يادى از شهداى بدر

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: يادى از شهداى بدر

به منـاسبت 17 مـاه رمضــان سال دوم هجــرت

آيات فوق بيانگر مقام شهيد و شهادت، بويژه «شهيدان بدر»، است؛ مقامى كه خاكيان و دورماندگان ازوصال، از درك آن عاجزند و چشمان آنان از ديدن افقهاى بيكرانه آن ناتوان.

زمانى كه در جنگ بدر چهارده تن به شهادت رسيدند، گروهى چنان تصوّر كردند كه آنان مرده اند و از زندگى محروم شده اند. قرآن كريم براين گمان خط بطلان كشيده، براى شهيدان حياتى ويژه اثبات كرد و فرمود:

به آنها كه در راه خدا كشته مى شوند، مرده مگوييد بلكه زنده اند ولى شما درك نمى كنيد.(3)

هرگز گمان مبر آنها كه در راه خدا كشته شده اند، مردگانند بلكه آنها زنده اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند. آنها در سايه نعمتهاى فراوانى ـ كه خداوند از فضل خود به آنها بخشيده است.ـ خوشحالند و به خاطر كسانى (مجاهدانى) كه هنوز به آنها ملحق نشده اند، شادمانند؛ (زيرا) مى دانند كه نه ترسى برآنهاست و نه اندوهى.(4)

البته حيات پس از مرگ به شهيدان اختصاص ندارد؛ اما شهيدان راه خدا از ويژگى حيات پاكيزه و متفاوت باديگران برخوردارند. خصوصيات حيات شهيدان عبارت است از:

1 ـ برخوردارى از روزى ويژه نزد پروردگار؛ (عندربهم يرزقون)

2 ـ شادمانى به آنچه خداوند از فضل خويش بدانان ارزانى داشته است؛ (فرحين بما آتيهم اللّه من فضله)

3 ـ دريافت بشارت و مژده در باره سرنوشت نيك مجاهدان راه خدا؛ (و يستبشرون بالّذين لم يلحقوابهم)

4 ـ برخوردارى از نعمت و فضل خاصّ الهى؛ (يستبشرون بنعمة من اللّه و فضل)

اين مقام والا به پاس رشادتها، مجاهدتها و ايثار شهيدان گرانقدرى است كه در تنهايى و غربت اسلام، پيامبر عظيم الشأن را يارى كردند، از ستمها نهراسيدند و بر كفر و استكبار هجوم بردند. عميرابن وهب، جاسوس مشركان و نيروى ارزيابى آنان، پس از تحقيق در باره حالات مسلمانان در جنگ بدر، آنان را چنين وصف كرد:

شتران يثرب با خويش مرگ حمل كرده اند و زهر مهلك با خود دارند. «مالهم ملجأٌ الاّ سيوفهم و ما اُريهم يُوَلّون حتى يُقتلوا و لا يُقتلون حتى يقتلوا بِعَدَدهم.»

پناهى جز شمشيرهاى خود نداشته، هرگز پشت به جنگ نكنند تا كشته شوند و كشته نشوند تا به تعداد خويش دشمن بكشند.(5)

اين واقعيّتى است كه قبل از آن مسلمانان در جلسه مشورتى پيامبر صلي الله عليه و آله بيان داشته بودند. زمانى كه پيامبر صلي الله عليه و آله از مسلمانان خواست نظر خويش را در باره جنگ با كفّار اعلام دارند، مقداد گفت: اى پيامبر! دلهاى ما باشماست. آنچه خدا به تو دستور داده، همان را تعقيب كن. به خدا سوگند، هرگز سخنى كه بنى اسرائيل به موسى گفتند، به شما نخواهيم گفت. بنى اسرائيل در پاسخ به دعوت موسى به جهاد، گفتند: اى موسى! تو و پروردگارت جهاد كنيد و ما در همين جا نشسته ايم. ولى ما مى گوييم در ظلّ عنايات پروردگار جهاد كن و ما نيز در ركاب شما نبرد مى كنيم.(6)

