انتشار چك پول هاي جديد بانك مركزي و سياست حذف صفر از پول ملي

واضح آرشیو وب فارسی:مردم سالاری: انتشار چك پول هاي جديد بانك مركزي و سياست حذف صفر از پول ملي
با انتشار چك پول هاي 500 هزار ريالي و 100 هزار ريالي، روي چك پول هاي 500 هزار ريالي بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران عدد 50 درج شده كه به نظر مي رسد اين بانك فرهنگ سازي براي حذف چندين صفر از پول ملي را آغاز كرده است. اظهارات مظاهري رئيس كل بانك مركزي مبني بر چك پول هاي بانك مركزي نياز به پشت نويسي ندارد و همانند اسكناس قابليت جابه جايي دارد نيز نشان مي دهد در حقيقت بانك مركزي نه ايران چك بلكه اسكناس 50 هزار توماني چاپ كرده است. اين اقدام بانك مركزي به نظر مي رسد در راستاي فرهنگ سازي براي حذف صفرهاي پول ملي صورت گرفته است. هم اكنون نزديك به يكسال است كه بحث حذف چندين صفر از پول ملي در بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران در حال بررسي است. در اين مقاله به بررسي و ارزيابي سياست حذف صفر از پول ملي مي پردازيم.
تحولات تاريخي نشان مي دهد كه حذف صفر از پول ملي قبل از اين در كشور ما نيز سابقه داشته است. در زمان حكومت رضاخان حذف دو صفر از پول ملي در دستور كار قرار گرفت و يك دينار جديد معادل 100 دينار قديمي (زمان قاجار) شد. به اين ترتيب واژه «تومان» كه به زبان مغولي معادل 100 هزار است معادل 100 هزار دينار قديمي (قاجاري) يا 1000 دينار جديد يا 10ريال در كوچه و بازار مصطلح شد. ارزش ريال به عنوان پول رسمي كشور نيز معادل 100دينار جديد يا 20 شاهي تعيين شد. كاهش صفرها سياستي است كه تاكنون از سوي حدود 50 كشور دنيا در زمانهاي مختلف به مورد اجرا گذاشته شده و عمدتا براي رفع نواقص ناشي از كاهش ارزش پول صورت پذيرفته است. از جمله كشورهايي كه اقدام به حذف صفر از پول خود كردهاند ميتوان به فرانسه اشاره كرد. دولت اين كشور حدود سال هاي 1965 تا 1970 دو صفر را از مقابل فرانك برداشت و يك فرانك آن معادل 100 فرانك قديمي شد. آلمان نيز به دليل كاهش ارزش پول خود بين فاصله دو جنگ جهاني و تورم شتاباني كه مشكلات متعددي براي مردم آن كشور به وجود آورده بود مجبور به حذف دو صفر از واحد پول خود شد. كشورهاي ديگري از جمله ايتاليا، روسيه، كشورهاي آمريكاي لاتين، افغانستان و به عنوان جديدترين تجربه تركيه نيز اين سياست را اعمال كرده اند. تورم بالا و كاهش زياد ارزش پول سبب شد تا كشوري همچون تركيه مجبور به حذف شش صفر از پول خود شود. نرخ تورم در سال 2001 در كشور تركيه 70 درصد بود. با حذف شش صفر از پول ملي كشور تركيه در سال 2005 يك سكه يك ليري جاي يك اسكناس يك ميليون ليري گذشته را گرفت. اقدام كشورهاي منطقه يورو نيز تقريبا معادل همين كار است و اكثر آنها پول ملي كشور خود را به پول گرانتري تبديل كرده اند اما اين كشورها پيش از اين اقدام به دوره تثبيت اقتصادي رسيدند و براي اين منظور نوسانات قابل توجهي در تورم و توليد ناخالص داخلي داشتند و پس از گذار از اين دوره و كنترل دامنه نوسانات به ميزان 3 درصد بود كه توانستند اين اقدام را عملي كنند. تجربه بيشتر اين كشورها نشان مي دهد آنها همزمان با كاهش صفرها