. برخي همسران تصور ميكنند رد و بدل شدن چنين الفاظي ميتواند عادي باشد و حق زن و شوهري چيزي است كه به پشتوانه آن طرفين اجازه مييابند گاهي در دعوا با به كار بردن اين الفاظ دق و دلي خود را سر طرف مقابل خالي كنند. اين دسته از همسران تصور ميكنند چنين گفتگويي مصداق اين ضربالمثل معروف است كه زن و شوهر دعوا كنند، ابلهان باور كنند. ممكن است در روابط خارج از خانه و در محيط كار، چنين ادبياتي ميان برخي افراد رايج باشد، اما در زماني كه اختلافي ميان همسران شكل ميگيرد، بهكارگيري چنين الفاظي نسبت به همسر يا خانواده و دوستان او ميتواند براي گويندهاش مسووليت ايجاد كند و كار او را به دادسرا بكشاند. در گزارشي كه ميخوانيد خبرنگار ما در گفتگو با كامبيز خاكدوست، وكيل پايه يك دادگستري و عضو كانون وكلاي دادگستري تهران اين موضوع را از زواياي گوناگوني تحليل و بررسي كرده است. در جرايمي مانند ضرب و جرح، سرقت، خيانت در امانت، ترك انفاق و... آسيبي كه از جانب متشاكي به شاكي ميرسد مسالهاي كاملا عيني است و ميتوان با يك محاسبه ساده ميزان خسارت وارد شده به شاكي را مشخص كرد. ضرب و جرح ممكن است باعث شود فرد آسيبديده براي مدتي نتواند فعاليتي اجتماعي داشته باشد. سرقت باعث آسيب مالي به فرد ميشود و خيانت در امانت نيز فرد را از نظر مالي دچار ضرر و زيان ميكند. در جرمي مانند ترك انفاق نيز زن با دريافت نكردن خرجي روزانه از همسرش دچار مشكلات متعدد شده، ادامه زندگي برايش سخت ميشود. شايد براي بسياري از مخاطبان اين پرسش پيش آيد كه بيان چند حرف ركيك نسبت به يك فرد چه آسيبي به او ميرساند كه قانونگذار براي چنين موضوعي مجازات تعريف كرده است؟ مگر نه اين كه برخي مردم در روابط عادي زندگي خود از چنين الفاظي بسادگي استفاده ميكنند و برخي اوقات بيان آنها را نشانهاي از نزديكي به يكديگر ميدانند؟ وقتي اين موضوع را با كامبيز خاكدوست در ميان ميگذارم او پاسخ ميدهد: «توهين و فحاشي 2 موضوع كاملا متفاوت است. در چنين مواردي به دليل بيان برخي الفاظ از سوي فردي، به شخصيت فرد ديگر خدشه وارد ميشود و اين نوع از جرايم عليه تماميت جسماني يك فرد اتفاق ميافتد و آثار مشهود بيروني بر روحيه و شخصيت فرد ميتواند بر جاي بگذارد و به همين دليل قانونگذار مجازاتهاي خاصي را براي اين جرايم در نظر گرفته و براي مرتكباني كه به شخصيت افراد و روح و معنويت آنها خدشه وارد ميكنند، مجازات تعيين كرده است. اگر فحاشي به گونهاي باشد كه مستوجب حد قذف شود، حد شرعي و قانوني نسبت به آن اعمال ميشود. قذف زماني محقق ميشود كه فردي به ديگري زنا يا لواط را نسبت دهد، اما اگر توهين و فحاشي مستوجب حد و از موارد قذف نباشد، يك درجه خفيفتر از استعمال الفاظ ركيك محسوب شده و در جمله مجازاتهاي تعزيري بازدارنده قرار ميگيرد و فقط تعزير دارد. اين مساله نيز زماني محقق ميشود كه فردي نسبت به ديگري الفاظ زشت و نامانوس را به كار ببرد.» به گفته خاكدوست در جرايمي كه مستوجب قذف است، فردي كه به او اين نسبت داده شده بايد تقاضاي مجازات قذف كند. مثلا اگر 2 نفر خواه همسر و اعضاي خانواده يا افراد غريبه در دعوايي لفظي نسبتي ناروا به مادر يا خواهر يكديگر وارد كنند، فقط همان مادر يا خواهر ميتواند بابت اين موضوع تقاضاي مجازات بيانكننده لفظ ركيك را مطرح كند. قانون چه ميگويد؟ آنچنان كه اين وكيل دادگستري ميگويد، در كتاب تعزيرات و مجازاتهاي بازدارنده در قانون مجازات اسلامي اين مجازاتها احصاء شده و در باب پانزدهم اين كتاب با عنوان «هتك حرمت اشخاص» به آن پرداخته شده است. ماده 608 قانون مجازات اسلامي بصراحت اشعار ميدارد مجازات توهين به افراد از قبيل فحاشي و استعمال الفاظ ركيك چنانچه مستوجب قذف نباشد به مجازات شلاق تا 74 ضربه يا 50 هزار تا يك ميليون ريال جزاي نقدي خواهد بود. اعمال اين مجازات و تعيين اين مساله كه مجازات فردي شلاق باشد يا جزاي نقدي نيز در اختيار قاضي است و با تشخيص او صورت ميگيرد، اما اگر جرم فردي قذف تشخيص داده شود، مطابق ماده 140 قانون مجازات 80 تازيانه بر او اعمال خواهد شد. برخلاف آن كه عدهاي فكر ميكنند به صرف وجود يك رابطه همسري يا خانوادگي ميتوانند چنين الفاظي را نسبت به طرف مقابل خود به كار ببرند، قانون تاكيد دارد كه نسبت ميان اشخاص اعم از پدر و فرزندي يا خواهر و برادري و همسري رافع مسووليت كيفري در هيچ يك از مجازاتها نيست. در اين ميان، نكته قابل توجه اين است كه اساسا بيان چه الفاظي ممكن است مسووليت حقوقي ايجاد كند و توهين محسوب شود؟ پاسخ خاكدوست اين است: «توهين، استعمال هر لفظ يا جملهاي است كه با شأن يا منزلت شخص معارض باشد و روحيات و معنويت او را دچار خدشه كند. مثلا بيان اين جمله كه به اندازه يك چهار پا هم نميفهمي به هر فردي جرم است و در اين زمينهشان اجتماعي فرد مدخل اثر نيست و موضوع، شخصيت فرد است. شكل ديگر توهين اين است كه مثلا به فردي كه شان اجتماعي بالايي دارد و پزشك است گفته شود تو به اندازه يك باربر هم نميفهمي! در عكس اين حالت اگر به يك باربر هم گفته شود تو به اندازه يك دكتر نميفهمي! اين نوع بيان نيز توهين محسوب ميشود. در اين زمينه نيز فهم اجتماعي و عرف جامعه مشخص ميكند كه چه لفظي فحش و ركيك محسوب ميشود و چه لفظي با شخصيت اجتماعي طرف معارضت دارد و روحيه معنويت فرد را تخريب ميكند.» به كار بردن الفاظ توهينآميز به هر زبان و لهجهاي براي فرد گوينده مسووليت حقوقي ايجاد ميكندنكته ديگر اين است آيا الفاظي كه همسران يا افراد ديگر در ارتباطهاي كلامي ميان خود به كار ميگيرند نيز جرم محسوب شده و مشمول توهين ميشود؟ به عبارت سادهتر، به كار بردن چه الفاظي ممكن است جرم محسوب شود؟ آيا طرح اين مساله كه مثلا مردي پس از بيان الفاظ ركيك نسبت به همسرش در جمع اعلام كند با تو شوخي كردم، در صورت شكايت همسرش و اثبات جرم ميتواند رفعكننده مسووليت كيفري او باشد؟ در مرتبهاي پايينتر آيا به كارگيري الفاظي مانند: كثافت، حيوان، انگل، گمشو، نكبت يا عبارتي تركيبي مانند نكبت باغ وحش در جمعهاي خودماني ممكن است براي بيانكننده آن مشكلساز باشد؟ اين پرسشي است كه كامبيز خاكدوست به آن چنين پاسخ ميدهد: «افراد بايد هنگام شوخي و ملعبه ميان خود مسائلي را رعايت كنند تا آن شوخي حالت توهين به خود نگيرد. عرف جامعه نيز ميگويد اگر افراد با هم شوخي و ملعبه ميكنند نبايد نسبت به هم توهين كنند. مثلا بيان عبارتي مانند گمشو ميان همسران هم ميتواند شوخي تلقي شود و شنونده از شنيدن آن خوشش بيايد، هم ميتواند آغاز رابطهاي محبتآميز باشد و هم ميتواند توهين تلقي شود. شخصا به موكلانم توصيه ميكنم در روابط خود با ديگران الفاظ را به گونهاي به كار ببرند كه عين همان الفاظ را بتوانند نسبت به پدر و مادر خود به كار ببرند و پدر و مادر نيز با شنيدن آن ناراحت نشوند. اگر فردي دوستش را به گونهاي خطاب كند كه در صورت خطاب كردن پدر و مادرش با آن لفظ، از سوي آنها مواخذه شود اين مساله مشمول توهين خواهد بود، هرچند ممكن است اين توهين مجازاتي در پي نداشته باشد.» خاكدوست به نكته ظريف ديگري اشاره ميكند و ميگويد: «در مناسبات كاري ممكن است برخي افراد در بازار و محل كار يكديگر را با نسبتهايي ناروا مورد خطاب قرار دهند يا حتي نسبتهايي ناروا را نسبت به خود و خانواده خود مطرح كنند، اما اين موضوع مستوجب قذف براي آن فرد نيست. من موكلي دارم كه نوعي لفظ تركيبي را براي تاكيد بر ناداني كامل طرف مقابل خود به كار ميبرد، اما اگر روزي فردي با شنيدن اين عبارت تركيبي ناراحت شود، تشخيص جرم بودن يا نبودن اين مساله مطابق قانون به عرف جامعه بستگي دارد و اينكه آيا در عرف به كار بردن چنين جمله و عبارتي جرم است؟ آيا باعث تخريب شخصيت شنونده ميشود؟ آيا حرف بدي محسوب ميشود؟» نكته مهم ديگر اين است كه به كار بردن الفاظ توهينآميز به هر زبان و لهجهاي براي فرد گوينده مسووليت حقوقي ايجاد ميكند. ممكن است فردي حرفهاي ركيك خود را به زبان آلماني يا زباني محلي به كار ببرد. اين مساله طبق ماده 608 قانون كه در سطرهاي قبلي به آن اشاره شد جرم است، زيرا از نظر قانوني استعمال الفاظ ركيك به هر زبان و لفظي ميتواند باشد. اثبات اين جرم نيز مانند ديگر جرايم مطابق قانون آيين دادرسي مدني صورت ميگيرد. البته از آنجا كه توهينها ممكن است به صورت تلفني باشد، از صداي ضبط شده ميتوان به عنوان اماره قضايي نيز استفاده كرد. خاكدوست بر اين نكته نيز تاكيد ميكند كه بر خلاف تصور برخي افراد كه مرتكبان چنين جرايمي از سوي شاكي مورد پيگيري قرار نميگيرند، افراد خطاكار در صورت طرح شكايت شاكي مورد پيگرد قرار گرفته و مجازات نيز خواهند شد. در اين مورد نيز مطابق قانون آيين دادرسي مدني و قانون مجازات اسلامي در باب تخفيف و تبديل معذرتخواهي متشاكي از شاكي و نيز تلاش او براي رفع آثار جرم و جبران ضرر و زيان ناشي از جرم ميتواند از موارد تخفيف يا تبديل مجازات باشد. اين وكيل دادگستري در پايان براي جلوگيري از بروز چنين مشكلات و شكايتهايي ميگويد: «هميشه به موكلانم توصيه ميكنم مطابق فرهنگ ملي باستاني ايراني و تعاليم اسلامي در مواقع عصبانيت هيچگاه از الفاظ ركيك و توهينآميز كه مستوجب جريحهدارشدن شخصيت افراد ميشود، استفاده نكنند و با حسن خلق و حسن معاشرت با هم برخورد كنند. درصورت بروز عصبانيت و مشكلات فيمابينهم ابتدا صبر، سكوت و گذشت را پيشه كنند و از موضوع مورد تعارض و درگيري دور شوند. در هر حال باز هم چنانچه افراد، اشخاص و همسران دچار درگيريهاي فيمابين ميشوند بهتر است در اولين اقدام از موضوع مشاجره و درگيري دوري كنند و در مجالي آسودهتر به بحث و گفتگو و رفع مشكل و درگيري بپردازند. جام جم
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 320]