قهرمانان هاليوود بر دوش دانش‌آموزان ايراني به مدرسه مي‌روند ضربه فني شخصيت‌هاي بومي توسط قهرمانان هاليوودي در بازار لوازم مدرسه

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: قهرمانان هاليوود بر دوش دانش‌آموزان ايراني به مدرسه مي‌روند ضربه فني شخصيت‌هاي بومي توسط قهرمانان هاليوودي در بازار لوازم مدرسه

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: اجتماعي - جوانان

باربي، مرد عنكبوتي، سوپرمن، لاك‌پشت‌هاي نينجا، ربات‌ها، خانواده رابينسون و غيره، اين‌ها اسامي شخصيت‌ها و قهرمان‌هاي داستان‌هاي كارتوني و سينمايي دنياي امروز هستند كه از آن سوي آب‌ها، با رنگ و لعاب زيبا و دلفريب، خود را به پشت ويترين مغازه‌هاي شهرهاي ما رسانده‌اند و بر روي دوش كودكان و نوجوانان ما وارد مدارس شوند ...

حضور پر رنگ اين شخصيت‌ها در بازار داغ كيف و لوازم التحرير مدارس، هر سال در حالي رخ مي‌دهد كه جاي خالي شخصيت‌ها و الگوهاي ايراني و بومي در اين عرصه از يك سو و انفعال و كم‌توجهي فضاي فرهنگي و اجتماعي جامعه به آن از سوي ديگر، به يك امر بديهي و عادي تبديل شده است. اما بايد در نظر داشت، موضوعي كه متاسفانه حتي از ديد برخي كارشناسان و جامعه شناسان كم اهميت و سطحي تلقي مي‌شود، با نگاه دقيق‌تر، مي‌تواند ابعاد گسترده و پيچيده‌تري را به خود اختصاص دهد.

.... مادر دوباره جامدادي پارچه‌اي صورتي رنگ را برانداز مي‌كند، از مغازه‌دار سوال مي‌كند: «جامدادي صورتي فلزي نداريد؟» مغازه‌دار همراه با پاسخ منفي چند جامدادي ديگر را كه هيچ كدام صورتي نيستند به او پيشنهاد مي‌دهد، اما مادر مي‌گويد كه چون كيف و لوازم‌التحرير دخترش صورتي رنگ است، جامدادي‌اش هم بايد صورتي باشد. صداي خواهش و التماس دختربچه دوباره بلند مي‌شود و از مادرش مي‌خواهد، همين جامدادي پارچه‌اي صورتي رنگ را كه عكس عروسك باربي دارد، براي او بخرد.

نگاهي كه به درون كيسه لوازم‌التحريرش مي‌اندازي، كيف صورتي با عكس باربي، خط كش صورتي باربي، جعبه مداد رنگي باربي، ليوان باربي، دفتر خط دار و نقاشي باربي و حالا هم جامدادي باربي مي‌بيني. لوازم مدرسه برادرش هم كيف سورمه‌اي با تصوير مرد عنكبوتي، دفتر نقاشي با تصوير انيميشن ربات‌ها، ليوان و جامدادي فلزي مرد عنكبوتي بود كه اين مشخصات اغلب در مورد خانواده‌هايي كه براي خريد به بازار تهران آمده بودند، صدق مي‌كرد. عكس باربي، مرد عنكبوتي، يانگوم، امپراطور دريا، لاكپشت‌هاي نينجا، سوپرمن، خانواده رابينسون و ...، اما جاي خالي تصاوير شخصيت‌هاي ايراني، مثل دارا و سارا، نه تنها در تمامي وسايل خريداري شده توسط آن خانواده‌ها، بلكه تقربيا در همه مغازه‌هاي بازار بزرگ تهران به وضوح قابل مشاهده بود.

باربي، اسب ترواي فرهنگي غرب

باربي، اسم خلاصه شده باربارا، دختر كوچك رييس كمپاني «متل» است كه در سال 1945 شروع به توليد اين عروسك كرد و به زودي در صف اول اسباب‌بازي دختران در غرب قرار گرفت. در سال 1959 هر عروسك باربي به قيمت سه دلار فروخته مي شد؛ اما اكنون هر عروسك باربي اصل ساخت كمپاني متل، 4500 دلار قيمت دارد.

به گفته برخي كارشناسان جامعه‌شناس و روان شناس، بلوغ زودرس، سوءتغذيه، مصرف‌گرايي و تجمل بخشي از تاثيرات فرهنگي است كه باربي به همراه خود وارد جامعه مي‌كند.