سعد بن معاذ، به نمايندگى از انصار، بيان داشت: اى پيامبر! به آن خدايى كه تو را به رسالت برگزيده است هرگاه وارد اين دريا (بحر احمر) شويد، ما نيز پشت سرشما وارد مى شويم و حتى يكى از ما از پيروى شما روى نخواهد گرداند؛ «فَسِرْ بنا على بركة اللّه» ما را به فرمان خدا به هرنقطه اى كه صلاح است، روانه كن.(7)

روز نبرد

روز هفدهم ماه رمضان، سپيده دمان از حادثه اى سرنوشت ساز خبر مى داد. زمان تجلّى گلواژه هاى عشق و ايثار فرارسيده بود. در يك سو جبهه حق به رهبرى پيامبر خاتم صلي الله عليه و آله كه نمادى دل انگيز از استمرار حق را ترسيم مى كرد و در سويى كفر ابوسفيانى و ابوجهلى كه قامت شيطانى خويش را بر افراشته و عزم خاموش كردن انوار حق

اين شهيـدان گرانقـدر در تنهـايى و غربتِ اسلام، پيامبـر عظيم الشـأن را يارى كردند، از ستمـها نهراسيـدند و بر كفر و استكبـار هجوم بـردند.

داشت. به زودى هماورد خواستن عتبه بن ربيعه و شيبه بن ربيعه و وليد بن عتبه آغاز شد. عوف و مُعَوِّذ پسران عَفرا، از طايفه بنى مالك ابن نجّار و معاذ ابن عمر و به نقلى عبداللّه ابن رواحه اعلام آمادگى كردند و سمت دشمن رهسپار شدند. عتبه بن ربيعه ـ كه دريافت آنان از جوانان مدينه اند.ـ به آنان گفت: ما با شما كارى نداريم. سپس سخنگوى مشركان فرياد برآورد: اى محمد! از قوم ما كسانى را كه با ما همشأن و همتايند، به مبارزه بفرست. رسول خدا، به بنى هاشم فرمود: اينك كه آنها باطلشان را آورده اند تا نور خدا را خاموش سازند، برخيزيد و به وسيله حقّى كه پيامبرتان را به آن برانگيخته است، بجنگيد. حمزة بن عبدالمطلب، على بن ابى طالب عليه السلام و عبيده پسرحارث بن عبدالمطلب به ميدان رفتند. على و حمزه عليهما السلام در همان لحظات نخست نبرد، وليد و عتبه را كشتند.(8)

و عبيدة بن الحارث تيغى بر فرق شيبه وارد ساخت. او بادم شمشير به عضله ساق عبيده زد و آن را قطع كرد. حمزه و على عليهما السلام به سوى وى حمله بردند و او را كشتند. آنها عبيدة بن الحارث را به صف مسلمانان بازآوردند. عبيده در حالى كه خون از ساق پايش روان بود، به پيامبر صلي الله عليه و آله گفت: آيا من شهيد نيستم؟

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: آرى. آنگاه عبيده گفت: به خدا سوگند، اگر ابوطالب زنده بود، مى دانست ما بدانچه او در حمايت از محمد صلي الله عليه و آله سروده است، از وى سزاوارتريم.(9)

بر اساس نقلى ديگر، پيامبر صلي الله عليه و آله سرش را دركنار گرفت و چنان گريست كه اشك مباركش بر چهره عبيده ريخت. عبيده به رسول گرامى اسلام نگاه كرد و گفت: آيا من شهيد نيستم؟

حضرت فرمود: آرى، تو نخستين شهيد از اهل بيت من هستى.(10)

عبيده هنگام مراجعت از بدر، در سرزمين «روحاء» يا «صفراء» به خاك سپرده شد و پرچم هدايتى گشت كه براى هميشه الهام بخش عاشقان و مبارزان راه دين و آزادى خواهد بود. خداوند متعال در باره اين شش تن آيات ذيل را نازل فرمود: اين دو گروه «مؤمن و كافر» ـ كه در دين خدا با يكديگر به جدال برخاستند.ـ مخالف و دشمن يكديگرند. كافران را (عتبه، شيبه، وليد) لباسى از آتش دوزخ به قامت بريده اند و بر سر آنان آب سوزان جهنّم ريزند... آنان كه ايمان به خدا آوردند (على، حمزه عليهما السلام و عبيدة بن الحارث) و نيكوكار شدند البتّه خدا همه را در بهشت هايى داخل گرداند كه زير درختانش نهرها جارى است و در آنجا طلا و مرواريد بر دست زيور بندند و تن به جامه حرير بيارايند.(11)

