قهوه خانه‌ها،محلي براي وقت كشي جوانان

واضح آرشیو وب فارسی:سياست روز: قهوه خانه‌ها،محلي براي وقت كشي جوانان

لم دادن در قهوه خانه‌ها و كشيدن قليان همه فكر و ذكر بعضي‌ها شده است. اگر از جوانان قلياني بپرسي چرا قليان مي‌كشيد، فورا مي‌گويند: مگر تفريح ديگري هم براي ما باقي گذاشته اند، حال منظورشان چيست، بماند!
بر اين اساس در قهوه خانه هاي گسترده در محل هاي مختلف شهر ديگر افراد بالا‌ي 30سال كمتر به خودشان اجازه مي‌دهند كه پا به چنين مكان هايي بگذارند. و اين جوانان و نوجوانان كم و سن سال هستند كه گوي سبقت را از سايرين ربوده اند بطوري كه بر اساس يك آمار قريب به 90درصد مشتريان قهوه خانه‌هارا افرادي با سن كمتر از 20سال تشكيل مي‌دهند ‌.
به اعتقاد بسياري از افراد اگر رفت و آمد افراد به اين اماكن تنها به خوردن چاي و كشيدن يك قليان خلا‌صه مي‌شد نگراني زيادي وجود نداشت اما شواهد حاكي از اين است كه موضوع از كشيدن يك قليان پيچيده تر است ‌.
اكثر قشر علا‌قه مند به اين پاتوق برخلا‌ف گذشته كه افرادي خاص با مشي مشخص بودند جوانهاي 14 الي 28 ساله اي هستند كه كاري براي انجام دادن ندارند و سعي مي‌كنند اوقات فراغت خود را به هر طريقي! پر كنند ‌.
خسرو باقري، عضو هيئت علمي دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران با تاكيد بر سازمان هاي قوي شكل گرفته توسط جوانان در اين پاتوق‌هامي‌گويد: به دليل هم سنخي، هم فكري و هم انديشي در اين محيط‌‌‌هاافراد و به خصوص جوانان، خيلي راحت با گروه هاي مختلف هم سو مي‌شوند و افرادي هم كه به عنوان تازه وارد در اين پاتوق‌هارفت و آمد مي‌كنند به صورت منفعلا‌نه عضو اين گروه هاي سازماني قوي مي‌شوند و هنجارهاي اين گروه‌هارا كه در بيشتر موارد مغاير با هنجارهاي جامعه است قبول مي‌كنند .
وي افزود: در پاتوق هاي جوانان در مناطقي كه كمتر در ديد عموم است و يا در مكان هاي مخفي برپا شود، هنجارشكني و ترويج ضد ارزش‌هابيشتر نمود پيدا مي‌كند چرا كه جوانان در اين محيط‌هاآزادي بيشتري داشته و احساس امنيت مي‌كنند. ‌
بنا به گزارش برنا در مواردي هم مشاهده شده است كه اين قهوه خانه‌هاكه خود روزي عامل انتقال فرهنگ چندين و چند صد ساله اين مرز بوم بوده اند حال نقش به سزايي در شكل گيري جرايم باندي و سازماندهي اراذل و اوباش دارند كه بنظر نمي‌رسد بيرون آمدن تعدادي جوان عربده كش از قهوه خانه براي برپايي جنگ وايكينگي! با گروهي ديگر و بر هم زدن خواب و آسايش مردم شباهتي با يك اوقات فراغت سالم ! و پر نشاط داشته باشد .
همچنين در بعضي از اين پاتوق‌هابا وجود اينكه استعمال مواد مخدر ممنوع است اما شواهد نشان مي‌دهد كه كشيدن حشيش و حل كردن ترياك در چاي، رد و بدل كردن مشروبات الكي در ميان جواناني كه هنوز نام اين مشروبات را نمي‌توانند درست تلفظ كنند و ... كاري روتين به حساب مي‌آيد. به قول يكي ازشهروندان تهراني "فقط كافي است يك سري به قناري‌هاو پرندگان اسير در اين اماكن بزنيد تا بشنويد كه در آوازشان تمام سين‌هارا شين مي‌گويند."
