فقدان ارتباط معنادار بین ساختار و محتوا در نظام آموزشی

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: نبود ارتباط معنادار بین ساختار آموزشی و محتوای درسی و تربیتی، ضرورت نگاه جامع به سند تحول بنیادین و پرهیز از جزئی گرایی،الویت پایین تغییر ساختار آموزشی در اسناد بالادستی، بی اعتمادی مردم نسبت به تغییر ساختار و... بخشی از مهمترین محورهای مطرح شده در میزگرد بررسی تغییر ساختار آموزشی بود.

به گزارش خبرنگار مهر، تغییر ساختار آموزشی کشور به 6-3-3 آذرماه سال گذشته در شورای عالی آموزش و پرورش به ریاست دکتر محمود احمدی نژاد به تصویب رسید تا در سال تحصیلی جاری این تغییر ساختار اجرا شود اما شورای عالی انقلاب فرهنگی تا کنون در این باره به نتیجه نرسیده و گویا این طرح همچنان مخالفان و منتقدان زیادی را در بنده نظام آموزشی کشور دارد.

در همین راستا برای تبیین سه موضوع یعنی " علت و لزوم تغییر نظام آموزشی کشور از 5-4-3 به 6-3-3 و میزان فواید و تاثیرات آن بر عملکرد آموزشی کشور، علت رسانه ای شدن تغییر نظام آموزشی به عنوان یکی از بندهای فرعی و کوچک سند تحول بنیادین و تبعات این خبر در بین خانواده ها و دانش آموزان" نشستی در خبرگزاری مهر با حضور حجت الاسلام علی ذوعلم مشاور وزیر آموزش و پرورش، دکتر حسین احمدی " معاون اسبق عمومی وزارت آموزش و پرورش" و دکتر محمد حسنی یکی از تدوین گران سند تحول بنیادین برگزار شد که در ادامه می خوانید:

*خبرگزاری مهر ـ گروه اجتماعی: بیش از یکسال است که بحث تغییر نظام آموزشی مدارس کشور مطرح شده و قرار است این طرح در سال تحصیلی 91 اجرا شود، این در حالی است که هنوز نحوه تغییر محتوای درسی مشخص نیست. آیا این تغییر ناهماهنگ ساختار و محتوا نظام آموزشی را تهدید نمی کند؟

- حجت الاسلام علی ذوعلم: بنده به عنوان یکی از طراحان برنامه درسی ملی در این باره سخن می گویم و بعد از آن به بحث تغییر نظام آموزشی می پردازم. در سند برنامه درسی ملی پیرامون تغییر ساختار بحث هایی مطرح شده است اما مهمترین بعد تحول تلقی نمی شود و تغییر در برنامه های آموزشی و پرورشی ما لزوما مشروط به تغییر ساختار نیست. از سویی دیگر تغییر ساختار در کشورهای دیگر هم معمولا یک مسئله چالش برانگیز است به این دلیل که حجم گسترده ای از عملیات اجرایی را می طلبد و بخش بالایی از انرژی آموزش و پرورش را صرف خود می کند، بنابراین باید حساب شده و بادقت باشد و باید ببینیم که این تغییرات مفید هست یا علی رغم تمام تلاش هایی که صورت می گیرد چندان تاثیرگذار نیست.

به اعتقاد من باید وزن و ضریب ارزش تغییر ساختار نظام آموزشی کشورمان در کلیت نقشه تحول بنیادین ارزیابی شود و در صورتی که اثر گذار تشخیص داده شد آن را اجرا کنیم.

- دکتر حسین احمدی: آموزش و پرورش ما تجربه دوبار تغییر نظام آموزشی را دارد که یکبار اوایل انقلاب با سرنگونی رژیم طاغوتی بود و تغییر دوم نیز در سال 1367 انجام شد که هر دو کوچک و مقطعی بودند و فقط نظام متوسطه تغییر یافت. این اقدامات باعث شد که مردم نسبت به تغییر ساختار آموزشی خاطره خوشی نداشته باشند. بنابراین اگر سند تحول بنیادین هم بخواهد بدون مطالعه عمیق و بررسی همه جانبه اجرا شود تجربه تلخ سومی را به بار می آورد که کل سند را که وقت و انرژی زیادی صرف آن شده تحت تاثیر قرار می دهد.

