گفت وگوى «ايران» با دكتر طلال عتريسى تحليلگر برجسته خاورميانه گسل هاى سياسى در روابط امريكا و اعراب

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: گفت وگوى «ايران» با دكتر طلال عتريسى تحليلگر برجسته خاورميانه گسل هاى سياسى در روابط امريكا و اعراب
385293.jpg

[گفت وگو از : حسين قنبرى ] خاورميانه روزهاى حساسى را سپرى مى كند. چند ماه بيشتر تا پاپان دوران زمامدارى بوش نمانده است. اكثر رخداد ها در فضاى غبارآلود خاورميانه رنگ وداع با سياست نومحافظه كارانه به خود گرفته است. مهمترين پروژه امريكا براى سازش جبهه اعراب و اسرائيل راه به جايى نبرده است. حاكميت رژيم صهيونيستى در درون با كشمكش جدى روبه رو است و صف بندى ها و جناح بندى هاى تازه در داخل اسرائيل در حال ظهور است. همزمان با اين رقابت و نزاع قدرت تشكيلات خودگردان اكنون دچار يك بحران شده است. اما رويداد مهم تر اين است كه جنگ تازه قفقاز رقابت دو قدرت بزرگ اين منازعه، امريكا و روسيه را به خاورميانه كشانده است. پس از مداخله اسرائيل در جريانات گرجستان، روسيه از سوريه و دوستان سابق مسكو خواسته است در خاورميانه جبهه جديدى گشوده شود. جبهه اى كه قطب بندى عصر جنگ سرد را در خاورميانه تداعى مى كند. بنابراين اتفاقات مهم اخير پرسش هاى تازه اى درباره دورنماى سياسى خاورميانه به وجود آورده است. اين كه در اين كش و قوس آيا دولت هاى محافظه كار عربى پس از نااميدى از تغيير سياست كاخ سفيد به صداى تازه مسكو پاسخ خواهند داد و آلترناتيو شكست پروژه نومحافظه كاران در خاورميانه چه خواهد بود و در كل موازنه قدرت در اين مرحله به سود كدام نيروها تغيير خواهد كرد سؤالاتى هستند كه در گفت و گويى با طلال عتريسى تحليلگر برجسته جهان عرب به بحث گذاشتيم كه از نظر گراميتان مى گذرد.
آقاى دكتر عتريسى چند ماه بيشتر تا پايان دوران زمامدارى بوش نمانده است آيا ممكن است در اين مدت اتفاق ويژه اى در خاورميانه از لحاظ نظامى يا سياسى رخ دهد
در پاسخ به اين سؤال كه آيا بوش در ماه هاى آخر دوران رياست جمهورى خود دست به اقدام ويژه اى خواهد زد يا نه بايد بگويم پيش از اين مسئله اصلى اين بود كه آيا واشنگتن مى تواند اقدامى نظامى عليه تهران انجام دهد يا نه. اما اخيراً به اين سؤال سؤالات ديگرى نيز افزوده شده از جمله اين كه آيا امريكا عليه روسيه پس از حمله اين كشور به گرجستان مى تواند اقدامى كند يا نه و اين كه آيا اسرائيل با حمايت امريكا عليه سوريه دست به عملياتى خواهد زد يا نه. به نظر من پاسخ همه اين سؤال ها « نه » است. زيرا براى رئيس جمهورى امريكا غيرممكن است كه پس از جنگ عراق و افغانستان بتواند جنگ ديگرى را به راه بيندازد يا از جنگى حمايت كند. علت اين امر هم اين است كه اقتصاد امريكا اكنون در وضعيت بسيار بسيار ناگوارى به سر مى برد و سربازان امريكا در عراق و افغانستان نيز حال خوشى ندارند. به اين دلايل فكر مى كنم بوش از اين كه بتواند قبل از پايان دوره رياست جمهورى اش دست به اقدام خاصى بزند واقعاً ناتوان است.
