پاكستان پس از مشرف در گزارش تحليلي ـ خبري كيهان

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: پاكستان پس از مشرف در گزارش تحليلي ـ خبري كيهان
ديروز پرويز مشرف رئيس جمهور پاكستان در صفحه تلويزيون ملي اين كشور ظاهر شد و رسماً از سمت خود استعفا كرد. مشرف در سخنان خود ضمن دفاع از كارنامه پاكستان در دوره اي كه او رئيس جمهور آن بوده است، از مردم پاكستان خواست اشتباهات او كه «عمدي نبوده» را بر او و دولتش ببخشند. او با اشاره به حرف و حديث هايي كه درباره سرنوشت او بر سر زبان هاست، بطور تلويحي از عزم خود براي عدم خروج از پاكستان خبر داد و گفت: «من سرنوشتم را به مردم پاكستان واگذار مي كنم.»
كناره گيري پرويز مشرف از قدرت پس از آن صورت گرفت كه دو حزب مردم و مسلم ليگ (شاخه نواز شريف) عزم خود را براي استيضاح رئيس جمهور در مجلس قانونگذاري پاكستان (موسوم به مجلس ملي) جزم كردند. اين دو حزب نزديك به دو سوم كرسي هاي اين مجلس را در اختيار دارند و از اين رو براساس اصل 47 قانون اساسي پاكستان مي توانند وي را از سمت خود بركنار كنند.
كناره گيري مشرف از قدرت بلافاصله مورد استقبال آمريكا، كشورهاي اروپايي، كشورهاي عربي و دولت حامد كرزاي در افغانستان قرار گرفت. در پاكستان نيز هواداران دو حزب مخالف مشرف به خيابانها ريختند و آن را بعنوان يك «پيروزي مهم سياسي» جشن گرفتند.
عاصف زرداري رهبر حزب مردم و نواز شريف رهبر حزب مسلم ليگ (شاخه نواز) با صدور بيانيه اي كناره گيري مشرف را «پيروزي بزرگ مردم پاكستان» خواندند و پسر بي نظير بوتو نخست وزير سابق پاكستان كه در جريان انفجار يك بمب در آستانه سال نو ميلادي كشته شد، اعلام كرد كه اين بركناري به مثابه «انتقام مرگ بوتو» است.
در بين همسايگان پاكستان، افغانستان بلافاصله از كناره گيري مشرف استقبال كرد. وزارت خارجه دولت حامد كرزاي كه در ماههاي گذشته به جنگ لفظي عليه دولت اسلام آباد كشيده شده بود و از پاكستان بعنوان منبع اصلي صدور بي ثباتي به افغانستان ياد مي كرد، با صدور بيانيه اي ابراز اميدواري كرد كه اين واقعه به تقويت دولت غير نظامي در پاكستان منجر شود. اما موضع چين و روسيه در اين ماجرا از نارضايتي و نگراني حكايت مي كرد وزارت خارجه روسيه ضمن ابراز نگراني از تحولات پس از كناره گيري مشرف، از دولت يوسف عالي گيلاني و مقامات مجلس پاكستان خواست كه اقدامات خود را محدود به اختيارات تصريح شده در قانون اساسي نمايند و به قانون و نظم پايبند باشند. دولت هند نيز به نوعي از تحولات جاري در پاكستان ابراز نگراني كرد هر چند آن را امري داخلي دانست ولي واضح بود كه از قدرت گرفتن بيشتر احزاب مردم و مسلم ليگ نواز راضي نيست. چين در ساعات اوليه از همين مقدار ابراز نظر نيز خودداري كرد. كما اينكه دستگاه سياست خارجي ايران با تأخير زياد راجع به اين تحولات موضع گرفت و تلاش كرد تا از دريچه روابط سنتي با پاكستان كه معمولاً در جريان تحولات اسلام آباد چندان دستخوش دگرگوني نشده است، نگاه كند.
