به مناسبت 3 خرداد سالروز ازادی خرمشهر

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: عملیات بیت المقدس
1– مقدمه
عمليات بيت‌المقدس كه با شركت نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران، نيروهاي بسيج مردمي در قالب سپاه پاسداران و با پشتيباني جهاد سازندگي،‌نيروي هوايي و دريايي ارتش از تاريخ دهم ارديبهشت ماه 1361 به مدت 26 روز در منطقه عمومي اهواز – خرمشهر انجام گرفت،‌ يكي از درخشان‌ترين عمليات‌هاي نظامي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران در دوران جنگ تحميلي به شمار مي‌رود.
دستاوردهاي نظامي و سياسي اين عمليات،‌ بسيار عظيم بود و به حق مي‌توان گفت كه با پايان گرفتن عمليات بيت‌المقدس،‌جنگ ايران و عراق وارد مرحله جديدي گرديد؛‌مرحله‌اي كه عراق در وضعيت انفعالي و ايران در موضع قدرت نظامي قرار گرفت.
دستاورد راهبردي آن، شكست راهبرد ديرينه عراق در كنترل كامل بر آبراه اروندرود يا به عبارت ديگر، تثبيت حاكميت غيرقابل انكار ملي و مشروع ما بر رودخانه اروندرود تا امتداد خط‌القعر اين آبراه است.
در اين عمليات بيش از 19 هزار نفر از نيروهاي دشمن به اسارت نيروهاي خودي درآمدند و متجاوز از 16 هزار نفركشته و مجروح شدند. خسارات و ضايعات فراواني به دشمن وارد و غنايم بسياري به‌دست آمد.

2 – محدوده زمين منطقه عمليات بيت‌المقدس
منطقه‌اي كه عمليات بيت‌المقدس در آن طرح‌ريزي شد، ‌محدود است از شمال به رودخانه‌هاي كرخه كور و نيسان، از شرق به رودخانه كارون، از جنوب به خرمشهر و اروندرود و از غرب به كرانه‌هاي هورالعظيم و شط‌العرب كه وسعت آن به بيش از 8 هزار كيلومتر مربع بالغ مي‌شود.

3 – چگونگي طرح‌ريزي عمليات
الف – در آبان‌ماه سال 60، دانشكده فرماندهي و ستاد نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران،‌طبق تدبير فرماندهي نيروي زميني وقت،‌شهيد سپهبد صياد شيرازي، به طور موقت از پذيرش دانشجو خودداري و استادان آن به منظور تقويت قرارگاه‌هاي مقدم نزاجا در جنوب و غرب و تشكيل هسته مركزي گروه‌هاي طرح‌ريزي، به آن مناطق مأمور شدند. در قرارگاه جنوب طبق هماهنگي كه بين ارتش و سپاه به عمل آمد، مقرر شد طرح‌ريزي سه عمليات عمده كه مكمل عمليات پيروزمند ثامن‌الائمه محسوب مي‌شدند، به‌طور همزمان شروع و به ترتيب تقدم اجرا شوند. اين عمليات‌ها عبارت بودند از: طريق‌القدس، فتح‌المبين و بيت‌المقدس.
ب – از آنجا كه يكي از اصول عمليات آفندي، شناخت منطقه نبرد از جمله جو، زمين و دشمن است و بدون اين آگاهي، طرح‌ريزي عمليات ارزش و اعتباري ندارد. طراحان عمليات، اطلاعات بسيار دقيقي مربوط به نقاط ضعف و قوت دشمن و زمين منطقه عمليات از طريق عكس‌هاي دقيق هوايي، بازجويي از اسرا و پناهندگان عراقي و به ويژه نتايج شناسايي‌هاي عملي انجام گرفته توسط كاركنان ارتش و سپاه كسب كردند.