هم اکنون دوره پیش دانشگاهی تبدیل به پایه چهارم شده بدون اینکه محتوای دروس تغییر یابد یا عنوان شده که کتابهای سال اول دبستان تغییر پیدا می کند که رویکرد آن مشخص نشده است. به اعتقاد من تغییر ساختار نظام آموزشی باید متوقف شود تا برنامه درسی ملی تصویب شود و بتواند پیوندش را با سند پیدا کند.

* آیا اصلا تغییر محتوای درسی ما نیازی به تغییر ساختار آموزشی دارد یا بدون آن هم می توان محتوا را تغییر داد؟

حجت الاسلام ذوعلم: مطالعه تطبیقی درباره ساختارهای نظام آموزشی کنونی جهان نشان می دهد که توافق جدی و اجماع نسبی درباره نظام های آموزشی جهان وجود ندارد و اختلاف نظرها و دیدگاهها درباره این ساختارها بسیار است، نکته دوم اینکه این مطالعات نشان می دهد که ارتباط معناداری بین ساختار آموزشی و کیفیت و اثربخشی محتوای آموزشی نمی بینیم. بنابراین تغییر ساختار آموزشی چندان در تحولات محتوایی نقش برجسته ای ندارد. تمام این نکات باعث می شود که جامعه پژوهشی و فرهنگی ما تامل بیشتری کند تا در این عرصه شتابزده عمل نشود.

حجت الاسلام ذوعلم

مهمترین چرخش هایی که ما از نظر محتوایی در برنامه درسی ملی به آن نیاز داریم ارتباطی با ساختار پیدا نمی کند چرا که جهت گیری های حوزه یادگیری، هدف گذاری و تغییر حافظه محوری به فکر محوری از نکات اساسی برنامه درسی ملی است که در هر ساختار آموزشی اعم از 5-3-4 یا 6-3-3 محقق می شود. در واقع ما به دنبال ارائه یک مایع زلال جذاب، نافع، مفید، لذت بخش و مورد علاقه برای مخاطب هستیم که فرقی نمی کند در یک لیوان بلورین باشد یا در یک لیوان سفالین ریخته شود.
حجت الاسلام ذوعلم تغییر ساختار نظام آموزشی در سند برنامه درسی ملی جایگاه چندانی ندارد
دکتر حسین احمدی مردم نسبت به تغییرات ساختار نظام آموزشی اصلا خوش بین نیستند
دکتر محمد حسنی بدنبال ایجاد شورای تربیت با حضور صدا و سیما، وزارت ارشاد، وزارت علوم و نهاد خانواده بودیم

* پس اگر این تغییر ساختار اهمیت بالایی را در تغییر محتوای آموزشی ندارد، پس چرا وزارت آموزش و پرورش آن را به عنوان پیشانی و سرفصل تحولات بنیادین معرفی کرد، مگر سند تحول بنیادین یک بسته کامل نیست؟

- دکتر محمد حسنی: با اینکه سند تحول یک بسته است و نمی توان با آن خرد برخورد کرد، کاملا موافقم و قطعا وقتی بسته ای تنظیم می شود باید به صورت مجموعه ای مورد توجه قرار گیرد اما به هر صورت معرفی ساختار آموزشی جدید به عنوان بخشی از سند تصمیم مدیریتی است که وزیر آموزش و پرورش انتخاب کرده ولی باید مراقب باشیم که محدود به ساختار نشویم تا تجارب گذشته را تکرار کنیم و حتما باید محتوا را نیز مد نظر قرار دهیم چرا که این بسته مانند اجزای یک رشته هستند که باید همزمان مدیریت شوند.

* صرف همه انرژی برای تغییر ساختار موجب مغفول ماندن از محتوا نمی شود؟

- حجت الاسلام ذوعلم: این یک نگرانی کاملا درست و دغدغه به جایی است. در واقع ما باید ببینیم انرژی مان را صرف چه بخشی از تحول بنیادین بکنیم که ثمربخش تر و کارآمدتر باشد. به عنوان یک شخص که در برنامه درسی ملی کار علمی کرده ایم، معتقدم که اگر می خواهیم اصلی ترین نقطه تحول بنیادین را معرفی کنیم باید اهداف را نام ببریم. هم اکنون ما به سمت و سویی حرکت می کنیم که حافظه محوری بر نظام آموزشی حاکم است و تمام مدارس، خانواده ها و دانش آموزان به دنبال قبولی و کسب رتبه بالا در کنکور هستند و در واقع یک نوع آموزش سطحی را دنبال می کنیم.