برخى گفته اند كه امكان دارد بوش در اين مدت باقى مانده يك طرح سازش را بين اعراب و اسرائيل به امضا برساند
اين امر نه تنها بسيار سخت است بلكه مى توان گفت كاملاً غير ممكن است. زيرا تا چند ماه ديگر انتخابات درون حزبى كاديما برگزار خواهد شد پس از آن نيز نخست وزير رژيم صهيونيستى بايد انتخاب شود. از سوى ديگر نه تنها مذاكرات ميان فلسطينى ها و اسرائيلى ها پيشرفتى نداشته است بلكه مشكلات متعددى را نيز در اين زمينه شاهد بوده ايم پس مى توان گفت كه تا چند ماه آينده معاهده صلحى ميان فلسطينى ها و اسرائيلى ها و همچنين ميان سورى ها و اسرائيلى ها به امضا نخواهد رسيد و غير مستقيم بودن مذاكرات ميان سوريه واسرائيل بر سختى اين موضوع مى افزايد. همچنين بايد بگويم كه اكنون پس از مداخله اسرائيل و امريكا در جريانات گرجستان و طرح برخى اعراب كه از روسيه خواسته است در خاورميانه و سوريه حضور داشته باشد ما شاهد وضعيت بسيار پيچيده اى هستيم و شرايط بسيار وخيم تر از آن است كه صلحى ميان اسرائيل با فلسطينى ها و سورى ها برقرار شود.
پيش بينى مى كنيد كه شكست پروژه سازش چه تغييرى در رفتار و سياست دولت هاى عربى، تشكيلات خودگردان فلسطين و خود اسرائيل ايجاد كند
من فكر مى كنم دولت هاى عربى پس از اين اتفاقاتى كه طى دو سه سال اخير رخ داده است نمى دانند كه چه كار كنند زيرا آنها به امريكا اعتماد كرده بودند و خيال مى كردند كه امريكا مسئله فلسطين و اسرائيل را حل و فصل خواهد كرد و همچنين با فشار بر روى ايران خواهد توانست نفوذ بيشترى را در عراق و خاورميانه به دست آورد اما همه اين پيش بينى ها اكنون نقش بر آب شده است و هيچ يك از آنها موفقيت آميز نبوده است به همين خاطر دولت هاى عربى اكنون همچون كلاف سردرگم هستند و واقعاً نمى دانند چكار كنند. اكنون نيز به اين فكر افتاده اند كه در ادامه چگونه رابطه اى با امريكا داشته باشند آن هم امريكايى كه هم خود و هم متحدانش موقعيت خودشان را در گرجستان و بويژه در پاكستان با سقوط مشرف از دست داده اند به همين دلايل من فكر مى كنم كه اكنون دولت هاى عربى و رهبرانشان اين شانس تازه را دارند كه درباره همكارى با كشورهاى همسايه خود از جمله ايران عميقاً فكر كنند زيرا استراتژى امريكا مبنى بر همكارى با اعراب عليه ايران كاملاً شكست خورده است و امريكا در حال پسرفت است. به نظر من بهترين راه حل همكارى منطقه اى ميان اعراب و ايران است كه مطمئناً براى تمامى كشورهاى منطقه سودمند خواهد بود.
اسرائيل با امضاى قرارداد مبادله اسرا با حزب الله لبنان به يك سياست امتيازدهى مقابل دشمنانش روى آورد آيا تصور مى كنيد كه اين سياست ادامه پيدا كند مثلاً به حوزه فلسطين هم تسرى يابد
من نمى دانم كه آيا دوباره شرايطى بوجود خواهد آمد كه شبيه شرايط مبادله اسرا با حزب الله باشد يا نه اما توافق اسرائيل براى اين مبادله بازتاب دوران ضعف اسرائيل است. اكنون براى بسيارى از سياستمداران و نظاميان رده اول اسرائيل اين سؤال مطرح شده است كه چرا تل آويو به چنين مبادله اى تن داد و اكنون چه شرايطى بر اسرائيل حاكم است. پس جريانات كنونى موجود در اسرائيل باعث ايجاد تغييراتى در اين رژيم مى شود و قطعاً اسرائيل بيش از پيش ضعيف تر خواهد شد و توانايى مقابله با دشمنانش را از دست خواهد داد. اما آنچه در آينده ممكن است روى دهد اين است كه اسرائيل احتمالاً به مبادله اسرا با حماس تن خواهد داد تا بتواند سرباز دستگير شده اش را بازگرداند.
