نويسنده: شعيب بهمن اجلاس سران شانگهاي و عضويت ايران

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نويسنده: شعيب بهمن اجلاس سران شانگهاي و عضويت ايران
خبرگزاري فارس: عليرغم حضور مستمر ايران در عالي ترين سطوح نشست‌هاي شانگهاي و همچنين با توجه به موقعيت و شرايط منحصر به فرد ايران براي عضويت در سازمان، با اين حال تاكنون درخواست ايران براي عضويت دائمي مورد بررسي قرار نگرفته است.

سازمان همكاري‌هاي شانگهاي (اس‌سي‌اُ) سازماني بين‌دولتي است كه در خرداد 1380 توسط شش كشور چين، روسيه و ازبكستان، قرقيزستان، قزاقستان و تاجيكستان و بر پايه گروه پنج شانگهاي تأسيس شد. جمهوري اسلامي ايران نيز در 14 تير 1384، در جريان نشست سران سازمان همكاري شانگهاي در شهر آستانه پايتخت قزاقستان، به عضويت ناظر در اين سازمان پذيرفته شد و از آن زمان تاكنون، در تمامي نشست‌هاي ساختاري سازمان در بالاترين سطح شركت داشته است. شايان به ذكر است كه نشست سران، بالاترين ارگان سازمان شانگهاي است و جمهوري اسلامي ايران نيز از زمان كسب عضويت ناظر تاكنون، سه بار در نشست ياد شده حضور داشته و نشست دوشنبه، چهارمين حضور ايران محسوب مي شود.

حضور ايران در سازمان شانگهاي

نخستين حضور ايران در نشست سازمان همكاري‌هاي شانگهاي به 14 تير 1384 باز مي گردد كه طي آن محمدرضا عارف معاون اول رئيس جمهور وقت، در پنجمين نشست سران سازمان همكاري شانگهاي در شهر آستانه پايتخت قزاقستان شركت داشت. در جريان اين نشست، جمهوري اسلامي ايران به عنوان عضو ناظر شناخته شد. پس از آن ششمين نشست سران سازمان همكاري شانگهاي در شهر شانگهاي چين برگزار شد و محمود احمدي‌نژاد رئيس جمهور ايران 25 خرداد 85 در آن حضور يافت. هفتمين نشست سران سازمان همكاري شانگهاي نيز در بيشكك قرقيزستان برگزار شد كه بار ديگر محمود احمدي‌نژاد به عنوان رئيس جمهور ايران در 25 مرداد 1386 در آن حاضر شد.

در نشست هفتم شانگهاي ديدگاه‌هاي اعضاء نسبت به ايران نزديك‌تر و مساعد‌تر شد. اعضاء دائم بر اين مهم اذعان داشتند كه حضور ايران در اين سازمان‌، با التفات به منابع و موقعيت ژئوپوليتيك آن مزيتي مهم به شمار مي آيد. بر همين اساس در خصوص احتمال زياد پذيرش ايران در آينده اي نزديك در كميتة انرژي اين سازمان مباحثي مطرح شد. اگر چه نو پا بودن سازمان شانگهاي و ضرورت تحكيم روابط داخلي، مسئله گسترش اين سازمان را به حالت تعليق در آورده، اما اعضاي شانگهاي بدون توجه به عكس‌العمل‌هاي غرب‌، روابط نزديك و همكاري‌هاي متقابل با اهميتي را با ايران در پيش گرفته اند. به نحوي كه در بيانيه پاياني نشست هفتم سران‌، رهبران شانگهاي بر اين نكته تاكيد كردند كه ثبات و امنيت در آسياي مركزي تنها توسط نيروهاي كشورهاي منطقه و بر اساس توافقات صورت گرفته در چارچوب اتحاد منطقه‌اي ميسر خواهد شد و اين امر از طريق تقويت سيستم بين المللي چند‌قطبي كه تامين‌كننده امنيت متقابل و امكان توسعه برابر كشورهاي جهان باشد، امكان‌پذير خواهد بود. در اين راستا امضاي سند تاريخي «پيمان دوستي، حسن همجواري و همكاري كشورهاي عضو شانگهاي»، مهمترين سند امضاء شده توسط رهبران كشورها در نشست هفتم به شمار مي‌آيد.

