گفت وگو با مجيد حسيني زاد درباره ويراستاري و دوبله فيلم هاي سيما: مدير دوبلاژ حق تغيير ديالوگ ندارد

واضح آرشیو وب فارسی:مردم سالاری: گفت وگو با مجيد حسيني زاد درباره ويراستاري و دوبله فيلم هاي سيما: مدير دوبلاژ حق تغيير ديالوگ ندارد
دكتر مجيد حسيني زاد مدير تامين برنامه شبكه سه سيما كه از سال 1360 با صدا و سيما همكاري مي كند و مدتي نيز به عنوان مدير واحد دوبلاژ فعاليت كرده است; درباره مقوله ويراستاري در سيما معتقد است كه ويراستار مسوول فيلم ها و سريال هاست و مدير دوبلاژ حق ندارد، ديالوگ ها را تغيير دهد. به اعتقاد اين مدرس دانشگاه در رشته ارتباطات، مهم انتقال محتواي كلي فيلم ها به مخاطب است.
خبرگزاري دانشجويان ايران ايسنا، با دكترمجيد حسيني زاد درباره ملاك هاي به كارگيري ويراستاران، آشنايي آنان با ديالوگ نويسي و فيلم و سينما گفت وگو كرده است.
ويراستاران چقدر با مقوله فيلم و سينما آشنا هستند؟
ويراستاران ممكن است در بدو ورود به سيما بامقوله فيلم و سينما آشنايي كامل نداشته باشند، ولي به تدريج دانش لازم را دراين زمينه كسب مي كنند. البته برخي ويراستاران متن را اصلاح مي كنند و بعضي ديگر تصوير را ولي سعي مي شود، ويراستاران تامين برنامه، در هر دو مقوله متبحر شوند.
ويراستاران فيلم هاي زيادي مي بينند، البته اين كار بيشتر از علاقه شخصي آنان به مقوله فيلم نشات مي گيرد تا انجام وظيفه. علاوه برآن، آنان با تاريخ سينما آشنا هستند با اين وجود ما نيز سعي مي كنيم، زمينه اي را فراهم كنيم تا ويراستاران بتوانند خارج ازحد وظيفه خود، فيلم تماشا كنند. علاوه برآن كلاس هايي در زمينه آشنايي با فيلم، تدوين و زبان انگليسي براي آموزش ويراستاران برگزار مي كنيم; چرا كه آنان علاوه بر ويراستاري متن وتصوير، بازبين فيلم ها و سريال ها هستند و آن ها را انتخاب مي كنند، بنابراين لازم است كه موقع بازبيني، متوجه داستان اثر شوند و آن را تحليل كنند.
همچنين معمولا پس از پايان جشنواره هاي مطرحي چون كن و اسكار نيز فيلم هاي برجسته آن ها را براي ويراستاران نمايش مي دهيم.
ملاك هاي به كارگيري يك فرد به عنوان ويراستار چيست؟
اين افراد بايد مدارك مرتبطي چون جامعه شناسي، روان شناسي، سينما و به ويژه ارتباطات در حد كارشناسي و كارشناسي ارشد داشته باشند. از سوي ديگر، افراد تازه وارد تا حد امكان (نه تسلط كامل) بايد با يك زبان خارجي ، ترجيحا انگليسي آشنا باشند. از همه مهم تر آن كه در مصاحبه با آنان به اين نتيجه برسيم كه به ويراستاري و به كار اصلاح متن و تصوير هم علاقه مند هستند; چون اين كار بسيار مشكل است و به اصلاح كردن يك لباس دوخته شده مي ماند كه ويراستاران اين كار را بايد براساس ضوابط سيما انجام دهند.
علاوه بر آن، اين افراد بايد پخش فيلم را دوست داشته باشند. چراكه در صورت برخورداري از اين ويژگي، با احترام به مخاطب، فيلم ها را آماده مي كنند. آشنايي كلي با مقوله فيلم و سينما از ديگر ملاك هاي انتخاب ويراستار است. چون اگر اين ويژگي را داشته باشند، در طول زمان و كسب تجربه، در كار نيز تبحر پيدا مي كنند.