آينده مشرف
ترديدي وجود ندارد كه پرويز مشرف فرمانده سابق ارتش و رئيس جمهور سابق يا هر عنوان ديگري كه به گذشته مربوط است، صحنه سياسي پاكستان را براي هميشه ترك كرده است. مشرف كه اينك 65 سال سن دارد سالها بعنوان فرمانده نيروي زميني ارتش خدمت كرده است. وي در دوره دولت نواز شريف بعنوان فرمانده ارتش فعاليت داشته و با كودتاي21 مهر 1378 بعنوان رئيس اجرايي پاكستان و يك سال بعد بعنوان رئيس جمهور به فعاليت مشغول بوده است. وي سپس طي يك رفراندوم براي يك دوره 5 ساله به رياست جمهوري انتخاب مي شد. سال گذشته اين مدت به پايان رسيد و مشرف تلاش كرد تا بار ديگر به اين سمت انتخاب شود. اين موضوع با مخالفت اعضاي دادگاه عالي قانون اساسي پاكستان مواجه گرديد و از اين رو مشرف با استفاده از اختيارات فراگير رئيس جمهور اين دادگاه را منحل و سپس از مجلس سابق پاكستان براي يك دوره ديگر رأي گرفت. اين روند با مخالفت شديد دو حزب مردم و مسلم ليگ شاخه نواز مواجه شد ولي روند داخلي پاكستان و ارزيابي كارشناسان نشان مي داد كه حزب مسلم ليگ شاخه قاعداعظم كه مشرف خود رياست آن را بعهده دارد، حداقل 35 درصد آراء انتخاباتي را در اختيار دارد و مي تواند با ائتلاف با احزاب محلي مثل جنبش قومي مهاجر، حزب لياقت حسين، حزب قاضي حسين احمد و شيعيان دولت آينده را در اختيار داشته باشد. مشرف با اطمينان صحنه سياسي پاكستان را با دور نگه داشتن نواز شريف از صحنه مداخله و ائتلاف ظاهري با بي نظير بوتو مديريت مي كرد. در اين ميان آمريكايي ها فشار زيادي متوجه پرويز مشرف كردند تا از يك سو نخست وزيري بوتو را بپذيرد و راه آن را هموار كند و از سوي ديگر از پست فرماندهي ارتش فاصله گيرد. البته همزمان با اين مسئله آمريكا فشار زيادي به دستگاه سياسي پاكستان وارد مي كرد تا عليه القاعده و ساير گروههاي مذهبي پاكستان وارد جنگ شود و به دليل تعلل مشرف از ورود به درگيري جدي با اين گروه، آمريكا پاكستان را به قطع كمك هاي اقتصادي كه سالانه به حدود دو ميليارد دلار بالغ مي شد، تهديد كرد. مشرف با اين وجود در برابر آمريكا مقاومت مي كرد و تنها در زمان اوج اين فشارها عليه طالبان مستقر در «لال مسجد» وارد عمل شد كه در اين حادثه نزديك به 100 تن از آنان به همراه تعدادي پليس كشته شدند.
در اين ميان برخلاف انتظار مشرف يك اتفاق مهم در پاكستان همه چيز را به ضرر مشرف و حزب او و نيز ارتش تغيير داد. بي نظير بوتو در اواخر سال قبل ميلادي در حالي كه از ائتلاف با مشرف كنار گذاشته شده بود، در يك اقدام انتحاري به قتل رسيد و موجي از نفرت را عليه مشرف به وجود آورد. اين در حالي بود كه ترور بوتو در آن شرائط قطعاً با منافع سياسي مشرف و نيز با مصلحت طالبان و القاعده همخواني نداشت و بيش از همه به نفع آمريكا و نيروهاي همگرا با آن بود اما صحنه افكار عمومي پاكستان نتوانست ميان اين مسايل تفكيك قايل شود.
به هر روي پرويز مشرف ديروز براي هميشه از صحنه سياسي پاكستان حذف شد. او اگر با كناره گيري ميدان را ترك نمي كرد مجلس پاكستان با استيضاح و سپس محاكمه در دادگاه و اعمال محدوديت هاي فراوان و حتي حبس ابد وي را از قدرت به زير مي كشيد. مشرف وقتي از دو حزب ائتلافي كنوني شكست خورد از سوي هواداران خود نيز مورد بي مهري قرار گرفت تا جايي كه «آفتاب شيرپائو» يكي از مهمترين هواداران او در مجلس ملي پاكستان گفت:«براي دمكراسي از طرح استيضاح مشرف حمايت مي كنم» و فرمانده ارتش كه منصوب مشرف بود نيز طي پيامي از فرمانده سابق خود خواست تا داوطلبانه كنار رود. او روي بي طرفي ارتش و عدم مداخله آن تاكيد نمود.