از واحد پولي خود كه تنها به منظور كم كردن اثرات رواني آن مطرح بود به اقدامات وسيع و سازنده اي در اقتصاد خود دست زده اند. به طور نمونه كشور تركيه 18 ميليارد دلار وام از صندوق بين المللي پول دريافت و آن را در عرصه كسب و كار تزريق كرد و همزمان تمهيداتي در زمينه خصوصي سازي، كاهش هزينه هاي دولت، استقلال بانك مركزي، رونق صنايع نساجي و خودرو به اجرا گذاشت. در واقع كشور تركيه ابتدا زيرساخت هاي لازم جهت رشد اقتصادي و حركت به سوي نظام مكانيسم بازار و گسترش بخش خصوصي و اقدامات اصولي در زمينه نظام پول و سرمايه را مهيا كرد سپس درصدد تغيير در واحد پولي كشور خود برآمد. به دنبال بحث احتمال حذف سه صفر از پول ملي كشور، صاحبنظران اقتصادي معتقدند كه سياست كنترل و تك رقمي كردن تورم بر چنين كارهايي كه صرفا براي زدودن آثار دوران تورم انجام مي شود، اولويت دارد چرا كه بدون تورم زدايي از اقتصاد، صفرها دوباره ظاهر خواهند شد. اگرچه از سال 1372تاكنون، اصلاح ارقام پولي در بانك مركزي مطرح بوده اما اين اصلاح مستلزم ايجاد شرايطي همچون تك رقمي شدن نرخ تورم و ثابت ماندن آن است كه براساس پيش بيني برنامه چهارم، نرخ تورم در پايان اين برنامه، كاهش مي يابد و مناسبت ترين زمان براي انجام اصلاحات پولي، سال 1388 است. پس از گذشت 14سال از اين طرح در سال 72 كه طهماسب مظاهري در بانك مركزي حضور داشته، اين موضوع در دستور كار اداره بررسي هاي اقتصادي بانك مركزي قرار گرفت اما برخي مسوولان بعدي با اين اقدام موافق نبودند و بررسي ها در اين باره متوقف شد.
بانك مركزي در اوايل خرداد سال جاري نيز خبر داد كه حذف سه صفر با تغيير واحد پولي به تومان يا حذف چهار صفر با واحد پولي ريال را بررسي مي كند.
اگرچه پيش تر نيز بر حذف صفرهاي پول ملي تاكيد شده بود، اما همواره بر سر تعداد صفرهاي حذفي، پيشنهادهايي ارائه مي شد. حال بانك مركزي با اعتقاد بر اينكه تجربه اصلاحات پولي در دنيا حذف سه يا مضربي از اين عدد را براي حذف صفر از پول ملي توصيه مي كند، حذف چهار صفر با واحد پولي ريال: يا حذف سه صفر با تغيير واحد پولي به تومان را بررسي مي كند. همچنين در بررسي هاي بانك مركزي تاكيد شده كه حذف سه يا چهار صفر در عمليات حسابداري نيز مناسب تر است و حذف صفرهاي كمتر از رقم فوق، هيچ كمكي به اصلاحات پولي ايران نمي كند. اين طرح در چك پول هاي جديد رونمايي شده نيز پيش بيني شده و درج عدد 50 در گوشه راست چك پول هاي جديد 50هزار توماني به معناي تاكيد اين بانك بر طرح فوق است. همانگونه كه كشور تركيه با سياست هاي تثبيت و كنترل اوضاع پولي و مالي، سه صفر از اسكناس هايش را حذف كرد. مطمئنا اولين گام براي اصلاح پولي، كنترل نرخ تورم است. بنابراين طرح بانك مركزي براي حذف صفر نيز در يك دوره يكي دو ساله اجرا مي شود. بررسي حذف صفرهاي پول ملي از شهريورماه 86 در دستور كار بانك مركزي قرار گرفت. اين طرح از 14سال پيش در بين مقامات بانك مركزي ايران مطرح بود; اما به دليل ترس از عواقب ناشي از اجراي نادرست و تحمل هزينه هاي آن، هنوز اجرايش عملي نشده است. تعدادي از مديران بانكي سال گذشته از حذف صفر پول ملي دفاع كرده و آن را بهتر از چاپ اسكناس درشت دانستند.