با وجود اين توضيحات چرا برخي مديران دوبلاژ معتقدند كه ويراستاران با فيلم و سينما آشنايي كافي ندارند؟
براساس يك اصل كلي، دونفر زماني مي توانند درباره عملكرد يكديگر اظهارنظر كنند كه كار آنان از يك جنس باشد. اين در حاليست كه تنها وظيفه مدير دوبلاژ خوب، دوبله كردن برنامه است و او هيچ مسووليت ديگري ندارد; اما آماده ساز يا همان ويراستار، مسوول پخش فيلم با رعايت ضوابط صداوسيماست و اين ضوابط، هيچ ربطي به مدير دوبلاژ ندارد.
گاهي اوقات مديران دوبلاژ مي گويند كه مخاطب تغييرات اعمال شده در فيلم يا سريال را متوجه مي شود. اين مساله مي تواند به چند دليل اتفاق بيفتد; به عنوان مثال ممكن است ويراستار در اصلاح متن دقت كافي نكرده باشد كه اين امر ساده اي است، چون هر فردي امكان دارد، اشتباه كند; بنابراين خطا را مي توان تذكر داد. در اين جهت بعضي مديران دوبلاژ با تامين برنامه تماس مي گيرند و مي گويند تغييرات اعمال شده بر فيلم به اثر لطمه مي زند. ما فيلم را بازبيني مي كنيم و اگر به نتيجه برسيم كه تغييرات باعث افت فيلم يا سريال مي شود، آن را اصلاح مي كنيم.
تفاوت سليقه مدير دوبلاژ و ويراستار يكي ديگر از مسايل مطرح شده است. در اين شرايط اولويت با نظر ويراستار است. چون او ناظر فيلم و مسوول آن است و از ضوابط آگاهي دارد. بنابراين اگر در اصلاح متن اشتباه كند، توقع دارد كه به او تذكر داده شود و اين به معناي ناآشنايي او به كارش نيست. چون حتي بزرگ ترين جراحان دنيا هم ممكن است اشتباهي كنند كه منجربه فوت بيمار شود. بنابراين اشتباهات اندك نبايد باعث صادركردن فتواي كلي درباره ويراستاران شود. چرا كه از حدود 50 فيلمي كه ماهانه پخش مي شود، شايد در يكي از آن ها اشتباهات ويراستاري وجود داشته باشد.
مسوولان سازمان صداوسيما هم روي ويراستاري و ويراستاران به علت اهميت آن ها بسيار حساس هستند; چراكه معتقدند كه فيلم ها نبايد زياد لطمه بخورند.
برخي معتقدند كه ويراستاري فيلم ها و سريال ها به گونه اي است كه به جاي ايجاد احساس رضايت در مخاطبان از ديدن آن ها برعكس آنان را به دستيابي به نسخه اصلي اثر تشويق مي كند؟
اين مساله به اين حدي هم نيست و در فيلم ها و سريال ها با هم تفاوت دارد.به عنوان مثال در همه سريال هاي خارجي روابط عاشقانه كم وبيش وجود دارد. اگر هنگام بازبيني به اين نتيجه برسيم كه اصلاح اين روابط، خط اصلي داستان را تحت الشعاع قرار مي دهد، از پخش سريال صرف نظر مي كنيم در غيراين صورت در مرحله ويراستاري، سعي مي شود،اين روابط تعديل شود. از سوي ديگر صحنه هاي زيادي از يك سريال را نمي توان حذف كرد چون هر قسمت از مجموعه ها به طور متوسط 45 دقيقه است.
در مورد فيلم ها، اگر يك سينمايي جنبه سرگرم كننده داشته باشد. به عنوان مثال فيلمي رزمي باشد كه در باكس هاي اصلي سينمايي مانند صد فيلم و سينما يك، سينما چهار قرار نگيرد، ممكن است با حذفياتي روي آنتن رود. اما در برنامه هاي سينمايي مثل (صد فيلم و ...) تلاش مي شود فيلم ها با حداقل حذف چه در متن و چه در تصوير روي آنتن رود. در نتيجه اعمال اين سياست اكنون كم تر شاهد پخش فيلم هايي با حذفيات زياد هستيم .