حتى ابوذر سوگند ياد مى كرد كه اين آيات در باره اين شش تن نازل شده است.(12)

اكنون ببينيم آن سه تن (عُوف، معوّذ و معاذ)ـ كه در آغاز شجاعانه دل درگرو مبارزات داشتند.ـ كيانند. عوف و معوّذ پسران عفرا، اگرچه با بدرقه دعاى پيامبر صلي الله عليه و آله از ميدان بازگردانده شدند، اما پاداش خويش را گرفته، در همين جنگ به شهادت رسيدند و همراه ياورشان معاذبن عمروبن جموح برگ زرّينى در تاريخ اسلام پديد آوردند. عوف بن عفرا از عبدالرحمان بن عوف سراغ ابوجهل را گرفت. او در جواب گفت: پسرم، از او چه مى خواهى؟

پاسخ داد: به من گفته انداو به رسول خدا دشنام مى دهد؛ من سوگند خورده ام اگر او را ببينم، بكشم يا كشته شوم. عبدالرحمان ابوجهل را به او نشان داد. معوّذ بن عفرا نيز چنين پاسخ و پرسشى با عبدالرحمان داشت. آنان ابوجهل را تعقيب كردند. در اين هنگام، معاذ پسر عمروبن جموح مشاهده كرد بنى مخزوم كسى را درميان گرفته، مى گويند: نمى گذاريم دست كسى به ابوالحكم(ابوجهل) برسد. گمان كرد او ابوجهل است. كمين كرد و در فرصتى مناسب ضربه اى به ساق پاى او زد. عكرمه، پسرابوجهل، به معاذ حمله كرد و ضربه اى برشانه اش فرود آورد. دستش از شانه جدا شد. عوف و معوّذ ـ كه در تعقيب ابوجهل بودند.ـ خود را به ابوجهل رسانده ضربه هايى بر او وارد ساختند و در همان جا به شهادت رسيدند و عبداللّه بن مسعود ابوجهل را در حال جان دادن گردن زد. پس از جنگ، پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله از پيكر شهيدان اسلام ديدن كرد. دركنار پيكر پسران عفرا ايستاد و فرمود: خدا بيامرزد پسران عفرا را كه در كشتن فرعون اين امت و رئيس پيشوايان كفر شركت داشتند.(13)

از ديگر شهداى بدر، سعدبن خيثمه است. او پس از اعلام پيامبر صلي الله عليه و آله همراه پدرش راهى جنگ شد و به پدرش گفت: «اگر پاى بهشت درميان نبود، مى گذاشتم تنها نصيب تو شود؛ اما من اميدوارم كه دراين سفر به شهادت نايل آيم.» پدر گفت: «تو نزد خانواده بمان.»

سعد نپذيرفت. پدر گفت: «چاره اى جز اين نيست كه يكى از ما براى سرپرستى خانواده بماند.»

آنگاه قرعه كشيدند و قرعه جهاد به نام سعد افتاد. كارزار فزونى گرفت. يكى از مشركان سعدبن خيثمه را به شهادت رساند و على عليه السلام را به جنگ تن به تن دعوت كرد. او ضربه اى به سوى على عليه السلام نشانه رفت. حضرت آن را دفع كرد. آنگاه ضربه اى بر پيكر او وارد ساخت. زره شكافته شد و با ضربه حمزه استخوان سرش بر زره پديدار گشت. حمزه هنگام فرودآوردن شمشير مى گفت: از من كه پسر عبدالمطلب هستم، اين ضربه را بگير.(14)

از ديگر شهدا، عميربن ابى وقّاص است. او ـ كه شانزده سال بيشتر نداشت.ـ خود را ميان سپاه پنهان كرد. وقتى برادرش سعدبن ابى وقّاص علت آن را جويا شد، گفت: مى ترسم پيامبر صلي الله عليه و آله به خاطر سن كم اجازه جهادم ندهد.