اما در كشور ما شخصيت‌هاي طراحي شده بومي (دارا و سارا) را آن هم با جست‌وجو در راسته كيف و لوازم التحرير بازار تهران شايد فقط چند مغازه مي‌توان پيدا كرد كه مغازه‌داران آن‌ها را به درخواست مشتريان از پستوي مغازه‌شان بيرون مي‌كشيدند و نشان مي‌دادند.

طراحي، رنگ، كيفيت ظاهري و حتي قيمت اين محصولات، در همان نگاه اول ذوق متقاضي كه همان كودكان و نوجوانان است را كور مي‌كرد و طبيعي است كه در مقابل انبوهي از طرح‌ها و رنگ‌هاي جذاب باربي و دوستانش، آگاهانه يا ناآگاهانه، دارا و سارا از ويترين مغازه‌ها به پستوي منتقل شوند.

تقريبا همه خانواده‌ها نيز دليل استفاده نكردن از لوازم‌التحرير با تصاوير دارا و سارا را، نداشتن اطلاعات كافي نسبت به اين شخصيت‌ها و در مواقعي بي‌كيفيت اين محصولات خواندند و اين كه اين لوازم، به لحاظ بصري، تمايلي را براي فرزندانشان ايجاد نمي‌كند، به طوري كه دانش‌آموزان علاقه داشتند، لوازمي را خريداري كنند كه تصاوير قهرمانان و شخصيت‌هاي اصلي و تاثيرگذار داستان‌ها و كارتون‌هاي بين‌المللي و جهاني را روي خود داشته باشند.

براي هيچكدام از اين خانواده‌ها فرقي نداشت كه تصوير روي لوازم التحرير فرزندانشان خارجي باشد يا داخلي، بلكه كيفيت، دوام، زيبايي، قيمت مناسب، ملاك‌هاي مهم انتخاب و خريد آن‌ها از سوي خانواده‌ها بود.

در اين ميان فروشندگان بازار تهران كه تامين‌كنندگان اصلي كالاها و لوازم مدرسه در تهران و شايد كشور باشند، نيز با خانواده‌ها در يك موضوع اشتراك نظر دارند؛ براي آن‌ها نيز خارجي يا داخلي بودن تصوير اين لوازم اهميتي نداشت، طرح و تصويري كه بيشتر از سايرين توجه خريداران را جلب كند، مي‌تواند عمده بازار را از آن خود كند.

به گفته اغلب فروشندگان، فروشندگاني كه در سال‌هاي گذشته، تنها لوازم و التحرير دارا و سارا را عرضه مي‌كردند، با ضرر و زيان مالي مواجه شدند و امسال نيز اين محصولات گران و فاقد‌كيفيت مناسب، را براي فروش انتخاب نكرده‌اند. اغلب اين فروشندگان كيفيت نه چندان مناسب، گران بودن نسبت به محصولات مشابه، نداشتن تنوع و جذابيت ظاهري و عدم تبليغ وسيع و مناسب اين شخصيت‌ها را از دلايل شكست در فروش محصولات «دارا و سارا» مي‌دانند.

شايد در نگاه اول براي عده‌اي، چه مسؤول و چه غيرمسؤول، مهم نباشد كه كودكان و نوجوانان بر روي كيف‌ها و لوازم مدرسه خود چه تصاويري دارند و شايد هم از تاثيرات و زمينه سازي‌هاي فرهنگي گرايش آنان به شخصيت‌ها و قهرمان‌هاي داستانهاي خارجي بي‌خبرند. اخيرا هم كه اين حركت خزنده فرهنگي، با توليد و عرضه پلاك‌ها، مدال‌ها و آويزهايي با نوشته‌ها و تصاوير مختلف، خود را از محدوده سني كودك و نوجوان به جوانان رسانده، شايد موضوع آنقدر بزرگ نشده، تا در معرض ديد قرار گيرد.

در اين ميان در سطح آموزش و پرورش، مسوولاني كه هر سال در شروع فصل بازگشايي مدارس، مقررات مربوط به نوع، رنگ و طرح لباس و مانتوي دانش‌آموزان را به خانواده ها اعلام مي كنند، مي‌توانند با علم به اين حركت خزنده فرهنگي بيگانه، درباره تصاوير و علايم كيف و لوازم التحرير دانش‌آموزان نيز اقدامي فرهنگي انجام دهند.