قبلا بين ويراستاران اين اعتقاد وجود داشت كه اگر مردم فيلمي را با حذف 20 دقيقه از آن تماشا كنند، بهتر از آن است كه اصلا آن را نبينند. اما اكنون با توجه به قابل دسترس بودن فيلم هاي خارجي، اين سياست اعمال نمي شود. چون معتقديم زماني كه مردم مي توانند اصل فيلم را تماشا كنند، چرا صداوسيما به وجهه خود لطمه بزند؟
چرا گاهي اوقات بخش هاي زيادي از اپيزودهاي برخي سريال ها حذف مي شود؟
اپيزودها وحي منزل نيستند. به عنوان مثال، سريالي 10 قسمت 60 دقيقه اي است اما ما نياز به مجموعه اي در 12 قسمت 50 دقيقه اي داريم. بنابراين سعي مي كنيم با «كات» مناسب، اين تغيير را در سريال ها ايجاد كنيم. در نتيجه ممكن است اتفاقي در يك قسمت از سريال ديده نشود ولي در قسمت بعد گنجانده شده باشد.البته اين امر در مجموعه هاي اپيزوديك امكان پذير نيست.
ميزان آشنايي ويراستاران با مقوله ديالوگ نويسي چه قدر است؟
حسيني زاد: ويراستاران همانند فيلم نامه نويسان، ديالوگ نويسي نمي دانند. لزومي هم به اين ميزان آشنايي وجود ندارد.البته آنان از مباني اين كارآگاهي دارند. به عنوان مثال مي دانند كه براي همه شخصيت هاي يك فيلم يا سريال نبايد يكسان ديالوگ نوشت و ديالوگ هاي فيلم هاي كشورهاي مختلف مانند هند و آمريكا تفاوت هاي زيادي با هم دارند.
بنابراين همين قدر كه ويراستاران به چگونگي تغيير ديالوگ و حفظ ارتباط آن با ديالوگ هاي قبلي و بعدي آشنايي داشته باشند، كافيست.
به اعتقاد برخي مديران دوبلاژ در برخي فيلم ها ارتباط بين ديالوگ حفظ نمي شود؟
حداقل بنده به اين مورد برخورد نكرده ام زيرا ديالوگ هاي فيلم هاي خارجي بر اساس خط روايي است كه قبله نوشته شده و فيلمنامه نويس ارتباطات را حفظ كرده است.كار ويراستارتغيير چند جمله يا واژه است كه بر روند كل كار لطمه نمي زند.
گاهي اوقات مديران دوبلاژ با مشورت ويراستاران ديالوگ ها را تغيير مي دهند.
اگر با مشورت باشد،بسيار خوب و كاراست ولي تغيير ديالوگ ها از سوي مدير دوبلاژ بدون مشورت، موجب ايجاد تداخل در وظايف است.در كل، براساس وظايف تعريف شده، مدير دوبلاژ حق تغيير جمله به گونه اي كه باعث ايجاد تغيير در محتوا شود را ندارد چراكه كار مدير دوبلاژ،سرويس دادن به تامين برنامه هاست.
پس به نظر شما وظيفه مدير دوبلاژ، سرويس دادن به تامين برنامه هاست؟
سرويس دادن به معناي همكاري و پشتيباني در يك فرايند است. تامين برنامه، مسوول خريد، بازبيني و آماده سازي فيلم و سريال ها براي پخش است; در اين شرايط، دوبله يكي از اين مراحل آماده سازي است. از نظر شرح وظايف تعريف شده از طرف سازمان صداوسيما، مدير دوبلاژ حق ندارد، ديالوگ ها را تغيير دهد. او بايد ديالوگ هاي نوشته شده از سوي ويراستار را «سينك» بزند. حتي اگر براي هماهنگ شدن ديالوگ با لبان بازيگر، تصميم بگيرد جمله اي را اضافه يا كم كند، بايد به تامين برنامه اطلاع دهد و پس از موافقت اين گروه، اين تغيير را اعمال كند. چون موارد بسياري وجود دارد كه جابه جاكردن واژه اي نه تنها باعث ردشدن فيلم شده بلكه تامين برنامه زيرسوال رفته است.