مهم‌ترين ضعف دشمن،‌ اشتباه بزرگ تاكتيكي وي در گسترش نيروهايش بود؛‌زيرا لشكر 5 مكانيزه و لشكر 6 زرهي خود را در منطقه اهواز و كرخه‌كور در پشت آبرفتگي‌هاي وسيع ايجاد شده توسط ما،‌ زمين‌گير و يا به عبارتي عاطل و باطل نگه داشته بود (احتمالاً به‌خاطر واهمه‌اي كه از آن جبهه داشت) و لشكر 11 پياده خود را در داخل و خارج خرمشهر در استحكامات كاملاً مستحكمي مستقر كرده بود. اما بين دريسه و سلمانيه، نيروي ضعيفي را به استعداد يك تيپ تقويت شده، با فاصله زيادي از ساحل رودخانه كارون كه خود يك مانع عمده محسوب مي‌شود، مستقر و خط پدافندي ناقص خود را در اين منطقه، بر امتداد جاده آسفالته اهواز – خرمشهر كه با ايجاد خاكريز در شرق آن به صورت تقريباً مستحكمي درآورده بود، استوار كرده بود؛ با اين تفكر و استنباط غلط كه نيروهاي ما به علت كمبود يا فقدان وسايل عبور، توانايي عبور از رودخانه كارون كه داراي عرض 200 تا 300 متر است را ندارند.
پ – نيروهاي شركت كننده خودي، عبارت بودند از:
(1) قرارگاه نصر (قرارگاه مشترك ارتش و سپاه) شامل:
- لشكر 21 پياده متشكل از 3 تيپ پياده و يك تيپ زرهي و توپخانه لشكر (ارتش).
- لشكر 5 سپاه پاسداران شامل 4 تيپ پياده.
- تيپ 23 نيروهاي ويژه هوابرد «نوهد» (ارتش).
(2) قرارگاه فتح (قرارگاه مشترك ارتش و سپاه) شامل:
- لشكر 92 زرهي اهواز متشكل از 3 تيپ زرهي و توپخانه لشكر (ارتش).
- لشكر 3 سپاه پاسداران شامل 3 تيپ پياده.
- تيپ 55 هوابرد شيراز (ارتش).
- تيپ 37 زرهي شيراز (ارتش).
(3) قرارگاه قدس (قرارگاه مشترك ارتش و سپاه) شامل:
- لشكر 16 زرهي قزوين،‌متشكل از 3 تيپ زرهي و توپخانه لشكر (ارتش).
- لشكر 1 سپاه پاسداران شامل 5 تيپ پياده.
- تيپ 58 تكاور ذوالفقار (ارتش).
(4) تيپ 30 زرهي سپاه پاسداران (عملاً در يكان‌هاي سپاه ادغام شد)
(5) قرارگاه فجر 3 در مرحله نهايي عمليات شامل:
- تيپ 3 لشكر 77 پياده (ارتش).
- تيپ امام سجاد(ع) (سپاه).
- تيپ 33 المهدي (سپاه).
(6) قرارگاه كربلا (قرارگاه مشترك ارتش و سپاه) كه عمليات قرارگاه‌هاي نصر،‌فتح، قدس و گروه‌هاي 22 و 33 توپخانه و گروه‌هاي هوانيروز و گروه مهندسي (همگي از ارتش) و ساير عناصر تحت امر را كنترل و هدايت مي‌كرد.
(7) نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران با پشتيباني از عمليات، از نظر پشتيباني نزديك هوايي،‌شناسايي و عكسبرداري هوايي،‌ترابري وسيع هوايي،‌پوشش هوايي و پدافند هوايي موشكي نقش ارزنده‌اي را ايفا مي‌كرد.
(8) نيروي دريايي ارتش، عبور نيروها از رودخانه كارون را پشتباني مي‌كرد.
(9) ستاد پشتيباني جنگ جهاد سازندگي، پشتيباني‌هاي مهندسي رزمي وسيع را برعهده داشت.
(10) گردان‌هاي رزمي ژاندارمري سابق (در تقويت لشكرهاي 16 و 21) فعاليت داشتند.
(11) پشتيباني‌هاي خدمات رزمي بي‌دريغ و نامحدود مردمي از عمليات كه به عنوان نقطه عطفي افتخارآميز در تاريخ ثبت خواهد شد.