دولت بخشي از بودجه‌اي را كه براي توليد ابزار فرهنگي به وزارت ارشاد اختصاص مي‌دهد، را صرف پرداخت يارانه به توليدات فرهنگي و ابزار الگويي براي قشرهاي مختلف جامعه كند

به اعتقاد كارشناسان مسايل اجتماعي، استفاده از تصاوير شخصيت‌هاي مختلف خارجي بر روي وسايل شخصي و تب داغ نوشتن جملات و عبارات به زبان‌هاي مختلف (و حتي گاهي اوقات با شكل و مفهوم كاملا شخصي و مخفي) از سوي جوانان بر روي كيف و كوله پشتي و نصب مدال‌ها و آويزهايي با آرم‌ها، تصاوير و نقاشي‌هايي از مارك‌ها و برندهاي خارجي بر روي كيف، مانتو، شلوار و لباس، همه به نوعي حكايت از علاقه و گرايش گروهي از جوانان براي ابراز عقايد و علايقشان، در زمينه‌هاي مختلف و حتي نوعي تقاضا براي ارتقاي طبقاتي آن‌ها دارد، به طوري كه شهلا كاظمي پور ـ كارشناس مسايل اجتماعي ـ نيز استفاده از مارك‌ها و اسم‌هاي غيربومي و خارجي در پوشش ظاهري افراد را نوعي تقاضا براي ارتقاي طبقاتي آن‌ها دانست.

وي در گفت‌وگو با خبرنگار «جوانان» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، درباره دلايل استفاده از برخي تصاوير و نوشتارهاي خارجي بر روي لباس، كيف، لوازم التحرير كودكان، جوانان و نوجوانان، اظهار كرد: استفاده از اين مارك‌ها و اسم‌ها يك نوع تقاضا براي ارتقاي طبقاتي به شمار مي‌رود و به نوعي پرستيژ اجتماعي تبديل شده است، به طوري كه اين موضوع در بين برخي جوانان و حتي كودكان ما به صورت يك پديده درآمده، تا حدي كه در اين زمينه، فضاي رقابتي به وجود آورده است. به طوري كه بايد از مدل و مارك خاصي استفاده كنند، تا مورد پذيرش گروههاي همسالان خود واقع شوند.

وي افزود: به علت وجود نوعي نگاه بيگانه پروري و ضعف هويت ملي در كشور كه شايد ازدوره قاجار به جا مانده باشد، به اجناس و كالاهاي خارجي بيشتر بها داده مي‌شود كه البته برخي توليدات بي‌كيفيت داخلي نيز به اين موضوع دامن زده است.

معاون پژوهشي مركز مطالعات جمعيتي آسيا و اقيانوسيه با اشاره به قابليت و ظرفيت بالاي فرهنگ ديني و ملي كشور در الگوسازي فرهنگي، گفت: در شرايطي كه در برخي مواقع كالاي باكيفيت در داخل توليد نمي‌شود و تسهيلات و امكانات كافي براي حمايت از توليدات فرهنگي داخلي وجود ندارد، وارد كردن اجناس و كالاهاي فرهنگي خارجي مقرون به صرفه‌تر خواهد بود و طبيعي است كه جاي كالاهاي فرهنگي داخلي در بازار خالي مي‌ماند.

وي توصيه كرد: دولت بخشي از بودجه‌اي را كه براي توليد ابزار فرهنگي به وزارت ارشاد اختصاص مي‌دهد، را صرف پرداخت يارانه به توليدات فرهنگي و ابزار الگويي براي قشرهاي مختلف جامعه كند، تا اين كالاها توانايي رقابت با نمونه‌هاي مشابه خارجي را كسب كنند.

دكتر كاظمي پور افزود: برخي كالاهاي فرهنگي مانند شخصيت‌هاي عروسكي «دارا و سارا» كه قرار بود، جايگزين عروسك‌هاي مشابه خارجي شوند، به علت نداشتن جذابيت‌هاي بصري، تنوع در رنگ و سايز از سوي مخاطبان كنار گذاشته شدند و نتوانستند، به عنوان نماد هويت فرهنگي و بومي كشور مورد پذيرش جامعه قرار گيرند.

وي اظهار كرد: كالاهاي فرهنگي بايد با صرف هزينه‌هاي كافي به سرعت تغيير كنند و مطابق با سلايق و خواسته‌هاي مخاطبان عرضه شوند كه در اين خصوص هزينه‌هاي لازم در كشور انجام نشده است.