به هر روي عليرغم حضور مستمر ايران در عالي ترين سطوح نشست‌هاي شانگهاي و همچنين با توجه به موقعيت و شرايط منحصر به فرد ايران براي عضويت در سازمان، با اين حال تا كنون در خواست ايران براي عضويت دائمي مورد بررسي قرار نگرفته است. از اين رو در استانه نشست هشتم سران سازمان شانگهاي، همچنان مسئله عضويت ايران در اين سازمان، در هاله اي از ابهام قرار دارد.

نشست هشتم و اميدهاي پيش رو

هشتمين نشست سران سازمان همكاري شانگهاي در 7 شهريور در شهر «دوشنبه» پايتخت تاجيكستان و به منظور تعميق همكاري‌هاي امنيتي، اقتصادي و سياسي در چارچوب اين سازمان، برگزار مي‌شود. بي شك در نشست سران كشورهاي عضو سازمان همكاريهاي شانگهاي در دوشنبه، طيف وسيعي از مسائل نظير مبارزه عليه تروريسم، قاچاق مواد مخدر، قاچاق سلاح و انسان، پذيرش اعضاي جديد در اين سازمان، اعطاي عضويت ناظر به كشورهاي علاقه مند، بررسي بحران افغانستان، بحران انرژي و مسايل اقتصادي و تجاري و... مورد بررسي قرار خواهند گرفت. همچنين به احتمال زياد مهم ترين هدف نشست امسال سران سازمان شانگهاي، تقويت اعتماد متقابل، تحكيم وحدت و تعميق و تقويت همكاري‌ها خواهد بود. از اين رو به نظر مي رسد همبستگي كشورهاي عضو اين سازمان از طريق تجارت آزاد و تسهيل سرمايه‌گذاري افزايش خواهد يافت.

در اين بين به نظر مي رسد اوضاع پيچيده قفقاز و جنگ اخير روسيه و گرجستان در اوستياي جنوبي و به رسميت شناختن استقلال آبخازيا و اوستياي جنوبي از سوي مسكو در صدر گفتگوها و مذاكرات سران قرار داشته باشد. بر اين اساس به احتمال فراوان، سازمان شانگهاي در نشست دوشنبه، به اتخاذ مواضع مستحكم‌تري در برابر غرب اقدام خواهد كرد. به خصوص با توجه به نفوذ روسيه در اين سازمان، اعضا نسبت به موضع گيري روسيه در قبال مسائل جهاني، توجه بيشتري خواهند كرد.

به طور كلي سازمان همكاري‌هاي شانگهاي با اقدامات و تصميمات مهم سياسي، اقتصادي و امنيتي در صدد است جايگاه بين‌المللي برجسته‌تري پيدا كند. به خصوص كه از يك سو قرار گرفتن كشورهاي عضو شانگهاي در منطقه موسوم به «هارتلند» (قلب زمين) بر اهميت اين سازمان افزوده و از سوي ديگر حضور روسيه و چين به عنوان دو عضو دائم شوراي امنيت، توان سياسي اين سازمان را نيز دو چندان كرده است. از اين رو با توجه به نقش سازمان شانگهاي در همگرايي منطقه‌اي و جهاني كشورهاي عضو، عضويت ايران نيز مي تواند گام مهمي جهت توسعه روابط خارجي محسوب شود.

با اين حال در خصوص تغيير وضعيت حضور ايران از وضعيت ناظر به عضويت دائم، مشكل‌هاي مختلفي وجود دارد. در اين بين مهمترين مشكل به آيين‌نامه اين سازمان باز مي‌گردد كه شيوه پذيرش اعضاي دايم جديد را مشخص نكرده است. از اين رو اقدام براي افزايش شمار اعضاي دائم، نيازمند تصويب مقررات جديد و اصلاح بندهاي اين آيين نامه است. به همين سبب عليرغم آنكه در اين اجلاس نمي توان از عضويت دائم ايران سخن گفت، اما به نظر مي رسد بتوان تدابيري جهت ايجاد ساز و كاري براي پذيرفتن اعضاي جديد مطرح نمود. به خصوص با توجه به روابط سردي كه روسيه با غرب دارد، عضويت ايران مي تواند براي اين كشور نيز پر منفعت باشد و وزنه ضد هژمونيك و ضد آمريكاگرايي را در اين سازمان تقويت نمايد.

