درمان تنبلي چشم با شيوه‌اي نوين چشم‌هايي ‌كه ديگر تنبل نمي‌مانند

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: درمان تنبلي چشم با شيوه‌اي نوين چشم‌هايي ‌كه ديگر تنبل نمي‌مانند
جام جم آنلاين: چشمان برخي كودكان، با آن كه سالم به نظر مي‌رسند اما از سلامتي و ديد كافي برخوردار نيستند يعني امكان دارد چشمي را كه از نظر ظاهر كاملا طبيعي است از بينايي كامل و طبيعي برخوردار نباشد. رشد و تكامل مركز بينايي در مغز از دوران جنيني تا حدود 10 سالگي ادامه دارد، اما حداكثر سرعت رشد آن تا 3 سالگي است. نتيجه تكامل دستگاه بينايي، در اين دوران، ديد واضح و كامل است.

در اين مدت، بخصوص در 3 سال اول زندگي، هر عاملي كه باعث اشكال ديد، در يك يا هر دو چشم كودك شود، رشد و تكامل دستگاه بينايي را متوقف مي‌سازد و در نتيجه باعث كاهش ميزان بينايي طفل مي‌شود.

اين نوع اختلال در بينايي همان بيماري‌اي است كه به آن تنبلي چشم گفته و البته تاكيد مي‌شود كه درمان موثر آن بايد قبل از 5 سالگي صورت بگيرد. با اين حال اخيرا مركز درمان تنبلي چشم اطفال شيراز با همكاري يكي از بزرگ‌ترين مراكز چشم پزشكي روسيه در بيمارستان كوثر شيراز، روش درماني بسيار موثري را ارائه داده است كه به كمك تحريكات مختلف الكترومغناطيسي، نوري و تصويري، چشم تنبل كودك بهبود مي‌يابد.

ما هم به اين بهانه با دكتر عليرضا غفاريه، جراح و متخصص چشم و عضو انجمن چشم پزشكان آمريكا به گفتگو نشسته‌ايم.

ما قبلا هم با هم راجع به تنبلي چشم صحبت كرده‌ايم، اما براي شروع لطفا توضيح مختصري درباره اين عارضه دهيد؟

يكي از اختلالات شايع بينايي، تنبلي چشم است كه به عنوان يكي از 3 علت نابينايي و كم‌بينايي در دنيا حدود 120 ميليون نفر به آن مبتلا هستند. رشد و تكامل بينايي از زمان جنيني شروع مي‌شود و بينايي تا 3 سالگي به حداكثر رشد مي‌رسد بنابراين هر عاملي كه باعث اشكال در ديد كودك شود، تكامل بينايي را مختل و متوقف كرده و موجب تنبلي چشم مي‌شود.

به بيان ديگر آمبليوپي نوعي كاهش بينايي است كه در آن نمي‌توان در چشم يا در راه‌هاي عصبي بينايي هيچ‌گونه عيب ارگانيك (ساختماني) واضحي براي آن يافت و در واقع از مواردي است كه نه مريض چيزي مي‌بيند و نه دكتر در چشم مريض چيزي مي‌بيند.

از نقطه‌نظر باليني زماني تشخيص آمبليوپي مسجل مي‌گردد كه حتي با بهترين تصحيح انكساري نيز نتوان ديد بيمار را افزايش داد و در روي تابلوي معاينه سطح بينايي حداقل 2 رديف اختلاف ديد وجود داشته باشد.

در اينجا مي‌توانيم بگوييم چشمي كه ديد كمتري دارد دچار آمبليوپي است با شرط اين‌كه در ته چشم نيز نتوان هيچ‌گونه ضايعه ارگانيكي كه مسوول كاهش بينايي باشد يافت نمود.

3 دسته عامل در تنبلي چشم موثر است. اشكالات مادرزادي در ساختمان چشم، مانند آب مرواريد و پايين افتادگي پلك باعث مي‌شود كه چشم نتواند تصوير واضحي از اشياي دريافت كند و بتدريج دچار تنبلي شود.