پس دوبله به عنوان يك هنر چه مي شود؟
هنر دوبله، در درست دوبله كردن مدير دوبلاژ است، نه در رمان نويسي. براي مدير دوبلاژ چه فرقي دارد كه متن عوض شده يا نشده است؟ او بايد فيلم يا سريال را درست دوبله كند، به اين معنا كه صداها را متناسب با شخصيت ها انتخاب كند، سعي كند كه هريك از جملات باحس مناسب ادا شود و كار را سريع دوبله كند البته به حفظ تناسب جملات نيز توجه كند كه بايد اين كار را با مشورت ويراستار و مسوول انجام دهد.
با توجه به گسترش وسايل ارتباط جمعي از سويي و قابل دسترس شدن فيلم ها از طريق«VCD» و «DVD» چه لزومي دارد، سيما با ايجاد تغيير در محتواي فيلم هاي مطرح، آن ها را پخش كند؟
درصد كمي از مردم به اين گونه امكانات دسترسي دارند، از سوي ديگر فيلم هاي مطرح همان گونه كه گفتم«زياد دست نمي خورند.»; البته ما در هر صورت سعي مي كنيم محتواي كلي را به بيننده منتقل كنيم. تغيير در محتواي فيلم ها هم با توجه به اين عقيده انجام مي شود. چراكه فيلم يك محتوا دارد، بنابراين چه تفاوتي دارد كه در فيلمي گفته شود كه شخصيت هتك حرمت شده يا پدرش او را كتك زده است؟سركوب شخصيت-مثلا- يك امر فرهنگي است،اگر قرار بر بيان آن باشد،بايد محور اصلي منتقل شود.
از سوي ديگر براساس تئوري هم نشيني و جانشيني در زبان هم مهم حفظ معناست. به عنوان نمونه اگر در جمله اي فعل رفتن اهميت داشته باشد،جمله هاي «حسن رفت» با «حسن به سينما رفت»، با هم تفاوتي ندارند.چون مهم«رفتن»است ولي اگر «سينما رفتن»اهميت داشته باشد، مسلما مساله فرق مي كند.بايد محور اصلي معنايي درك شود سپس تغييرات انجام شود.بدين ترتيب مقوله تغيير و اصلاح دقيقا با درك فرهنگي صورت مي گيرد.به عنوان مثال عده اي معتقد هستند كارگرداني كه فيلم او در ايران جرح و تعديل مي شود،با نحوه روايت حوادث، قصد انتقال مفاهيم خاصي به تماشاگر را دارد، اما ما معتقديم كه اتفاقات را بايد با فرهنگ خود هماهنگ و سپس روي آنتن بفرستيم. البته مسلم است كه با حفظ خط روايتي اصلي و وفاداري به محتواي فيلم اين كار بايد صورت گيرد.
با اين حال گاهي شاهد هستيم محتواي فيلم هايي كه براساس واقعيت ساخته شده اند، تغيير مي كنند؟
من كمتر چنين موردي را سراغ دارم.به هر حال فيلم براساس واقعيت مي تواند مستند داستاني، مستند، مذهبي، بازنمايي يك حادثه سياه و...باشد كه عموما اين نوع برنامه ها قابليت تغيير فراوان ندارند.به هر حال چنين فيلم هايي در شبكه سه پخش نمي شود،من مثالي براي صحبت درباره آن را در ذهن ندارم.
چه قدرگروه هاي پخش و تامين برنامه تعامل دارند؟
تعامل تامين برنامه و پخش بسيارزياد است. در پخش، آخرين مرحله نظارت بر برنامه ها انجام مي شود كه هدف از اين كار، كاهش ميزان خطاي انساني احتمالي مراحل پيشين است كه لزوما محتوايي نيست و مي تواند فني باشد. بنابراين در پخش، بخش قابل توجهي از زمان يك برنامه حذف نمي شود. ولي روشن شدن وضوح ضوابط براي ويراستاران و بازبينان پخش در فرايند همين تعامل صورت مي گيرد.