در واقع عضويت دائم ايران در سازمان شانگهاي، شكستي است كه هم از سوي ايران و هم از سوي روسيه به ايالات متحده آمريكا تحميل مي شود. زيرا از يك سو ناكارآمدي تحريم ها و تلاش‌هاي آمريكا جهت انزواي ايران نمايان مي گردند و از سوي ديگر روسيه در مواجهه ي خود با غرب به يك پيروزي مهم دست مي يابد. البته در اين بين احتمال اينكه روسيه حمايت خود از عضويت ايران در سازمان شانگهاي را منوط به شناسايي و پذيرش استقلال آبخازيا و اوستياي جنوبي از سوي جمهوري اسلامي ايران كند، نيز وجود دارد.

به هر روي علاوه بر ايران، كشورهاي هند، مغولستان و پاكستان نيز كه به عنوان عضو ناظر در سازمان قرار دارند، خواستار عضويت دائم هستند. از اين رو در شرايطي كه تحولات اخير در جهان و منطقه، انگيزه براي بازنگري در نحوه پذيرش اعضاي جديد را افزايش داده است، ايران، هند، پاكستان و مغولستان نيز بايد بر عضويت دائم خود بيش از پيش پاي بفشارند.

در نتيجه سازمان همكاري شانگهاي يك سازمان همكاري چندجانبه محسوب مي شود كه از جهات امنيتي، اقتصادي و همكاري‌هاي منطقه اي حائز اهميت است. به خصوص كه در آن دو قدرت منطقه اي همانند چين و روسيه حضور دارند كه هر دو نيز داعيه تبديل شدن به يك ابرقدرت را در سر مي پرورانند. علاوه بر اين در شرايطي كه سازمان همكاري شانگهاي نشان داده است كه مخالف ايجاد جهان تك قطبي به رهبري ايالات متحده است، تغير عضويت ايران از عضو ناظر به عضو دائم، تا حد زيادي وزنه ضد هژمونيك آن را افزايش مي دهد.

از اين منظر هم سازمان شانگهاي در راستاي سياست خارجي دراز مدت ايران گام بر مي دارد و هم ايران به عنوان كشوري مستقل در نظام بين الملل در جهت سياست هاي كلي سازمان حركت مي كند. بر اين اساس پيوستن كشوري مثل ايران به سازمان شانگهاي كه داراي توان اقتصادي بالا و منابع غني انرژي است، به نفع اين سازمان خواهد بود. ايران در منطقه و جهان از جايگاه شايسته و مهمي برخوردار است و بدون شك عضويت دائم آن در سازمان شانگهاي باعث تقويت اعتبار، توان و نفوذ اين سازمان خواهد شد.

در واقع وضعيت جغرافيايي منحصر به فرد ايران كه اين كشور را به پل ارتباطي بين درياي خزر و خليج فارس و همچنين محل تلاقي خطوط ترانزيتي بين آسياي مركزي به تركيه و سپس به اروپا مبدل نموده، موقعيت ممتازي براي ايران رقم زده است. به عبارت ديگر ايران كشوري است كه مي تواند اكثر اعضاء شانگهاي را به مناطق دور دست به هم مرتبط نمايد و اين مسئله نقش ژئواستراتژيك ايران در مسايل امنيتي و اقتصادي را افزايش خواهد داد. همچنين با توجه به افزايش مصرف انرژي در جهان و حضور كشورهاي توليد كننده انرژي در سازمان همكاري‌هاي شانگهاي، زمينه مناسبي جهت همكاري در موضوع انرژي وجود دارد كه جايگاه و نقش ممتاز ايران را تقويت خواهد نمود. زيرا ايران علاوه بر آنكه كشوري خاورميانه اي و توليد كننده نفت در خليج فارس محسوب مي گردد، به حوزه انرژي منطقه اوراسيا نيز تعلق دارد و گروه شانگهاي به ويژه هند و چين به ميزان زيادي به منابع انرژي ايران اتكا خواهند داشت.
.....................................................................................................
منبع: سايت ايراس
دوشنبه 11 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 72]