دولتمردی از زمان بچه گی ( تصویری)

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: [sup]در تاریخ ایران كسان بسیاری بوده‌اند كه در خردسالی بر تخت سلطنت نشسته‌اند. زیرا سلطنت در یك سلسله پادشاهی بر اساس توارث بود و نه شایستگی. [/sup]

[sup]گویا این قاعده به دیگر مقامات درباری هم سرایت كرد. چندان كه در دوره قاجار بسیاری از مشاغل دولتی به سان ارثیه از پدر به پسر می‌رسید و حتی صغر سن نیز مانع از بركشیدن اشخاص و تكیه زدن بر جایگاه‌های مهم و حساس نمی‌شد. [/sup]

[sup]برای نمونه، می‌توان به دكتر محمد مصدق، نخست وزیر ایران و رهبر ملی شدن صنعت نفت اشاره كرد كه پدرش وزیر دفتر ناصرالدین‌شاه و مادرش نوه عباس‌میرزا بود. خاله او نیز با مظفرالدین شاه ازدواج كرد و ملكه ایران شد و در نتیجه محمدعلی‌شاه پسرخاله وی به شمار می‌آمد. [/sup]

[/font]

[sup]این جایگاه خانوادگی موجب شد كه محمد در ۱۳ سالگی با لقب مصدق‌السلطنه، رییس استیفای خراسان یا به لفظ امروز مدیر كل امور اقتصادی و دارایی استان خراسان شود. هرچند كه او بعدها یكی از خوشنام‌ترین و مردم‌گراترین سیاستمداران ایرانی شد، اما طبیعی است كه این مقام با آن سن و سال تناسب نداشت. [/sup]

[sup]نمونه جالب‌تر و پیش تر از دكتر مصدق، حسن مستوفی‌ است كه در هفت سالگی مستوفی‌الممالك ایران شد. جدّ او میرزا حسن و پدرش میرزا یوسف هر دو مستوفی الممالك بودند و پدرش در ردیف پرنفوذترین رجال دوران ناصری قرار می‌گرفت. [/sup]

[sup]باغ حسن‌آباد، كه میدان حسن‌آباد نامش را از آن گرفته است، با مساحتی بالغ بر۳۰۰ هزارمتر مربع، ملك موروثی میرزا یوسف بود و یوسف‌آباد نیز به وسیله همو آباد و به این نام خوانده شد. همچنین، بیش‌تر زمین‌های ونك برای او بود و خانه‌اش در حوالی چهارراه گلوبندك هفت هكتار وسعت داشت.[/sup]

[sup]در دربار، میرزا یوسف را "آقا" می خواندند و گفته‌اند كه هرچه روی كاغذ می نوشت، ناصرالدین شاه امضا می كرد و می گفت: "هرچه آقا گفته صحیح است." با این حال، این پایه از قدرت و ثروت برای او كافی نبود و می‌كوشید تا به مقام صدارت عظما برسد. از همین جا بود كه داستان مستوفی‌الممالكی فرزندش، حسن، آغاز شد. [/sup]

[sup] #cg_msg_content .mm_title { font:1.1em Arial, Tahoma, sans-serif;font-weight:bold;background-color:#e4e4e4; color:#5f5f5f;text-align:right;padding:2px;padding-right:4px;border:1px solid #b4b4b4;border-bottom:2px solid #9e9e9e;} [/sup]

[sup]اما قبل از آن باید بدانیم كه مقام مستوفی‌الممالك چگونه مقامی بود؟ مستوفی‌الممالك رییس مستوفیان بود و مستوفیان كسانی بودند كه وظیفه استیفای اموال دولت را برعهده داشتند یا به عبارت دیگر رسیدگی به دخل و خرج مملكت از تعیین مالیات گرفته تا وصول و خرج آن با ایشان بود. بنابراین مستوفی‌الممالك بالاترین مقام اقتصادی كشور به حساب می‌آمد و شاید از پاره‌ای جهات سومین مقام پس از شاه و صدراعظم بود. [/sup]

[sup]میرزا یوسف ابتدا با همدستی دیگر درباریان و دیوانیان سنت‌گرا ناصرالدین شاه را تحت فشار گذارد تا صدراعظم خوش فكر و اصلاح طلب خود، یعنی میرزا حسین خان سپهسالار را عزل كند. سپس به انتظار نشست تا فرمان صدارت عظما برایش صادر شود. اما چنین نشد. زیرا شاه باطنا از توطئه او بر ضد سپهسالار ناخشنود بود. [/sup]