نشانه هايى كه از سياست خاورميانه اى اسرائيل در اين برهه بويژه در مقابل جبهه انقلابيون دريافت مى كنيم متناقض است در مجموع به نظر شما اسرائيل در برابر سوريه، ايران، حماس و حزب الله چه راهبردى را اتخاذ خواهد كرد
سياست مبتنى بر تهديد كه اسرائيل از سالها قبل عليه جبهه موسوم به جبهه انقلابيون و جبهه مقاومت و عليه ايران، حماس، سوريه و حزب الله در پيش گرفته بود به نتايج مد نظر اين رژيم يعنى امنيت اسرائيل ختم نشده است و حتى اسرائيل در اين راه تلاش كرد با برخى از كشورهاى عربى رابطه برقرار كند و در اين راه از حمايت هاى غرب و بويژه امريكا برخوردار بود اما در پايان و على رغم تمامى اين اقدامات اكنون اسرائيل موجوديت خود را تهديد شده و در خطر مى بيند. اسرائيل ديگر امكانات و ابزارهاى لازم براى تهديد كردن ديگران را ندارد و مبادله اسرا با حزب الله، ناتوانى در اقدام نظامى عليه ايران يا برنامه هسته اى اين كشور و حتى ناتوانى براى اقدام عليه سوريه و تمايل تل آويو براى مذاكره با دمشق نشانه هايى از اين واقعيت است كه اسرائيل اكنون وارد فرآيند ديگرى شده است كه نه تنها قادر به تهديد ديگران نيست بلكه به دنبال اين است كه از سوى ديگران مقبول واقع شود.
ارزيابى شما از كشمكش درون حاكميت اسرائيل چيست چه صف بندى ها و جناح بندى هايى در داخل اسرائيل در حال تشكيل است و در اين رقابت و نزاع قدرت به نظر شما چه كسانى و چه جناحى در نهايت مى تواند دست برتر را داشته باشد
آنچه در درون اسرائيل مى گذرد نشان دهنده بحران موجود در اين رژيم بويژه پس از شكست در برابر حزب الله در تابستان سال ۲۰۰۶ است كه در اين جنگ شكست سنگينى را متحمل شد؛ شكستى كه حتى در خود اسرائيل نيز به آن اعتراف شده است. پس بايد گفت كه اصلى ترين عامل بحران درونى اسرائيل ناشى از شكست در اين جنگ است. از سوى ديگر نزديكى زمان برگزارى انتخابات در حزب كاديما به عنوان قويترين حزب سياسى اسرائيل و انتخاب نخست وزير جديد اين رژيم و افزايش رقابت ها ميان افراد مختلف به بحران داخلى اسرائيل دامن زده است. در مجموع مى توان گفت شرايط و بحران ناشى از شكست در جنگ سى و سه روزه تاكنون در اسرائيل بى سابقه بوده است. همچنين اتهامات وارده به مقامات ارشد اين رژيم و حتى اتهاماتى كه مقامات سياسى و نظامى به هم وارد مى كنند و مى خواهند علت شكست را به گردن يكديگر بيندازند باعث تغيير شرايط اين رژيم خواهد شد. از سوى ديگر فساد مقامات ارشد اسرائيل باعث شده است، اسرائيل شبيه دولت هاى غربى باشد. به هر حال بايد بگويم از نظر من هر كسى اعم از تزيپى ليونى وزير امور خارجه، نتانياهو يا باراك بتواند در اين جنگ قدرت در درون رژيم صهيونيستى دست برتر را داشته باشد و رياست دولت اسرائيل را در اختيار بگيرد مهم نيست زيرا نخواهد توانست سرنوشت مختوم اسرائيل را تغيير دهد.
سياست يك بام و دو هواى تل آويو را چگونه تحليل مى كنيد كه از يك طرف پيشنهاد سازش با سوريه را مطرح مى كند و حتى طرح قرارداد مبادله اسرا با حماس را پيش مى كشد و از طرف ديگر حملات ضد انسانى را به غزه انجام مى دهد

385233.jpg

اين در واقع همان چهره حقيقى اسرائيل است كه از يك طرف سياست وحشيانه اى را در قبال مردم فلسطين در پيش گرفته است و از سوى ديگر حمله به غزه را در دستور كار خود قرار مى دهد و اين منطقه را با پرتاب موشك و راكت هدف قرار مى دهد تا مبارزان آن را از پاى درآورد. اينها همگى نشان از هراس اين رژيم از به راه افتادن جنگى همه جانبه با فلسطينى ها و حماس است. همچنين مذاكرات با سوريه همانطور كه گفتم به تفكر كنونى اسرائيل مربوط مى شود كه جبهه سوريه را جبهه اى غير قابل نفوذ مى داند و نمى تواند پس از شكست در برابر حزب الله وارد درگيرى ديگرى آن هم در برابر سوريه شود. علاوه بر اين بايد بگويم كه اگر چه اسرائيل خود را علاقه مند به مذاكره با سوريه نشان مى دهد اما اين رژيم مذاكرات خود را در صورتى مثبت مى داند كه سوريه ائتلاف خود با ايران، حماس و حزب الله را بشكند كه از نظر من اين امر منتفى است پس بايد منتظر مذاكراتى بلند مدت بود كه به نتيجه رسيدن آن در هاله اى از ابهام است.