"آرش.س" جواني 17 ساله و تكيده است كه در ميان دوستانش به "پروفشنال( همان حرفه اي خودمان است) كشيدن قليان" معروف است وي مي‌گويد: واقعا افرادي كه از قليان انتقاد مي‌كنند آدم هاي بي سليقه اي هستند من از 12 سالگي قليان مي‌كشم و به جد مي‌گويم كه اگر يك روز قليان نكشم حالم تا شب بد است. ‌
وي مي‌افزايد: دائما مي‌گويند قليان بد است، ضرر دارد، اعتياد مي‌آورد ولي يك نفر نيست بگويد آخر مي‌شود آدم قهوه خانه بيايد تو دل كوه و جنگل برود و قليان نكشد .پس چه كند؟ من خودم به شخصه دوست ندارم اوقات فراغتم را با دويدن به دنبال يك توپ پلا‌ستيكي ( البته الا‌ن بيشتر با توپ چهل تيكه بازي مي‌كنند) توي جوب بريزم.
‌اين قليان كش حرفه اي درباره آداب قليان كشيدن مي‌گويد: اولين رسمي كه در قليان كشيدن بايد رعايت شود، اين است كه قليان را بايد گروهي كشيد. پس تك پريدن ! در مرام ما نيست.بعد هم اينكه بايد اول بزرگترين فرد جمع شروع به كشيدن قليان كند (چاقش كند) ولي اگر دوست داشت مي‌تواند به هر كس كه دوست داشت اين كار را محول كند.سوم آنكه قليان بايد دور بچرخد و نوبت رعايت شود و هر كسي نبايد از اول، وسط و آخر حلقه يك دفعه قليان را بگيرد، البته بسته به انتخاب جمع مي‌توانند جهت گردش را انتخاب كنند... ‌
پاتوق قليان كش‌هابعد از فرحزاد، دربند و دركه چهارراه استانبول يا ميدان حسن آباد تا انتهاي خيابان وحدت اسلا‌مي است و البته رقابت بسيار نزديكي هم با يكديگر دارند، مثلا‌ نوع سرويس دهي يا شكل و شمايل قليان و چيزهايي از اين قبيل تعداد مشتريان اين قهوه خانه‌هارا متغيير مي‌كند. ‌
براساس يك آمار غير رسمي درميان 60درصد جمعيت دخانياتي كشور، چيزي حدود 40درصد از انواع تنباكو غير از سيگار استفاده مي‌شود.همچنين كارشناسان مسئول دخانيات وزارت بهداشت اعلا‌م كرده اند كه 15 درصد نوجوانان 13 تا 15 سال در ايران كشيدن قليان را تجربه كرده اندو اگر اين دو آمار در كنار يكديگر مقايسه شود نتيجه چندان رضايت بخشي به دست نخواهد آمد. ‌
روزبه نقشين، دبير انجمن متخصصان ريه ايران در ششمين كنگره سراسري بيماري‌هاي ريه ، قليان را اعتيادآور مي‌داند و معتقد است كه كشيدن يك يا دو بار قليان در روز، فرد استفاده ‌كننده را دچار اعتياد مي‌‌كند، درحالي ‌كه تصور غلط جامعه اين است كه دود قليان چون از آب مي‌گذرد و آب آن را تصفيه مي‌كند ديگرضرري براي فرد ندارد. ‌
همچنين گزارش آزمايشگاه ملي فرانسه كه سازمان ضددخانيات فرانسه OFT به آن استناد كرده است، اين موضوع را به اثبات مي‌رساند:‌قليان يك منبع عمده آلودگي هوا در جاهاي سرپوشيده و دربسته است بطوري كه بررسي هاي بيشتر نشان مي‌دهد يك بار قليان كشيدن به طور متوسط با 70 بار سيگار كشيدن معادل است. ‌

قهوه خانه اي كه قليان سرا شد