ت – مراحل پيش‌بيني شده عمليات در طرح عملياتي كربلاي 3:
مرحله يكم: عبور از رودخانه كارون و تصرف و تحكيم سرپل (تلاش اصلي). همزمان درگير كردن دشمن در جبهه كرخه كور و پيشروي درصورت امكان تا خاكريزهاي ثانويه دشمن (تلاش پشتيباني).
مرحله دوم: ادامه تك از سر پل و پيشروي به سوي مرز و همچنين احاطه خرمشهر و درصورت امكان پيشروي در جبهه كرخه‌كور تا خط حميد – جفير.
مرحله سوم: ادامه تك از خط مرز به سمت شرق بصره و دسترسي به ساحل شرقي شط‌العرب در صورت عدم تمكين عراق نسبت به پذيرش شرايط ايران براي صلح.
مرحله چهارم: پدافند در ساحل شرقي شط‌العرب.

4 – اجرا و هدايت عمليات بيت‌المقدس
طرح عملياتي كربلاي 3 از ساعت نيم بامداد روز دهم ارديبهشت ماه 1361 با رمز يا علي‌بن‌ابيطالب(ع) به مرحله اجرا درآمد. يكان‌ها در بعدازظهر نهم ارديبهشت ماه از غفلت نيروهاي عراقي بهره‌برداري كرده و با استفاده از انواع قايق‌ها و طراده‌ها و 4 پل شناور از رودخانه كارون عبور كردند. نصب پل پنجم در حوالي شمال سلمانيه به‌علت شدت آتش‌ دشمن تا ساعت 23 روز نهم به تأخير افتاد.
اولين عناصر يكان‌هاي قرارگاه نصر در ساعت 2 و 45 دقيقه روز دهم ارديبهشت ماه و تمام يكان‌هاي قرارگاه فتح در ساعت سه و بيست دقيقه روز دهم به جاده آسفالته اهواز – خرمشهر يعني خط سرپل رسيدند. ضمن اينكه عناصري از اين يكان‌ها در مسير حركت، نيروهاي دور زده شده دشمن را كه در مواضع مجزا و متفرق مستقر بودند،‌منهدم يا اسير كردند. مرحله دوم عمليات در ساعت 22 دقيقه روز 16 ارديبهشت ماه شروع شد. در ساعت 5 و 30 دقيقه روز هفدهم اريبهشت ماه قسمت عمده يكان‌هاي قرارگاه فتح به خط مرز رسيدند.
در ساعت 7 و 45 دقيقه روز هفدهم، قسمت عمده قرارگاه نصر به جاده دژها كه در سه كيلومتري مرز قرار داشت رسيد و آن را با خاكريز مرز اشتباه گرفت. نيروهاي خودي هر قدر تلاش كردند كه به سمت مرز پيشروي كنند،‌به علت روشن شدن هوا و مقاومت شديد دشمن و بمباران هوايي به‌وسيله بمب‌هاي خوشه‌اي،‌ مقدور نشد. لذا بناچار در پشت جاده دژها زمين‌گير شده و همين مسئله باعث شد در گسترش دو قرارگاه فتح و نصر ناهماهنگي ايجاد شود و دشمن مشكلاتي را براي قرارگاه نصر از جنوب فراهم كند كه اين مشكلات تا روز بيستم ارديبهشت ماه ادامه داشت.