او را خدمت پيامبر صلي الله عليه و آله بردند. حضرت از او خواست برگردد. عمير گريست و بدين ترتيب، اجازه همراهى با سپاه را دريافت داشت.(15)

حارثه بن سراقه، شهيد ديگر بدر است. تيرمشركان برگلويش نشست و به شهادت رسيد. چون مادرش از شهادت او آگاه شد، گفت: به خدا قسم، بر او نمى گريم تا از رسول گرامى بپرسم جايگاهش كجاست؟ اگر در بهشت باشد، بر او گريه نخواهم كرد. چنانچه در آتش باشد، برايش مى گريم. وقتى پيامبر صلي الله عليه و آله به مدينه برگشت، به حضورش شتافت و سوگند خويش را يادآور شد. پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود:

«أجنّةٌ واحدة؟! انّها جنان كثيرة والّذى نفسى بيده انّه لفى الفردوس الاعلى.»

چقدر غافلى، چرا مى گويى در يك باغ بهشتى است؟! او در باغهاى بهشتى است. سوگند به خدايى كه جانم در دست اوست، حارثه در فردوس برين جاى دارد.

سپس حضرت آبى را طلبيد. دست خود را در آن فرو برد و از آن مضمضه كرد. آنگاه به مادر و خواهر حارثه دستور داد از آن بياشامند و آن را در گريبان خويش بريزند. آنها چنان كردند و در حالى كه ديدگانشان روشنتر و دلهايشان از ديگران شادمان تر بود، به خانه باز گشتند.(16) شهيدان سرافراز بدرـ كه در هفدهم ماه رمضان به سوى معبود شتافتند.ـ چهارده تن بودند؛ شش مهاجر و هشت انصار. نامهاى اين بزرگان عبارت است از:

1 ـ عبيدة بن حارث بن عبدالمطلب.

2 ـ عُميرابن ابى وقّاص.

3 ـ عُميرابن عبد عمرو. (ملقب به ذوالشّمالين)

4 ـ عاقل ابن ابى ب*****.

5 ـ مِهجَع (نخستين شهيد مهاجر.)

6 ـ صفوان ابن بيضاء.

7 ـ مبشربن عبدالمنذر.

8 ـ سعدبن خيثمه.

9 ـ حارثة بن سراقه.

10 ـ عوف بن عفرا.

11 ـ مُعَوّذبن عفرا.

12 ـ عميربن حُمام.

13 ـ رافع ابن معلّى.

14 ـ يزيد بن حارث.

ابن عباس آنسه، آزاد شده رسول خدا صلي الله عليه و آله را نيز در شمار شهداى بدر ذكر كرده است.(17)

چهارتن از شهدا در تنگه صفراء «سَيَر» به خاك سپرده شدند و سه تن ديگر پايين تر از چشمه مُستعجله.

درود و سلام و صلوات خدا بر شهيدان والامقام بدر كه تمدّن عظيم اسلامى وامدار مجاهدتها و رشادتهاى آنان است. درود خدا بروارثان صالح آنان، به ويژه شهداى عمليات رمضان، كه پرچم عزّت دينى و دفاع از ارزشها را برافراشته نگاه داشتند.

والسّلام .

1- بقره، آيه 154.

2- آل عمران، آيات 169 و 170.

3- مجمع البيان، طبرسي.

4- امام باقر(ع) ذيل آيات سوره آل عمران مى فرمايد: اين آيات در باره شهداى احد و بدر هردو نازل شده است. (نورالثقلين، ج 1، ص 309.)

5- سيره ابن هشام، ج 1، ص 622؛ فروغ ابديّت، ج 1، ص 415.

6- و 7 ـ تاريخ طبرى، ج 2، ص 140 و 141.

8- المغازى، ج 1، ص 86؛ پيامبرى و جهاد، ص 140.

9- تاريخ طبري، ج 2، ص 148.

10- بحارالانوار، ج 19، ص 254 و 225.

11- حجّ، آيات 19ـ 23.

12- مجمع البيان، ج 4، ذيل آيات 19ـ23 سوره حج.

13- پيامبرى و جهاد، ص 141 و 142.

14- همان، ص 143.

15- همان، ص 94.

16- بحارالانوار، ج 19، ص 341.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 279]