اولين قهوه خانه در ايران در زمان سلطنت شاه طهماسب صفوي در قزوين بنا شد و بعدها در شهر اصفهان و در زمان شاه عباس اول گسترش پيدا كرد اين پاتوق‌هادر مركز شريان زندگي شرقي ظاهر شد و از اين نظر با اماكن مهم زندگي شرقي در ايران تفاوت ندارد . ‌
ظهور قهوه خانه‌هاابتدا در بازار و كنار واحدهاي صنفي مهم مانند نانوايي ،قصابي،بقالي،سبزي فروشي،حمام و ... بود كه در كنار هم بصورت بازارچه اي در هر محله شكل مي‌گرفتند رفته رفته با پذيرش جامعه اين مكان در هر خيابان و محله و شهر ظاهر شد و به عنوان بخشي از زندگي فرهنگي و تفريحي و محل ديدار و ارتباط مردم در آمد. ‌
تا پيش از ورود چاي به ايران در اين قهوه خانه‌هابه مشتريان قهوه وارداتي سياحان و تجار خارجي ارائه مي‌شد و به همين دليل هم قهوه خانه نام گرفته بودند، اما پس از ورود چاي، اين گياه سبز كوچك هندي و كاشت آن در خطه شمال ايران به پرطرفدارترين نوشيدني ايران تبديل شد و در قهوه خانه هاي سنتي ما قهوه جاي خود را به چاي داد ولي نام و كاركرد قهوه خانه تغييري نكرد ‌
از همان زمان قهوه خانه‌هاتبديل به مكاني شد براي نوشيدن چاي، قليان كشيدن ، گل گفتن و گل شنفتن. تبادل جديدترين اخبار محله داستان خواني و شعر سرايي. اين فضا شرايطي را آماده كرد تا قهوه خانه‌هادر شكل گيري دو مكتب مهم از هنر هاي كلا‌مي و تجسمي يعني نقالي و سخنوري و نقاشي بتوانند نقش عمده و تعيين كننده اي بازي كنند و بسياري از هنرمندان بزرگ اين رشته از دل اين قهوه خانه‌هابيرون بيايند ‌
بررسي حال و احوال اين قهوه خانه‌هانشان مي‌دهد تا چند دهه قبل اين قهوه خانه‌هاابزار ارتباطي قوي و تعيين كننده اي براي انتقال فرهنگ در ايران به شمار مي‌رفت وراهي صحيح براي آشنا نمودن مردم با ميراث فرهنگي و ادبي ايران... ‌

عقب نشيني مسئولا‌ن در برابر قلياني ها
سال 1382براي نخستين بارممنوعيت و جمع آوري قليان از قهوه خانه‌هاي سطح شهرتهران از سوي نيروي انتظامي‌آغاز شد كه بعد از مدتي به فراموشي سپرده شد ‌
اما سال گذشته براساس طرح مبارزه ملي با دخانيات مصوب مجلس شوراي اسلا‌مي نمايش، تبليغ و استفاده از قليان و ادوات آن در رستوران ها، سفره خانه ها، رستوران هاي سنتي، هتل ها، مسافر خانه‌هاو باغچه هاي پذيرايي شهري و بين راهي كل كشور از اول دي ماه 86 ممنوع شد. ‌ بنا به گزارش برنا، در پي اين تصميم قهوه‌خانه‌داران تبريز از فروپاشي قريب الوقوع چند هزار خانوار تبريزي به علت ممنوعيت استفاده از قليان در قهوه‌خانه‌هاي اين شهر خبر دادند چرا كه حدود 750 قهوه خانه سنتي درتبريز وجود دارد كه به طور متوسط در هريك از آن‌ها دست‌كم سه كارگر اشتغال دارند ‌ همچنين عباس علا‌يي، رئيس اتحاديه قهوه خانه‌هاي تهران مدعي شد: به دنبال ممنوعيت عرضه قليان در قهوه خانه‌ها توسط نيروي انتظامي، 90درصد درآمد قهوه خانه‌هاي تهران كاهش يافته است چرا كه بيشترين فروش اين قهوه خانه‌هااز قليان حاصل مي‌شود.