عضو هيات علمي مركز مطالعات جمعيتي آسيا و اقيانوسيه در ادامه تصريح كرد: در حال حاضر خلاء فرهنگي در كشور وجود دارد، نه تهاجم فرهنگي و تا وقتي درارايه الگوهاي فرهنگي بومي خلاء وجود دارد، جاي خالي آن با الگوهاي خارجي پر مي‌شود.

اين جامعه شناس با انتقاد از ورود و عرضه بي‌رويه و آزادانه كالاهاي فرهنگي خارجي به كشور از يك سو و منع قانوني و اجباري جامعه نسبت به استفاده ازآنان از سوي ديگر، تحقق فرهنگ‌سازي با اعمال زور و خشونت را امري غيرممكن دانست و عنوان كرد: در شرايطي كه براي حفظ منافع تجار، دروازه‌هاي كشور براي ورود كالاهاي فرهنگي خارجي باز است، جواني كه نمي‌تواند بسياري از خوب و بدها را تشخيص بدهد، لطمه خواهد خورد، وقتي در يك فروشگاه مجاز لباس عرضه مي‌شود، مخاطب جوان به گمان اين كه خريد آن مجاز است، اقدام به خريد و استفاده از آن مي‌كند، در شرايطي كه در فضاي جامعه با اين نوع پوشش وي برخورد مي‌شود.

دكتر كاظمي پور تاكيد كرد: كاربرد خشونت در عرضه فرهنگ سازي آسيب زيادي به ذهنيت افراد وارد مي‌كند كه در كوتاه مدت مرتفع نمي‌شود، اين در حاليست كه مسوولين رده بالاي كشور با به كارگيري خشونت مخالف هستند، اما به علت ضعف نظارت‌هاي فرهنگي در جامعه، عده‌اي از مسوولان رده‌هاي مياني،‌ اعمال خشونت در جامعه را به كار مي‌گيرند.

معاون پژوهشي مركز مطالعات جمعيتي آسيا و اقيانوسيه، بهترين شيوه آموزش الگوها به كودكان، نوجوانان وجوانان را، اشاعه فرهنگ از سوي مديران و گروه‌هاي مرجع اعلام كرد و افزود: بايد از گروه‌هاي مرجع بخواهيم، با رعايت مصاديق فرهنگي، تبديل به الگوهاي جامعه شوند و در كنار آن خلاء توليد و عرضه كالاهاي فرهنگي را پر كنيم.

وي نقش خانواده‌ها در الگوسازي و هدايت فرهنگي كودكان، نوجوانان و جوانان را مورد تاكيد قرار داد و گفت: در شرايطي كه دولت تمامي مسووليت‌هاي فرهنگي جامعه را به دست گرفته، نهاد خانواده از ايفاي نقش و قبول مسووليت در اين حوزه منفك شده و در بسياري از موارد از دولت متوقع شده است، در حالي كه وظيفه خانواده در حوزه فرهنگسازي بيش از دولت است.

به گزارش ايسنا، ارائه و ترويج نوع خاصي از پوشش، توليد و عرضه كيف و لوازم مختلف گروه‌هاي سني كودك، نوجوان و جوان با تصاوير و آرم‌هاي خارجي و حتي اهداي برخي از اين كالاها توسط فروشگاه‌ها و رستوران‌هاي زنجيره‌اي خارجي در كشور، در ظاهر امري بديهي و عادي به نظر مي‌رسد، اما شايد منصفانه‌ترين برداشت از وضعيت موجود، اذعان به بهره‌برداري حداكثري مارك‌ها و برندهاي (BRANDS) خارجي از «خلاء فرهنگي» كشور در عرصه توليد لوازم و ابزار فرهنگي باشد، آن هم در سنين بسيار مهم كودكي تا جواني كه پايه و اساس هويتي افراد در حال شكل‌گيري است.

در اين ميان جلوگيري صرف از عرضه محصولات و كالاهاي فرهنگي خارجي و تكرار برنامه‌هاي فرهنگي نه چندان موفقي همچون «دارا و سارا» شايد روبنايي ترين اقداماتي باشد كه مسوولان فرهنگي كشور مي‌توانند، انجام دهند، در مقابل انجام پژوهش‌هاي اجتماعي، شناسايي نيازهاي هويتي كودكان، نوجوانان و جوانان در عرصه‌هاي مختلف فرهنگي و اجتماعي، الگوسازي مناسب و ارائه صحيح آن در جامعه، كم‌ترين توقعي است كه از مسوولان و متوليان فرهنگي و آموزشي كشور وجود دارد.

انتهاي پيام
يکشنبه 17 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 186]