اما چرخشی که در برنامه درسی ملی نهادینه شده همین عنصر است و در این برنامه پنج عنصر را پیش بینی کرده ایم که اولین آن تفکر، تعقل و اندیشه ورزی است و اگر بخواهیم تحول در نظام آموزشی اتفاق بیافتد باید همین عنصر در درون نظام آموزش و پرورش و فرهنگیان به خوبی نهادینه شود و ساز و کارها برای تحقق عینی این هدف محقق شود.

دکتر حسنی

ما هم اکنون روی ریلی حرکت می کنیم که ما را به نقطه هدف کنکور می رساند و اگر پذیرفتیم نقطه هدف را تغییر دهیم باید این ریل را تغییر دهیم که کار دشواری است که البته هنوز نمی بینم که آموزش و پرورش برای این بخش سرمایه گذاری و همت جدی اعمال کرده باشد.

ــ دکتر حسنی: البته تمام تغییر ساختار این نبوده و بسیاری از موارد دیگر را شامل می شد که در سند نیست و حذف شد. به طور مثال ما به دلیل رابطه ای که بین آموزش و پرورش و سایر بخشهای دیگر مانند وزارت علوم، صدا و سیما، وزارت ارشاد و نهاد خانواده و.. وجود داشت، مطرح کردیم که باید شورای عالی تربیت شکل بگیرد تا تمام دستگاههای موجود اهداف و برنامه ریزی یک سو داشته باشند و مطالباتشان را هم دنبال کنند و تعامل داشته باشند اما در این سند مورد توجه واقع نشد و حذف شد.

*علت چه بود؟

- دکترحسنی: چون این موضوع کاملا ملی بود و باید مجلس یا نهادهای بزرگ دیگر در این باره تصمیم می گرفتند.

*اما آموزش و پرورش مسئول تدوین فلسفه عمومی تعلیم و تربیت هم بود؟

- دکتر حسنی: اتفاقا ما با ادغان به همین موضوع دلیل آوردیم که باید شورای عالی تربیت شکل بگیرد که به هر حال مورد توجه واقع نشد و امیدواریم نهادهای بزرگ دیگر این موضوع را دنبال کنند.

*آیا برنامه درسی ملی همزمان با سند تحول بنیادین اجرا می شود؟

- حجت الاسلام ذوعلم: به محض تصویب این سند در شورای عالی انقلاب فرهنگی، درخواست شده که یک فرصت سه ساله برای کارهای مقدمانی و کارشناسی و توجیهی داشته باشیم. چرا که همان طور که گفتم قرار است یک ریل تغییر پیدا کند و نمی توانیم با تغییر یک کتاب و بسته آموزشی بگوییم که طرح را اجرا کرده ایم و حتی باید در اقتضائات و مدیریت مدارس هم تغییر ایجاد شود. یکی از نشانه ها و شعارهای برنامه درسی ملی، مدرسه زندگی است که اجرای آن نیاز به آموزش مدیران، معلمان و حتی کارشناسانی که قرار است محتوای درسی را تولید کنند دارد . به عقیده من اگر تدابیر و تمهیدات لازم برای اجرای این سند دیده نشود ممکن است یک وجه بر دیگری پیشی بگیرد و ما به اهدافمان نرسیم.

* خب مسئله دقیقا همین جا ایجاد می شود، ببینید سند برنامه درسی ملی حداقل یکسال نیاز به زمان برای بررسی و تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی دارد و پس از آن نیز سه سال فرصت برای ایجاد زمینه های اجرایی آن نیاز دارید؟ خب این خود به خود بین تغییر ساختاری که قرار است در سال 91 اجرا شود و تغییر محتوا چهار سال فاصله می اندازد و به قول شما یک وجه بر دیگری پیشی می گیرد؟

- حجت الاسلام ذوعلم: برای حل این مشکل مجریان باید یک همسو سازی کنند تا مطالعات اجرایی نهایی شود و بتوانند آن را اجرا کنند در واقع این تغییر ساختار تنها یکی از 165 راهکار سند تحول بنیادین است که باید بررسی شود که اگر هزینه فایده این بند منطقی نیست باید آن را کنار گذاشت و بررسی شود که ظرفیت تحول پذیری و شوکی که قرار است به نظام آموزشی وارد شود چه مقدار است و به طور کلی ارزش آن سنجیده شود. چرا که بندهای دیگر این سند نیز نیاز به یک برنامه ریزی اساسی دارد و باید به آن پرداخته شود.

