جوانان و ازدواج

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: در گذشته، اغلب ازدواج ها بعد از بلوغ جسمى و جنسى دختر و پسر صورت مى گرفت که البته در بسيارى جهات پيامدهاى منفى در پى داشت، اما چون خانواده ها آنها را مورد حمايت مادى و معنوى قرار مى دادند، مشکلات عمده اى پديد نمى آمد; ولى امروزه مفهوم زندگى، گستره ى نيازها، ساختار و کارکرد خانواده و انتظارات متقابل زن و مرد از يک ديگر چنان متحول شده که بلوغ جسمى و جنسى به تنهايى نمى تواند جواب گوى نيازها و مسئوليت هاى يک زندگى مشترک باشد; لذا تعيين سن ازدواج نياز به بازنگرى جدّى، عميق و همه جانبه دارد. بايد به متون دينى، تحقيقات روان شناختى، نيازهاى دوره ى جوانى و نيز به واقعيت هاى اجتماعى و فرهنگ حاکم بر جامعه توجه شود، تا سنّ مناسب ازدواج معيّن، و راهکارهاى لازم براى بهبود و اصلاح وضعيت کنونى ارائه گردد.
در اين جا به پرسش هايى در اين زمينه که حجة الاسلام والمسلمين شجاعى پاسخ گفته اند پرداخته مى شود.
نظر دين مقدس اسلام در مورد سن ازدواج چيست؟ در تعيين سن ازدواج دختران و پسران دو ديدگاه اصلى وجود دارد: يکى ديدگاه دينى و ديگرى ديدگاه روان شناختى که به گونه اى مکمل يکديگرند. ما در اين نوشتار، از ديدگاه دينى به اين مسئله مى پردازيم.
قرآن و سن ازدواج در کلام خداوند سن معينى براى ازدواج مطرح نشده است، ولى از واژگانى چون «بلوغ»، «بلوغ حُلم»، «بلوغ نکاح» و «بلوغ اشدّ» مى توان به نحوى سن بلوغ و سنّ ازدواج را به دست آورد. شايد رساترين آيه در تعيين سنّ ازدواج اين آيه ى شريفه باشد که مى فرمايد:
(وَ ابْتَلُوا الْيَتامى حَتّى إِذا بَلَغُوا النِّکاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُمْ)[1]; يتيمان را آزمايش کنيد تا هنگامى که بالغ شده و به نکاح تمايل پيدا کردند و آنان را به درک مصالح زندگانى خود آگاه يافتيد، اموالشان را به آنان بدهيد.
شيخ طوسى در تفسير آيه مى نويسد:
معناى بلوغ نکاح آن است که به مرحله ى توانايى بر همخوابگى و توليد نسل برسند، احتلام فعلى منظور نيست.[2] در تفسير مراغى آمده است:
بلوغ نکاح رسيدن به سنى است که استعداد و آمادگى ازدواج حاصل شود و آن بلوغ حلم است. نوجوان در اين حالت ميل پيدا مى کند همسر و سرپرست خانواده باشد.[3] در برخى از احاديث نيز بلوغ نکاح به احتلام تفسير شده است. در روايتى از امام صادق(عليه السلام)ذيل آيه ى 6 سوره ى نساء آمده است:
(من کان فى يده مالُ بعض اليتامى فلا يجوز له ان يعطيه حتى يبلغ النکاح و يحتلم)[4]; کسى که مال يتيمان نزد وى است، حق ندارد مال را در اختيار يتيم بگذارد، تا اين که به بلوغ جنسى و احتلام برسد.
در اين روايت بلوغ نکاح به احتلام تفسير شده است.
خلاصه آن که، معيار سن ازدواج از نظر قرآن همان قدرت داشتن بر ازدواج، توانايى هم خوابگى و توليد نسل است.
سن ازدواج از نگاه روايات روايات در مورد تعيين زمان ازدواج، به دو دسته اند:
1. در برخى روايات به سن خاصى اشاره شده است; مانند اين روايت از امام باقر(عليه السلام) که فرمودند:
دختر وقتى به سن نُه سالگى مى رسد از يتيمى بيرون مى آيد و مى تواند ازدواج کند.[5] در جاى ديگر آمده است:
دختر وقتى به سنّ نه سالگى برسد و تزويج نمايد، از يتيمى خارج شده و اموالش را مى توان به او واگذار نمود.[6] در احوالات رسول خدا(صلى الله عليه وآله) آمده است:
ان رسول الله دخل بعايشه و هى بنت عشر سنين و ليس يدخل بالجارية حتى تکون امرئةً[7]; پيامبر در حالى با عايشه ازدواج کرد که عايشه ده ساله بود و ايشان با دخترى ازدواج نمى کرد مگر اين که بالغ باشد (و منظور از دختر ده ساله در اين روايت، نُه سال تمام است).
