مقاله علمي

واضح آرشیو وب فارسی:آفرينش: مقاله علمي
علل فرار مغز ها
قسمت دوم

صادق واعظ زاده تصريح كرد: فرار معني ندارد و در اين زمينه حتي كلمه مهاجرت را نيز بايد به دقت به كاربرد، زيرا نخبگاني كه براي ادامه فعاليتهاي تحقيقاتي خود در خارج به سر ميبرند، ميتوانند با كشور نيز ارتباط داشته و رفتن آنها به معناي قطع ارتباط با كشور نيست.)
عوامل متعددي در بسترسازي براي فرار مغزها موثر است،حداقل دو دسته عوامل اقتصادي و اجتماعي را ميتوان ريشههاي اصلي فرار مغزها به شمار آورد. اين عوامل در وضعيت جديدي كه جهاني شدن فراروي بازار كار بينالمللي قرار داده است از طريق گسترش پيوندها و ارتباطات ميان عرضه و تقاضاي كار در عرصه جهاني شدن، باعث شده كه متخصصان بتوانند با سهولت بيشتري وارد بازار كار جهاني شوند.
در ميان عوامل اقتصادي مهمترين عامل، تفاوت چشمگير ميزان دستمزد متخصصان در كشورهاي در حال توسعه و كشورهاي توسعه يافته است، كه بيانگر امكان دستيابي به سطح رفاه و شرايط اقتصادي به مراتب بهتري براي آنان، در صورت مهاجرت آنان به كشورهاي توسعه، يافته است. در ميان عوامل اجتماعي از آنجايي كه نخبگان هر جامعه جدا از رفاه اقتصادي به آزاديهاي اجتماعي، سياسي و فرهنگي و نيز يك چشمانداز با ثبات براي خانواده و فرزندان خود اهميت زيادي ميدهند، بايد گفت كمبود آزاديهاي اجتماعي، سياسي و فرهنگي به گونهاي كه در بستر اين آزاديها، نخبگان بتوانند استعدادهاي ذهني و روحي خود را شكوفا ساخته و به عبارت ديگر نيازهاي روحي خود را به خوبي برطرف سازند، از ديگر عوامل مهم مهاجرت گسترده نيروي انساني متخصص بوده است.
در تقسيمبندي دبيرخانه شوراي عالي انقلاب اين علل و عوامل را به سه دسته تقسيم شده است.
.1 علل علمي و تحقيقاتي
الف- كمبود امكانات مناسب و تحقيقاتي در كشور
ب- فقدان نظام بهرهگيري از توان علمي و تحقيقاتي متخصصان
ج- عدم مصرف بهينه بودجههاي تحقيقاتي در عين ناكافي بودن
.2 علل اقتصادي و اجتماعي
الف- عدم تناسب و توجيه منطقي بين درآمدهاي مشاغل در داخل كشور
ب- افزايش جاذبههاي مادي در خارج از كشور و فاصله موجود با امكانات زندگي در كشورهاي پيشرفته .
ج- عدم تناسب بين فارغالتحصيلان آموزش عالي با فرصتهاي شغلي
د- عدم انطباق تخصص و توان فارغالتحصيلان با نيازهاي كشور
.3 علل فرهنگي و سياسي
الف- احساس عدم ثبات اقتصادي نسبت به حال و آينده كشور
ب- كاهش انگيزه و تعهد براي خدمت به مردم به عنوان وظيفه ديني و ملي
ج- ايجاد تغييرات فرهنگي در روحيات متخصصان به دليل طولاني شدن مدت اقامت در خارج
د- تبليغات سو» رسانههاي جمعي بيگانه در بدبين نگه داشتن ايرانيان مقيم خارج نسبت به نظام
ه-- ناهمگوني فرهنگي و سياسي برخي از متخصصان با اعتقادات و ارزشهاي حاكم بر جامعه
در گزارشي كه توسط اداره كل امور فرهنگي ايرانيان خارج از كشور سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي تهيه شده است فضاي اجتماعي نامناسب ، عدم توجه به شان علم و عالم ، الگوسازي و الگوپذيري از خارج ، سطح علمي دانشگاهها و فقدان ابزار و تجهيزات پيشرفته، نبودن امكانات كافي براي ادامه تحصيل در دورههاي تكميلي، نداشتن ارتباط بين برخي از رشتهها با صنعت كشور، نبودن استادان مجرب و كارآزموده، به خصوص در رشتههاي ملي و وجود معضلاتي چون كنكور و آزمونهاي ورودي به عنوان علل و عوامل فرار مغزها استخراج و مطرح شده است كه همپوشي اين فهرست با ساير گزارشها، نشان دهندهي اتفاق نظر كارشناسان در اين زمينه است.
به نظربسياري از صاحبنظران، شان و منزلت دانشمندان و استادان دانشگاه در دو دهه گذشته فارغ از دلايل آن كاهش محسوسي داشته است. در موقعيتي كه فرد اين كاهش منزلت را احساس كند، انگيزهاي قوي براي مهاجرت به محيط اجتماعي كه موقعيت بهتري را فراهم مينمايد پيدا ميكند. شان و منزلت يك قشر اجتماعي را ميتوان با دو شاخص بررسي كرد:
.1 ميزان مشاركت دادن آن قشر در نظام تصميمگيري
.2 ميزان بهرهمندي از مواهب مادي و امكانات متناسب با موقعيت شغلي
در مجموع، با نگرش فوق اين پديده محصول چيزي است كه از آن به ((احساس محروميت نسبي)) تعبير ميكنند. محروميت نسبي بيشتر معلول عوامل روان شناختي ناشي از ضعف برخورد سياست گذاران با شخصيت و هويت افراد است. اين مولفه ((امنيت انساني)) را به خطر مياندازد و فرد به منظور اعادهي اين امنيت انساني نسبت به مهاجرت و تغيير محيط اجتماعي اقدام مي كند.
ارائه راه كارها و اقدامات اجرايي مي تواند تا اندازه قابل توجهي به حل اين مسئله كمك كند كه نخبه از كشور خارج نشود و در صورت اتمام تحصيلات تكميلي در خارج از كشور پس از آنكه توانست به رشد و پيشرفت دست يابد به وطن باز گردد و سرمايه خود را در راستاي اعتلاي كشور عرضه كند و اين امر ميسر نخواهد شد مگر با ايجاد ترتيبات مديريتي لازم از طريق تشكيل ستاد ويژه در هيئت دولت كه مشاركت همه مسوولين را مي طلبد. جهت گيري نظام تبليغاتي كشور به خصوص رسانه هاي جمعي به سوي تكريم انديشمندان و تلاش به منظور ايجاد رابطه مثبت ميان سواد و دارايي و سواد و منزلت اجتماعي در نظام اداري و مالي كشور، ايجاد ترتيبات و تسهيلات لازم براي ترجمه و انتشارآثار مفيد نخبگان مقيم خارج از كشور به زبان فارسي همزمان با انتشار در خارج از كشور و انتشارنشريات تخصصي مشترك، همچنين پرهيز از ايجاد ذهنيت هاي منفي عليه دانشگاهيان و ايجاد شكاف هاي تصنعي عوامل مهمي براي حل اين مسئله مي باشند. نوسازي و تجهيز امكانات آزمايشگاهي و كارگاهي و اطلاع رساني دانشگاه ها متناسب با تخصص ها و كار آمدي و شان اعضاي هينت علمي و پزوهشگران، هماهنگ با تحولات علمي ضرورتي است كه توجه به آن زمينه بازگشت بخش اعظم سرمايه انساني كشور را فراهم مي كند.
دكتر هژير رحمانداد - برنده مدال طلاي المپياد جهاني شيمي سال 1996 مسكو كه هم اكنون در دانشگاه ام آي تي به تحقيق و پژوهش مشغول است- در اين خصوص مي گويد: نخبگان علاقمندند در محيطي زندگي كنند كه بتوانند تاثيرگذار باشند و بيشتر خدمت كنند كه هيچيك از اينها در ايران محقق نمي شود. نخبگاني كه اينجا (آمريكا) هستند، يك شبه باز نمي گردند اين كار، نيازمند روندي است كه طي آن، بايد امكانات مادي و امكان تاثيرگذاري آنها بر تحولات سياسي، اجتماعي، اقتصادي، صنعتي و فرهنگي كشور مهيا شود.
به گفته رحمانداد نخبگان چيني هم تا چند سال پيش برنمي گشتند، در حالي كه اينك طرزفكرشان عوض شده است. چرا كه كشورشان، جذابيت لازم را براي آنها ايجاد كرده است. بايد آزاديهاي سياسي و اجتماعي از نخبگان دريغ نشود، تا آنها احساس نكنند جامعه شان استبداد زده است.
وي پيشنهاد مي كند حاكميت بجاي تلاش براي بازگرداندن نخبگان ، بهره مندي از آنها را- درهرجاي دنيا كه هستند- در دستور كار قرار دهد.
محمد حافظي برنده ي مدال نقره المپياد جهاني فيزيك 1998ايسلند، كه در دانشگاه هاروارد مشغول تحقيق و پزوهش است، نيز معتقد است با مسدود كردن راه مهاجرت نخبگان، مشكلي حل نمي شود. همانطور كه فرانسه نيزدريافت كه بايد راه مهاجرت دانشجويانش را باز كند و به همين سبب قانون منع مهاجرت دانشجويان قبل ازاتمام تحصيل را، حذف كرد. باز نگشتن نخبگان نبايد سبب ترس شود. بلكه بايد دانست كه آنها براي بازگشت تنها اطمينان خاطر و امكانات مي خواهند به گفته او نخبگان بعد از مهاجرت خيلي تلاش مي كنند ارتباطشان را با داخل حفظ كنند، ولي گام چنداني ازسوي حاكميت (در اين مورد) برداشته نمي شود. در حالي كه اگر دولت ارتباط با نخبگان را حفظ كند، آنها به بازگشت تمايل بيشتري خواهند داشت.
ادامه دارد
سه شنبه 22 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفرينش]

[مشاهده در: www.afarineshdaily.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 104]