در مورد كاتاراكت بهترين درمان عمل جراحي است كه اگر پس از تولد تا 3 ماهگي هر چه سريع‌تر صورت بگيرد، نتيجه بهتري خواهد داشت؛ اما پس از 3 ماهگي نتيجه چندان رضايت‌بخش نخواهد بود.

در نزديك بيني، دور بيني و آستيگماتيسم، اگر ديد هر دو چشم بسيار كم باشد، هر دو چشم و اگر تفاوت دي آنها زياد باشد، چشم ضعيف‌تر نمي‌تواند تصوير واضحي از اشياي دريافت كند و دچار تنبلي مي‌شود.

لوچي يا انحراف چشم نيز مي‌تواند باعث‌ دو بيني شده در نتيجه تصوير واضحي روي شبكيه تشكيل نشود. به اين ترتيب مغز بتدريج براي حذف دو بيني، تصوير چشم منحرف را حذف كرده و تنبلي چشم ايجاد خواهد شد.

تنبلي چشم و عدم درمان آن چه تبعاتي براي فرد دارد؟

اشكالات ساختاري چشم معمولا با عمل جراحي برطرف مي شوند. در رابطه با عيوب انكساري نيز استفاده از عينك مي تواند كارساز باشد. تنبلي چشم با توجه به عامل به وجود آورنده‌اش بايد تحت درمان قرار گيرد. بنابر اين اگر كودكي انحراف چشم دارد، والدين بايد به محض تشخيص، او را نزد متخصص برده و تحت درمان قرار دهند.

آيا جراحي هنوز هم روش متداول درمان اين بيماري است؟

روش رايج اشكالات ساختاري چشم معمولا با عمل جراحي برطرف مي شوند. در رابطه با عيوب انكساري نيز استفاده از عينك مي تواند كارساز باشد. تنبلي چشم با توجه به عامل به وجود آورنده‌اش بايد تحت درمان قرار گيرد. درمان اين بيماري بستن چشم سالم و استفاده از عينك طبي است.

در اين شرايط چشم تنبل وادار به فعاليت مي‌شود تا تصوير صحيح ايجاد كند؛ البته كنتاكت لنز نيز براي اين كودكان مي‌تواند براي درمان آمبليوپي مورد استفاده قرار گيرد.

از چه سني اين درمان را بايد آغاز كرد كه شانس موفقيت بالاتر رود؟

بهترين زمان درمان تنبلي چشم، سن زير 3 سالگي است. تا امروز عموما گفته شده اين بيماري حداكثر تا 9 تا 10 سالگي قابل درمان است. در واقع بهترين روش پيشگيري از تنبلي چشم نيز تشخيص بموقع آن است و چشم همه كودكان بايد حداقل 3 بار قبل از دبستان (4 ماهگي، 2 تا 3 سالگي و 5 تا 6 سالگي) معاينه شوند.

در حال حاضر، درمان تنبلي با بستن چشم سالم، استفاده از عينك و گاهي جراحي صورت مي‌گيرد. همچنين طبق نظر بيشتر محققان غربي پس از 7 تا حداكثر 10 سالگي، هيچ درمان موثري براي آن وجود ندارد. روش‌هاي نوين نيز درمان را تا همين سن ميسر مي‌دانند.

با اين حال برخلاف عقيده رايج كه حداكثر سن درمان تنبلي را 9 سالگي مي‌دانند، در روشي درماني كه بيش از 30 سال در مراكز چشم پزشكي روسيه و كشورهاي اروپاي شرقي انجام مي‌شود، امكان بهبودي حتي در سنين‌ بالاتر نيز وجود دارد.

كمي بيشتر درخصوص اين روش توضيح مي‌دهيد؟

در اين روش علاوه بر تجويز عينك و بستن چشم تنبل، از سيستم‌هاي ديگري نيز استفاده مي‌شود. به اين ترتيب كه عصب چشم به كمك تحريكات مختلف الكترومغناطيسي و تحريكات نوري و تصويري، تحت تاثير قرار مي گيرد. علاوه بر اين كه توسط يك سري تصاوير كامپيوتري و استفاده از عينك‌هاي مخصوص، چشم كودك فعال مي‌شود.