دکتر احمدی

* پس چرا راهکارهای این سند الویت بندی نشده تا وزیران آموزش و پرورش طبق الویت ها حرکت کنند و اعمال سلیقه نکنند؟

- دکتر حسنی: این درست است که باید گزاره ها الویت بندی می شد و آنها که حق تقدم زمانی و رتبه ای دارند، زودتر اجرا شوند. حتی بنده اعتقاد دارم که سند توسعه نیروی انسانی بر تغییر محتوایی الویت دارد و باید تحول را از نیروی انسانی آغاز کنیم چراکه وقتی معلمان را برای تغییر و تحول آماده کردیم سایر گزاره ها راحت تر تغییر می کنند و یا مدرسه به عنوان مهمترین عرصه تعلیم و تربیت در سند معرفی شده و اگر آموزش و پرورش نتواند مدرسه با آن اهداف را ایجاد کند قطعا تمام برنامه های سند نقش بر آب خواهد شد.اما به هر حال تغییر ساختار به عنوان پیشانی سند مطرح شد که به نظر من این گونه نیست.

* کشورهای دیگر در تغییر ساختار آموزشی چگونه عمل می کنند؟

- دکتر حسنی: ژاپنی ها همزمان با کشور ما در صد سال گذشته تجربه تغییر نظام آموزشی به روش غربی را آغاز کردند و آنها از ابتدا ساختار آموزشی خود را دو دوره 6 ساله قرار دادند که تا به امروز نیز همین باقی مانده و هیچ تغییری نکرده است.اما آنها بسیار زیاد تغییر محتوایی دارند و اسناد گوناگونی را عملیاتی کرده اند که همگی موفقیت آمیز بوده است.

البته ما در این سند پیش بینی کرده بودیم که دوره آموزشی مدارس در پنج سالگی شروع و 17 سالگی به پایان برسد که نیازی به تغییر کل ساختار نباشد. با این روش تنها دوره پیش دبستانی اضافه می شد و پیش دانشگاهی به دانشگاهها افزوده می شد و دوره راهنمایی به همین شکل موجود باقی می ماند، که شورای عالی انقلاب فرهنگی این طرح را تصویب نکرد.

- دکتر احمدی: تا آنجا که بنده در جریان سند قرار گرفته ام و مطالعاتی که داشته ام، توجه این سند به بحث تربیت بود و حتی قرار بود که وزارت تربیت تشکیل شود که منتفی شد. همچنین قرار بود نظام آموزشی از مطالب مفهومی خارج و اهداف دینی تعلیم و تربیت و پرورش انسانها و مسائل فرهنگی در آن محقق شود. همچنین دانش آموز بر اساساس این سند فردی مومن، متدین، آشنا به مسائل فرهنگی، شهروندی سالم، قانونمدار و با اخلاق است که البته تمام این موارد با طرح تغییر ساختار آموزشی مغفول ماند. متاسفانه هم اکنون در اذهان ملی این موارد مطرح نشده و مردم ذهنیت خوبی نسبت به تغییر نظام آموزشی ندارند. اما به هرحال هم اکنون نیز باید دید چه مباحثی از دین و اخلاق مداری باید در دوره ابتدایی و به تبع راهنمایی و متوسطه مطرح شود و در کل توجه مردم را به این موارد جلب کرد.

دکتر احمدی: بنده این سئوال را از این دو همکار که هر دو در تدوین سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی نقش داشته اند دارم که مباحث تربیتی و توجه ویژه به آن چه شد؟

- حجت الاسلام ذوعلم: چرخش در نقطه هدف از کنکور و محفوظات و.. به تفکر، تعقل و خلاقیت و تربیت دانش آموز با روحیه ملی و مذهبی و تربیت آداب و مهارت های زندگی و کارآفرینی به او از جمله اهداف سند است که باید محقق شود.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 193]