[sup]میرزا یوسف چاره كار را در این دید كه یك چند كارهای دیوان را معطل نگاه دارد و شاه را بیش از پیش تحت فشار بگذارد. از این رو لقب و سمت خود را به فرزند هفت ساله‌اش حسن داد و از كار استیفا كناره گرفت. مستوفی شدن این پسر كه در ۱۲۹۱ق و در ۶۳ سالگی آقا به دنیا آمده بود، بر خیلی‌ها گران آمد. خصوصا بر میرزا هدایت الله وزیر دفتر- پدر دكتر محمد مصدق- كه مدت‌ها برای تصدی مقام مستوفی‌الممالكی به انتظار نشسته بود. او هم استعفا داد و به خانه رفت. [/sup]

[sup]البته به جهت قدرت و نفوذ میرزا یوسف، كاری از دست كسی ساخته نبود. شاه مجبور شد كه میرزا حسن هفت ساله را "آقا" خطاب كند و به پدر هفتاد ساله‌اش "جناب آقا" بگوید! او سه سال تعلل كرد و با وجود تفویض وظایف صدراعظم به میرزا یوسف، از به كار بردن عنوان صدارت عظما برای وی خودداری كرد اما بالأخره مجبور شد كه جناب آقا را رسما صدراعظم بخواند. [/sup]

[sup]این صدارت دیرهنگام به میرزا یوسف وفا نكرد و دو سال بعد در ۱۳۰۳ق درگذشت، اما همه مورخان عصر از حسن سلوك و مردم داری‌اش یاد كرده‌اند. [/sup]

[sup]با مرگ او میرزا حسن یازده ساله ماند و سومین مقام كشور و ثروتی بی حد و حصر. البته میرزا هدایت الله را دوباره از خانه به دیوان آوردند تا مواظب "آقا" باشد و راه و رسم مستوفی‌گری را به او بیاموزد. [/sup]

[sup] احكام مالی شاه باید به مهر میرزا حسن می رسید. ناصرالدین‌شاه بدون در نظرگرفتن سن و سال احترام زیادی نسبت به او روا می‌داشت. میرزا حسن اهل سواركاری، شكار، جمع‌آوری كلكسیون‌های مختلف و در نهایت آسایش و همنشینی با زنان بود كه حاصلش ده بار ازدواج و ۲۳ فرزند بود.[/sup]

[sup]میرزا حسن در سال ۱۳۱۷ق برای تحصیل به اروپا رفت و تا سال ۱۳۲۵ق در پاریس، رم و دیگر شهرهای اروپا در گردش بود. در این سفر طولانی چیزی را از دست داد و چیزی را به دست آورد. آن چه از دست داد بخش عمده‌ای از ثروتش بود كه در خلال یك زندگی اشرافی و بر سر سفره‌ای كه مداوما برای ایرانیان مقیم اروپا پهن می‌شد از دست رفت و آن چه بدست آورد افكار مترقیانه و گرایش به قانون و آزادی بود. [/sup]

[sup]قصه زندگی او از این جا تا زمان مرگش در ۱۳۵۱ق (۱۳۱۱ش) داستان دراز دامنی است. چگونه می توان در این مختصر حكایت شش بار نخست وزیری و ۱۵ بار وزارت او را شرح داد؟ همین قدر بگوییم آن كودك اشراف‌زاده‌ای كه قدرت و ثروت بی حد و حصر می‌توانست زمینه تباهی‌اش را فراهم كند، یكی از خوشنام‌ترین رجال تاریخ معاصر ایران شد؛ هم از جهت سلوك شخصی و هم از حیث مسلك و مرام سیاسی.[/sup]

[sup]در گزارش صوتی این صفحه دكتر محمدعلی اكبری، پژوهشگر تاریخ معاصر ایران و عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی درباره جایگاه حسن مستوفی در تاریخ معاصر سخن می‌گوید.[/sup]
[sup]لینك دانلود سخنان دكتر محمدعلی اكبری[/sup]
[sup]گزارش تصویری این صفحه نیز به معرفی خانه باشكوه او در چهار راه گلوبندك تهران اختصاص دارد. این خانه در تاریخ معماری معاصر ایران حایز اهمیت بسیار و یكی از نخستین خانه‌های تماما فرنگی‌ساز كشور است.[/sup]
[sup]همچنین در گالری عكسها می توانید عكس‌های حسن مستوفی از كودكی تا پبری ونیز تصاویری از پدر و پدر بزرگ او را ببینید.[/sup]
[sup]
[تصویر: 0.258692001295189507_taknaz_ir.jpg]