برخي از كارشناسان مسائل اقتصادي اصلاح رقوم پولي يا حذف چند صفر از واحد پولي كشور را يكي از نيازهاي اقتصادي كشور براي تسهيل در مراودات تجاري دانسته اند، موضوعي كه از سال ها پيش در دستور كار بانك مركزي قرار داشته است. اين موضوع از آن زمان تاكنون چند بار در دستور كار اداره بررسي هاي بانك مركزي قرار گرفته به طوري كه در سال هاي اخير به منظور عرضه خدمات مطلوب تر و تسهيل در مراودات تجاري اين موضوع بار ديگر در دستور كار اداره بررسي هاي بانك مركزي قرار گرفت و گزارش مبسوطي نيز در اين باره تهيه شد. برخي مقامات بانك مركزي مي گويند ترس از عواقب ناشي از اجراي نادرست و تحمل هزينه هاي آن يكي از عمده ترين دلايل مخالفان اصلاح رقوم پولي كشور است، زيرا اگر اين موضوع درست اجرا نشود آثار تورمي در پي خواهد داشت. برخي معتقدند كاستن از تعداد صفرهاي پول، فقط ضريب تبديل كالا به واحد پول را ساده تر مي كند. رشد بالاي حجم پول ضمن بي ارزش كردن پول، باعث ايجاد مشكل در تبديل پول به كالا مي شود. كشورهايي كه اقدام به تغيير واحد پولي كشور خود كردند، قبل از آن اقدامات ديگري نظير كنترل نرخ تورم و كاهش صفرهاي پول خود كردند. كشوري مانند تركيه نيز زماني چنين كاري را انجام داد كه با صفرهاي زيادي برروي اسكناس ها كه تعداد آنها به 6 و 7 نيز رسيده بود، مواجه شد، بنابراين مسوولان به جاي انجام چنين كارهاي نمايشي به فكر حل مسائل اساسي كشور بايد باشند.
موافقان معتقدند كه حذف صفرهاي پول ملي 7 مزيت عمده به دنبال دارد كه شامل كاهش حجم اسكناس، سادگي در مبادلات، نگهداري ساده تر حساب ها، ارقام و ترازنامه ها، اشغال فضاي كمتر آمار و اطلاعات مالي در حافظه و هارد رايانه ها، نقل و انتقال آسانتر پول، كاهش آثار رواني تورم و نيز صرفه جويي در وقت براي شمارش حجم زياد اسكناس ها است. از ديدگاه اين دسته فرآيند حذف 3 يا 4 صفر از پول ملي ايران كمي زمانبر و هزينه بر است ولي در نهايت به نفع اقتصاد كشور خواهد بود. همزمان با حذف صفرها بايد به همان نسبت قيمت ها نيز كاهش يابد تا به بروز برخي مشكلات در اين خصوص منجر نشود.
مخالفان نيز معتقدند حذف 3 صفر شايد ظلم به پول ملي كشور باشد; هنوز ارزش پول ملي ما آنقدر كم نشده كه بخواهيم صفرها را از آن حذف كنيم. حذف سه صفر از پول ملي تاثير واقعي در اقتصاد ندارد و نمي تواند رابطه ريال با ديگر پول ها را تغيير دهد. حذف سه صفر از پول ملي منجر به مخدوش شدن روابط اقتصادي مي شود. اگر طراحان با اين طرح به دنبال كاهش نرخ تورم هستند با اين كار تورم كنترل نمي شود. دولت به جاي اين كار بهتر است از ابزارهايي استفاده كند كه منجر به كاهش نرخ تورم مي شود. اين كار تنها هزينه چاپ اسكناس مجدد دارد و در روابط اقتصادي كشور آشفتگي ايجاد مي كند. اجراي اين طرح را در شرايط تورمي اقتصاد ايران امر حاشيه اي است و به جاي پرداختن به مسائل حاشيه اي بهتر است براي مهار تورم چاره انديشي شود.
بنابراين به نظر مي رسد اگر بدون توجه به سياست هاي مناسب براي كنترل تورم و رونق كسب و كار در اين طرح گام بگذاريم چند سال بعد دوباره براي كاهش بار رواني ناشي از كاهش ارزش پول ناچار به تكرار اين كار پرهزينه و زمانبر باشيم. براي افزايش ارزش پول ملي بايد قدرت اقتصادي افزايش يابد و تنها يك اقتصاد قدرتمند مي تواند ارزش پول ملي را افزايش دهد. بايد به دنبال كارت پول الكترونيكي بود و شيوه نقش پول را در مبادلات تغيير داد.
جمعه 1 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مردم سالاری]

[مشاهده در: www.mardomsalari.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 204]