در پي افزايش اعتراضات از سوي قهوه خانه داران مصطفي پور محمدي وزير وقت كشور در ابلا‌غيه اي به نيروي انتظامي و استانداري‌هااعلا‌م كرد كه قهوه خانه‌هاي داراي پروانه اشتغال، مجاز به ارائه قليان به مشتريان خود مي‌باشند. ‌
مصطفي پور محمدي همچنين با اشاره به اعلا‌م نظر وزارت بهداشت، درمان ‌و آموزش پزشكي مبني بر خطرات شديد بهداشتي توتون‌هاي اسانس‌دار يا به اصطلا‌ح ميوه ‌اي تاكيد كرد: استفاده از اين گونه قليان‌ها و توتون‌هاي اسانس دار در قهوه‌خانه‌ها ممنوع و از ارائه آنها جلوگيري مي شود .
به اعتقاد كارشناسان نداشتن برنامه طولا‌ني مدت يكي از دلا‌يل لغو اجراي لا‌يحه منع استعمال قليان بود چرا كه طيف خاصي طرفدار اين قهوه خانه‌ها هستند و افرادي نيز هزينه امرار معاش خود را از طريق اين قهوه خانه‌ها تامين مي‌كنند. بنابراين مي‌بايست قبل از اصلا‌ح يك عارضه اجتماعي، برنامه‌ريزي طولا‌ني مدت و ميان مدتي داشته باشيم. ‌
همچنين چنين اماكني براساس نام قليان شكل گرفتند و جذابيت شان بر همين مبنا است بنابراين به سادگي نمي‌شود از كنار نام قليان گذشت.
و بايد براي پاك سازي و ايجاد شرايط بهتر فكر ديگري به حال اين پاتوق‌هاكرد.. ‌
در حال حاضر تعداد بيشماري از جوانان براي لذت بردن از قليان رهسپار قهوه خانه ها، سفره خانه‌هاو جاهايي از اين دست مي‌شوند كه بافتي متفاوت با زندگي صنعتي و ماشيني دارند و تبديل به يك جاذبه توريستي شده است .
خسرو باقري، استاد دانشگاه در خصوص علت علا‌قه مندي جوانان به رفت و آمد در مراكزي چون قهوه خانه‌هاكافي شاپ‌هاو ساير پاتوق‌ها گفت: بسياري از نهادهايي ومركزي كه قبلا‌ مسئول غني سازي اوقات فراغت جوانان بودند براي جوان امروزي ديگر جذابيت ندارند و تكراري تلقي مي‌شوند. جوان امروزي به دنبال اين است كه مكان هاي جديد را امتحان كند و اين هم از روحيه مدطلبي او نشات مي‌گيرد .
عضو هيئت علمي‌دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران، مي‌افزايد: محيط هايي كه امروز به عنوان پاتوق و محافل جوانان در كنار يكديگر به حساب مي‌آيند قطعا در نقل و انتقال بسياري از ناهنجاري‌هاو ضد ارزش‌هانقش مهمي را ايفا مي‌كند ‌
داستان قهوه خانه‌هاو سفره خانه هاي سنتي رابطه ميان اين دو، تفاوت كاركردشان، جايگاهشان، هنجارهايشان، جذابيت شان، مجوزشان، مخاطبانشان و هزاران ويژگي و رابطه ديگر مسئله اي نيست كه بتوان براي رهايي از بوي تند تنباكو، سيگار و... اش همچون بانوان باشگاه ورزشي سري تكان داد و سعي كرد با گرفتن دهان و بيني خود را از آن مهلكه رها كرد بعضي اوقات لا‌زم است توقفي شود ... ‌
دوشنبه 28 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سياست روز]

[مشاهده در: www.siasatrooz.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 193]