و نيز امام باقر(عليه السلام) فرموده است:
لا يدخل بالجارية حتى يأتى اما تسع سنين او عشرة سنين[8]; هم بستر شدن و ازدواج با دختر قبل از نُه يا ده سالگى جايز نيست.
2. برخى روايات بدون اشاره به سن خاصى، جوانان را در آغاز جوانى به ازدواج ترغيب مى کنند. در روايتى از امام صادق(عليه السلام)آمده است:
من سعادة المرء ان لاتطمث ابنته فى بيتِه;[9] از سعادت مرد (پدر) آن است که دخترش در خانه اش عده نشود. (قبل از اين که عادت زنانه ببيند به خانه ى شوهر برود).
بايد توجه داشته باشيم که اين مجموعه روايات، بيش تر ناظر به تعيين سنّ ازدواج دختران است. يکى از راه هاى تعيين سنّ مناسب براى ازدواج پسران، مراجعه به سيره ى عملى ائمه ى اطهار(عليهم السلام)است.
سن ازدواج بر اساس سيره ى معصومين(عليهم السلام) شواهد تاريخى گواه است که امامان ما در سنين قبل از 20 سالگى ازدواج مى کردند. امام سجاد(عليه السلام) در سال 38 هـ ق متولد شد.[10] مورخين نوشته اند که امام باقر(عليه السلام) در سال 57 هجرى متولد شد و در ماجراى کربلا (سال 61) چهار ساله بود.[11] از اين مطلب مى فهميم که امام سجاد(عليه السلام)در حدود 18 سالگى ازدواج کرده است.
امام کاظم(عليه السلام) در سال 128 هـ ق و امام رضا(عليه السلام) در سال 148 ديده به جهان گشودند، نتيجه مى گيريم که امام کاظم(عليه السلام) قبل از 20 سالگى ازدواج کرده است.
امام جواد(عليه السلام) در سال 195 هـ ق و امام هادى(عليه السلام) در سال 212 ديده به جهان گشودند; نتيجه مى گيريم که امام جواد(عليه السلام) در موقع ازدواج کم تر از 17 سال داشته اند.
ـ امام هادى(عليه السلام) در 212 هـ. ق و امام حسن عسکرى(عليه السلام) در سال 232 ديده به جهان گشودند; بنابراين امام هادى(عليه السلام)بايد قبل از 20 سالگى ازدواج کرده باشد. امامان(عليهم السلام) در مورد فرزندانشان نيز همين شيوه را داشتند و نوعاً قبل از 20 سالگى وسايل ازدواجشان را فراهم مى کردند.[12] و چون عمل و سيره ى معصومين(عليهم السلام) براى ما الگو و حجت است، در تعيين سن ازدواج نيز بايد به آن بزرگواران اقتدا کنيم. تا اين جا به اين نتيجه رسيديم که طبق آيات، روايات و سيره ى معصومين(عليهم السلام) سن ازدواج در دختران بعد از 9 سالگى و در پسران حدود 20 سالگى است; اما سؤالى که وجود دارد اين است که آيا تنها رسيدن به اين سن کفايت مى کند، يا معيارهاى ديگرى نيز در تعيين زمان ازدواج دخالت دارد؟ شواهد بسيارى نشان مى دهد که علاوه بر سن، متغيرهاى ديگرى در تعيين زمان مناسب ازدواج مورد توجه است که به تبع آنها، معيار سنّى نيز نوسان مى يابد. يکى از اصلى ترين معيارهاى تعيين سن ازدواج، از نظر شرع[13] و روان شناسان رسيدن به حدّ رشد است که خود ابعاد مختلفى دارد و ما اينک به توضيح برخى از جنبه هاى عمده ى آن مى پردازيم.
رسيدن به حد رشد براى صلاحيت ازدواج از نظر فقه اماميه تنها رسيدن به سن بلوغ کافى نيست، بلکه علاوه بر آن، دختر و پسر بايد رشيد هم باشند; يعنى بتوانند مصلحت خود را تشخيص دهند، تا بتوانند به استقلال و از روى اراده و اختيار عقد ازدواج ببندند.