درمان به اين روش را بايد در چه دوره‌هاي زماني انجام داد و آيا طول درمان مشخص است؟

اين روش دوره درمان 15 - 10 روزه‌اي دارد كه هر 6 ماه يك بار تكرار مي شود و بايد به طور متوالي انجام شود. لازم است براي نتيجه بهتر و كامل‌تر كودك از 4 سالگي وارد سيستم درماني شود كه تا 14 سالگي ادامه دارد.

و اگر كودكي در سنين بالاتر تحت درمان قرار گيرد شانس بهبودي تغيير مي‌كند؟

بين 4 تا 14 سالگي احتمال درمان وجود دارد كه هرچه سن آغاز درمان بالاتر برود، سطح تاثير درمان نيز تا حدي پايين مي‌آيد.

بالاتر از 14 سالگي چطور؟

از آنجايي كه ديگر چشم و سيستم بينايي حداكثر رشد را پشت‌سر گذاشته است، در سنين بالا براي مبتلايان به تنبلي چشم عموما كار خاصي نمي‌توان كرد.

روش‌هاي متعددي براي درمان وجود دارد. چه مزيت‌هايي را مي‌توانيد براي اين روش بشماريد؟

از آنجايي كه درمان‌هاي تنبلي چشم در سنين كودكي و نوجواني انجام مي‌شوند بچه‌ها معمولا پذيراي اين درمان‌هاي دقيق نيستند؛ چراكه در درمان تنبلي چشم لازم است چشم سالم كودك بسته باشد، در حالي كه بچه‌ها دوست ندارند چشمشان را ببندند و معمولا شرايط درمان را رعايت نمي‌كنند، اما در سيستم ذكر شده كودك چون بازي و تصاوير را دوست دارد، چشم سالمش را بسته نگه مي‌دارد و تصاوير را با چشم تنبل دنبال مي‌كند. بچه‌ها با اين روش كه نوعي فيزيوتراپي چشم است، دوست هستند و درمان، به طور فعال انجام مي‌شود.

اين شيوه درمان در مركز درمان تنبلي چشم شيراز نيز ارائه مي‌شود، ظرفيت بخش چشم اين مركز براي ارائه اين روش درماني چقدر است؟

در كل سال ما مي‌توانيم 300 نفر را در بيمارستان كوثر شيراز تحت درمان قرار دهيم. در 6 ماه گذشته مركز درمان تنبلي چشم اطفال به طور آزمايشي مشغول درمان بيماران بوده و نتايج قابل قبولي هم به دست آورده است. هدف ما اين است كه همكاران ما در نقاط مختلف كشور از اين روش الگوبرداري و به آن عمل كنند. اين بيمارستان به تنهايي ظرفيت پذيرش بيماران از تمام كشور را ندارد و چنين هدفي را نيز دنبال نمي‌كند.

آيا گروه خاصي از بيماران وجود دارند كه نتوان اين روش را براي آنها اعمال كرد؟

در كل اين روش بي‌خطر است و عوارض جانبي ندارد. تنها در مورد كودكان عقب مانده و كودكاني كه سابقه تشنج مغزي دارند، نبايد از اين روش استفاده كرد.

اصلا راه پيشگيري وجود دارد كه كار به درمان‌هاي مختلف نرسد؟

پيشگيري‌اي كه از والدين برمي‌آيد اين است كه كودك را نزد پزشك ببرند تا تنبلي احتمالي چشم به موقع تشخيص داده شود.

همان طور كه پيشتر هم تاكيد كردم در سنين پيش از دبستان، در 3 ماهگي، 3 سالگي و در فاصله 5 تا 6 سالگي، 3 بار بايد براي معاينه چشم كودك به پزشك مراجعه كرد.

بدون شك در مورد بيماري‌هاي كودكان بايد وقت بيشتري گذاشت و روش‌ها و سيستم‌هاي درماني بهتري در نظر گرفت.

پونه شيرازي‌
پنجشنبه 14 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 272]