پيشروي قرارگاه‌هاي فتح و نصر به سمت مرز سبب شد كه عقبه لشكرهاي 5 و 6 و حتي 9 عراق تهديد شود و سپاه 3 عراق ناچار شد در شب هفده ارديبهشت ماه لشكرهاي 5 و 6 را به خاطر جلوگيري از محاصره شدن، به حدود مرز در حوالي كوشك و پاسگاه شهابي عقب بكشد. اين عقب‌نشيني تحميلي دشمن، ارزش و معنا و مفهوم يك مانور موفقيت‌آميز توسط نيروهاي ما را مجسم مي‌كند. واكنش دشمن و كمبود امكانات ما سبب شد تا قادر نشويم عمليات پيش‌بيني شده مرحله دوم را به صورت كامل انجام دهيم. بنابراين خود اين مرحله را در چندين دوره يا حركت انجام داديم. بالاخره در روز 29 ارديبهشت ماه، فرماندهان دوگانه قرارگاه كربلا تدبير جديدي انديشيدند و بر مبناي اين تدبير، مرحله سوم عمليات با صدور يك دستور عملياتي جديد به منظور آزادسازي خرمشهر، طرح‌ريزي شد. از مشخصات اين طرح، رعايت اصل تمركز يا به عبارت ديگر استقرار قدرت رزمي برتر در نقطه ضعيف دشمن بود.
براساس اين دستور، بايستي قرارگاه نصر (شامل 2 تيپ ادغامي) در غرب، قرارگاه فجر 3 شامل (تيپ 3 لشكر 77 و تيپ سپاه در مركز (غرب نهر عرايض) و قرارگاه فتح (شامل 2 تيپ از سپاه) در شرق نهر عرايض،‌در ساعت 21 و 30 دقيقه روز يكم خرداد ماه 1361، از شمال به جنوب به منظور احاطه خرمشهر تك كنند. بنابه دلايلي تك در ساعت 22 و 30 دقيقه شروع شد. قرارگاه‌هاي فتح و فجر در ساعت 1 و 30 دقيقه دوم خرداد ماه، مقاومت‌هاي دشمن را در شمال جاده آسفالته خرمشهر – شلمچه در هم شكستند و به پيشروي به سمت جنوب ادامه دادند. تيپ ادغامي نصر 3 از قرارگاه نصر، به علت برخورد با مواضع مستحكم و ميادين مين در حوالي جاده دژها، متوقف شد. اما تيپ ادغامي ديگر قرارگاه نصر به جاده خرمشهر – شلمچه رسيد.
در ساعت 6 و 15 دقيقه روز دوم خردادماه، قرارگاه فتح به اروندرود رسيد و محاصره خرمشهر را كامل كرد. قرارگاه فجر 3 به پل نو رسيد و به سوي اروندرود در حال پيشروي بود. قرارگاه نصر جاده دژها را اشغال كرد، ولي در 5/1 كيلومتري شمال نهرخين زمين گير شد، زيرا مقاومت در شمال پل‌هاي شناور كه روي نهرخين و اروندرود به وسيله عراقي‌ها زده شده بود، بسيار شديد بود. در ساعت 9 و 15 دقيقه روز دوم خرداد دشمن با استفاده از پل‌هاي احداثي، نيروهاي تقويتي را به شمال نهرخين منتقل و تك شديدي را براي قطع جاده شلمچه – خرمشهر و شكستن محاصره انجام داد كه با مقاومت يكان‌هاي قرارگاه نصر خنثي شد.
در ساعت 11 صبح روز سوم خرداد، درحالي كه قرارگاه نصر ‌به شدت با دشمن در منطقه و شمال نهرخين درگير شده بود، يكان‌هاي قرارگاه فتح از سمت غرب و خيابان كشتارگاه وارد خرمشهر شدند. مقاومت دشمن در داخل شهر بسيار ضعيف و تقريباً هيچ بود. نيروهاي دشمن فقط از ناحيه گمرك خرمشهر مقاومت ناچيزي از خود نشان دادند كه به سرعت منهدم شد. در ساعت 12 روز سوم خرداد، قرارگاه فتح اعلام كرد،‌ نيروهاي دشمن در داخل خرمشهر به صورت ستون طويلي براي اسير شدن نزديك مي‌شوند.
سرانجام در ساعت 16 روز سوم خرداد 1361، خرمشهر به‌طور كامل سقوط كرد، اما اين شهر حماسه كه در ساعت 16 روز چهارم آبان ماه سال 1359، پس از 35 روز پايداري به اشغال خصم درآمده بود، در همان ساعت و بعد از 578 روز اسارت آزاد شد.

منبع: سایت ارتش

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 92]