شهيد مطهرى درباره ى شرط بودن رشد براى ازدواج مى نويسد:
در فقه و سنت اسلامى محرز و مسلم است که براى ازدواج تنها عقل و بلوغ کافى نيست; يعنى يک پسر به صرف آن که عاقل و بالغ است نمى تواند با دخترى ازدواج کند; هم چنان که براى دختر نيز عاقله بودن و رسيدن به سن بلوغ دليل کافى براى ازدواج نيست، علاوه بر بلوغ و علاوه بر عقل، رشد لازم است.[14] اگر بخواهيم کلمه ى رشد را به مفهوم عام آن تعريف کنيم، بايد بگوييم:
رشد يعنى اين که انسان شايستگى و لياقت اداره و نگه دارى و بهره بردارى هر يک از سرمايه ها و امکانات مادى و يا معنوى را که به او سپرده مى شود داشته باشد; يعنى اگر انسان در هر مرحله اى از زندگى که داراى يک شأن و منزلت و مقامى است و يا ابزار و وسيله اى را دارد شايستگى اداره و نگه دارى و بهره بردارى از آن را داشته باشد، چنين شخصى در آن کار و در آن شأن «رشيد» است. حال، آن چيز هر چه مى خواهد باشد، همه ى آن اشيايى که وسايل و سرمايه هاى زندگى هستند. سرمايه به مال و ثروت انحصار ندارد مردى که ازدواج مى کند خودِ ازدواج و زن و فرزند و کانون خانوادگى، وسايل و، به تعبير ديگر، سرمايه هاى زندگى او هستند، و يا شوهر براى زن و زن براى شوهر حکم سرمايه را دارد.[15] بنابراين، رشد در مورد ازدواج يعنى شايستگى و لياقت اداره ى زندگى; چنان که شهيد مطهرى در اين خصوص مى فرمايد:
منظور (از رشد در مورد ازدواج) تنها رشد جسمانى نيست، منظور اين است که رشد فکرى و روحى داشته باشند; يعنى بفهمند که ازدواج يعنى چه؟ تشکيل کانون خانوادگى يعنى چه؟ عاقبت اين بله گفتن چيست؟ بايد بفهمد اين بله که مى گويد، چه تعهدهايى و چه مسئوليت هايى به عهده ى او مى گذارد و بايد از انجام اين مسئوليت ها برآيد.[16] رشد به معناى ياد شده کاملاً يک امر اکتسابى و قابل يادگيرى است. والدين، اطرافيان و فرهنگ جامعه مى توانند نقش اساسى در شکل گيرى و تحصيل آن داشته باشند.
چه راهکارهايى در تعديل سنّ ازدواج مى تواند مؤثر باشد؟
1. بايد والدين، مربيان و مسؤولان تدابيرى در نظر بگيرند که نوجوانان و جوانان در ابعاد مختلف جسمى، جنسى، عقلى، اجتماعى، عاطفى و اقتصادى به طور هماهنگ و متناسب رشد نمايند. آنچه در حال حاضر مشاهده مى شود، ناهم ترازى رشد و بلوغ جنسى و جسمى و احساس نياز به ازدواج، با ديگر ابعاد رشدى، يعنى رشد عقلى، اجتماعى، اقتصادى و عاطفى نوجوانان و جوانان است; لذا يا به محض رسيدن به بلوغ جنسى اقدام به ازدواج مى نمايند، در حالى که از نظر عقلى، عاطفى، اجتماعى و اقتصادى به حد رشد مناسب نرسيده اند و يا سال ها پس از رسيدن به بلوغ جنسى منتظر يافتن شغل مناسب، تکميل تحصيلات و ديگر پيش نيازهاى زندگى باقى مى مانند که در نتيجه، يا اصلاً به آن دست نمى يابند و يا وقتى به آنها مى رسند که ديگر شادابى، طراوت و انگيزه ى ازدواج را ندارند، در هر دو صورت، زندگى آسيب پذير و در معرض خطرهاى جدّى است.
2. از عواملى که موجب بلوغ جنسى زودرس و احساس نياز کاذب در جوانان مى شود، بايد به طور جدى جلوگيرى نمود; مانند ديدن صحنه هاى مهيّج، فيلم، ماهواره، اينترنت، روابط دختر و پسر و... .
3. فرهنگ سازى ازدواج ساده و منطبق با معيارهاى اسلامى، يکى از نيازها و راهکارهاى اصلى در حل مشکلات ازدواج جوانان است. اگر معيار در ازدواج و انتخاب همسر دستورهاى اسلام باشد، اکثر يا هيچ يک از اين مشکلات وجود نخواهد داشت. تبعيت از آداب و رسوم نادرست، برخى تحصيلات نامتوازن، روابط بى حدّ و مرز دختر و پسر، بينش غيردينى که فقط اسباب مادى را درنظر مى گيرد، کم رنگ شدن توکل و توجه به خداوند و نيز هزينه هاى اضافى و تشريفات، از عوامل اصلى بالا رفتن سن ازدواج محسوب مى شوند. اين زنجيرهاى اسارت آور و دست و پاگير، متأسفانه در حال گسترش است. بايد بينش جوانان و نوجوانان و خانواده ها نسبت به زندگى، ازدواج و... اصلاح شود تا بتوان مقدمات ازدواج آنان را در زمان مناسب و با الگوگيرى از امامان معصوم(عليهم السلام)، که قبل از 25 سالگى اقدام به ازدواج مى نمودند، فراهم کرد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 237]