آيا بر كار ويراستاران نظارت مي شود؟
بله. مدير تامين برنامه بر كار آن ها نظارت مي كند. معمولا روال كار به اين گونه است كه ويراستار قبل از بازبيني، داستان فيلم را با مدير تامين برنامه در ميان مي گذارد، اگر موضوع اثر حساس باشد، خود مدير فيلم را مي بيند سپس دستور ويراستاري شدن يا نشدن اثر را مي دهد.اگر تصميم بر ويراستاري گرفته شد، مدير تامين برنامه با دو ويراستار درباره چگونگي انجام اين كار صحبت مي كند. پس از اصلاح شدن متن، مدير تامين برنامه دوباره آن را بازبيني مي كند.
بنابراين بر كار ويراستار كاملا نظارت مي شود. البته در گذشته مرحله ديگري هم طي مي شد كه اميدواريم دوباره اجرايي شود. در اين مرحله مديران دوبلاژ پس از «سينك زدن» ديالوگ ها، آن را دوباره به تامين برنامه تحويل مي دادند و سپس با تاييد اين گروه، فيلم را دوبله مي كردند.
آيا امكان انجام ويراستاري با همكاري مديران دوبلاژ وجود ندارد؟
اكنون هم ويراستاران و مديران دوبلاژ با هم تعامل دارند و با هم درباره ديالوگ فيلم ها و سريال ها، ارتباط تلفني دارند و برخي ديالوگ ها را با مشورت يكديگر تغيير مي دهند.اما اين امكان وجود ندارد، ويراستاري را به طور كامل به مديران دوبلاژ بسپاريم چراكه برخلاف شرح وظايف است و خط مسووليت مي شود.
چرا؟
مسوول فيلم ها و سريال ها تامين برنامه است. كار مدير دوبلاژ چيز ديگري است و او بايد اين برنامه ها را دوبله كند به گونه اي كه تامين برنامه مي خواهد. همان طوركه ما در كار پخش دخالت نمي كنيم، لزومي ندارد كه مدير دوبلاژ هم به حيطه ويراستاري دخالت كند.باز هم تاكيد مي كنم كه اين ويراستاري اعم از اصلاح ديالوگ و تصوير است.
پس سپردن ويراستاري به مديران دوبلاژ را نوعي دخالت مي دانيد؟
نه. از نظر عقل بوروكراتيك، اين كار، تداخل در وظايف است. مثل اين كه دادستان، قاضي هم باشد.
البته به نظر نمي رسد نسبت دادستان و قاضي را بين ويراستاري و مدير دوبلاژ بتوان برقرار كرد؟
در مثل مناقشه نيست ولي بايد دانست هركس وظيفه اي دارد وموقعي كه قصد ايجاد وظيفه جديدي را داريم بايد ضرورت و دليلي براي آن وجود داشته باشد.بنابراين چه ضرورتي دارد كه بعضي از وظايف ويراستاران، برعهده مديران دوبلاژ گذشته شود. از طرف ديگر وظيفه مدير دوبلاژ صرفا ديالوگ نيست بلكه انتخاب صداي مناسب،ايجاد هماهنگي بين صداهاي مختلف مانند يك رهبر اركستر، يافتن لحن مناسب و... وظيفه اصلي اوست.
واقعيت امر اين است كه اگر تامين برنامه و مديران دوبلاژ كار خود را به خوبي انجام دهند، نتيجه خوبي حاصل مي شود. مگر آن كه مدير دوبلاژي اعتقاد داشته باشد كه به خاطر ويراستاري، فيلم قابل دوبله نيست كه آن هم جاي بحث و مشاوره دارد و البته با نظر نهايي ويراستار درباره آن تصميم گيري مي شود. زيرا امر مسلمي است كه عرضه يك فرهنگ بيگانه روش خاص خود را دارد. ما قصد نداريم چيزي را به عنوان ويروس مخرب وارد جامعه كنيم; به ويژه از طريق حيطه نمايش كه بسيار حساس و تاثيرگذار است. بنابراين اگر فيلمي حذفيات زيادي داشته باشد، به خاطر احترام به كارگردان آن و مخاطب از پخش اثر صرف نظر مي كنيم و اين تصميم در حيطه اختيارات ويراستاران است.
سه شنبه 22 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مردم سالاری]

[مشاهده در: www.mardomsalari.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1443]