پاكستان پس از «مشرف»
هفته ها قبل از آنكه مشرف رسماً از قدرت كناره گيري كند نام عاصف علي زرداري همسر بي نظير بوتو و سرپرست فعلي حزب مردم و نيز نام نواز شريف رهبر حزب مسلم ليگ شاخه نواز به عنوان رئيس جمهور آينده بر سر زبان ها بود ولي ظاهراً مباحث داخلي ميان اين دو حزب به جايي نرسيده است از اين رو هم زرداري و هم شريف از كسان ديگري براي اين پست نام برده اند. زرداري از رياست جمهوري يك زن سخن به ميان آورده و البته نامي از آن نبرده است و نوازشريف از فردي بنام «عباس علي شاه» نام برده است در عين حال نام «محمد ميان سومرو» رئيس فعلي مجلس سنا نيز بعنوان رئيس جمهور آينده به مطبوعات اسلام آباد راه يافته است. در مورد آينده پاكستان چند موضوع زير قابل تامل مي باشد.
1-نقش آمريكا در تحولات پاكستان عيان تر از آن است كه مقامات كاخ سفيد در پي پوشيدن آن باشند. خانم «ان پترس» سفير آمريكا در پاكستان طي ماهها و بخصوص هفته هاي اخير تلاش زيادي كرد تا با استفاده از فضاي احساسي ناشي از ترور بوتو و نيز فضاي پيروزي دو حزب مردم و مسلم ليگ در انتخابات، روند حذف پرويز مشرف را به نتيجه برساند در اين ميان سفر پي در پي يوسف رضا گيلاني نخست وزير و عضو حزب مردم به آمريكا و سفر مقامات آمريكايي به اسلام آباد نشان داد كه سناريو حذف مشرف و به قدرت رساندن يك دولت و رئيس جمهور كاملاً مطيع تا چه اندازه براي مقامات واشنگتن اهميت دارد.
بركناري مشرف و روي كار آمدن يك رئيس جمهور از يكي از دو حزب بوتو و شريف و تشكيل دولت ائتلافي از اين دو حزب، ميدان مانور آمريكا را در پاكستان و افغانستان فعال تر و گسترده تر مي كند و از اين رو بايد به زودي شاهد درگيري هاي بيشتري ميان نظاميان پاكستان با جنبش هاي مذهبي پاكستان از يك سو و درگيري نظاميان آمريكايي با قبايل پاكستاني بخصوص در نوارهاي شمالي مرز اين كشور با افغانستان باشيم.
2-روند سياسي پاكستان به گونه اي است كه ارتش احساس «حذف شدن» و ناديده گرفته شدن دارد. روند فشار آمريكا نيز بر اين حس خواهد افزود و ارتش بخصوص نيروي هوايي آن و سازمان اطلاعاتي isi پاكستان از حاكميت مطلق دو حزب لائيك ناخشنود خواهد بود و طبعا نمي تواند بطور مطلق با روند آمريكائيزه شدن سياست و امنيت پاكستان موافقت داشته باشد بر همين اساس بايد در انتظار واكنش ارتش باقي ماند.
3- اگر چه از تحولات اخير پاكستان، كشورهاي عربي و افغانستان خشنود شده اند ولي پر واضح است كه همسايگان ديگر پاكستان با توجه به افزايش نفوذ واشنگتن بر دستگاه سياسي پاكستان با حساسيت رخدادهاي اين كشور را پي مي گيرند و اين مي تواند سطحي از تنش در روابط خارجي و منطقه اي پاكستان پديد آورد. مواضع روسيه، چين و هند به خوبي اين چالش را نشان مي دهد. در عين حال عربستان سعودي به موفقيت آينده نواز شريف چشم دوخته است اگر دو حزب مردم و مسلم ليگ نتوانند به «روابط پايدار» و «تقسيم قدرت» دست يابند و حزب مردم درصدد كاهش نفوذ نواز شريف برآيد در اين صورت مواضع عربستان نيز دچار تغيير مي شود.
4- سابقه نشان داده است كه در پاكستان دولت هاي حزبي از دوام برخوردار نيستند و نمي توانند رضايت مردم را جلب كنند. در طول تاريخ 65ساله پاكستان دولت هاي حزبي عمري كوتاه تر از سه سال داشته اند و حداقل در دو سوم اين دوره، پاكستان با دولت هاي نظامي ا دا ره شده است.
5- بنظر مي آيد تجربه دو دهه اخير بيانگر آن است كه از نقش ارتش در پاكستان به مرور كاسته شده است و اين مي تواند به يك روند بازگشت ناپذير تبديل شود. ميزان موفقيت دو حزب ائتلافي مردم و مسلم ليگ شاخه نواز شريف و نحوه مواجهه اين دو حزب با مواردي كه ارتش روي آن ها «حساسيت ويژه» دارد، تا حد زيادي وضع آينده ارتش و نقش آن را مشخص خواهد كرد.
سه شنبه 29 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 243]