آيا در نگاه دولت هاى محافظه كار عربى از جمله عربستان سعودى، اردن و مصر درباره رابطه با اسرائيل تغييرى ايجاد شده است
تاكنون تغيير خاصى مشاهده نشده است زيرا اردن و مصر توافقاتى را با اسرائيل به امضا رسانده اند و نمى خواهند اين توافقات لغو شود يا تغييراتى را در آن ايجاد نمايند. عربستان توافقى را با اسرائيل به امضا نرسانده است اما اعلام كرده است اگر اسرائيل اجازه دهد كه دولت فلسطينى تشكيل شود حاضر است روابط خود را با اين رژيم عادى كند. در مجموع بايد بگويم كه من تغيير خاصى را در روابط اعراب با اسرائيل نمى بينم.
تشكيلات خودگردان محمود عباس اكنون در چه وضعيتى قرار دارد
تشكيلات خودگردان اكنون دچار يك بحران شده است زيرا از يك طرف، حماس در دولت محمود عباس ناديده انگاشته نشده است و از طرف ديگر اين تشكيلات حاضر به مذاكره با اين جنبش نيست. از سوى ديگر تشكيلات خودگردان وارد مذاكره با اسرائيل شده است اما سودى از اين مذاكرات نخواهد برد. پس مى توان گفت تشكيلات خودگردان به رهبرى ابومازن اكنون سرگردان شده است و امريكا نيز در حال حاضر نه زمان مداخله در اين امر را دارد و نه مى تواند بر اسرائيل فشار وارد كند زيرا اكنون درگير مسئله گرجستان شده است علاوه بر اين كه انتخابات رياست جمهورى امريكا نيز به مشغوليت هاى كاخ سفيد اضافه شده است. اكنون نيز محمود عباس و تشكيلاتش منتظر كسى هستند كه مشكلات آنها را حل و فصل كند.
ما سياست دو گانه اى را از جنبش فتح شاهد هستيم زيرا از يك طرف طرح مذاكره و تفاهم با حماس را مطرح مى كند و از طرف ديگر نيروهايش در غزه با برادران فلسطينى وارد جنگ مى شوند، تحليل شما در اين باره چيست
جنبش فتح در اصل همان تشكيلات خودگردان است زيرا محمود عباس كه رهبر فتح است رياست اين تشكيلات را نيز بر عهده دارد. پس نمى توان گفت فرقى ميان سياست جنبش فتح و تشكيلات خودگردان وجود دارد. همچنين جنبش فتح اكنون مشكلات خاص خود را دارد و نمى داند چه راهبردى را در پيش بگيرد و مردد مانده است كه راهبرد مبارزه و مقاومت را براى آزاد سازى سرزمين هاى اشغالى در پيش بگيرد يا به مذاكره با اسرائيل روى آورد. همچنين همكارى و مذاكره با حماس يا چشم پوشى از اين جنبش نيز دو راهى ديگرى براى فتح است.
آيا اين چشم انداز وجود دارد كه در آينده غزه و رام الله يعنى همان حماس و فتح به تفاهم برسند
پيش بينى چنين سناريويى در آينده نزديك بسيار مشكل است زيرا مردم فلسطين اكنون داراى يك رهبر واقعى نيستند. آنها نيازمند رهبرى هستند كه تمامى سازمان هاى فلسطينى را با هم متحد كند. از سوى ديگر مداخلات خارجى زيادى از سوى اعراب و ساير كشورها صورت مى گيرد كه مذاكره ميان فلسطينى ها را غير ممكن كرده است.
عمده نگرانى شما درباره جبهه اعراب مقابل اسرائيل چه مواردى را شامل مى شود
نگرانى عمده من از طرف برخى كشورهاى عربى است كه فكر مى كنند بايد امتيازات بيشترى به اسرائيل داده شود تا اين كه اين رژيم صلح را بپذيرد يا با اعطاى برخى حقوق به فلسطينى ها موافقت كند. برخى كشورهاى عربى خيال مى كنند بايد اسرائيل را تشويق كرد تا حقوق فلسطينى ها را به رسميت بشناسد و در فكر عادى سازى روابط خود با اسرائيل هستند. اين نگرانى عمده من است. نگرانى دوم من به نقشى است كه امريكا و برخى رهبران عرب در درگيريهاى داخلى ميان مسلمانان يعنى ميان شيعيان و سنى ها ايفا مى كنند كه سناريويى بسيار بسيار مغرضانه است و نيازمند هوشيارى بيش از پيش رهبران اسلامى و خود مسلمانان است تا اين سياست بدخواهانه ناكام بماند.
چهارشنبه 6 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 57]