دانش - بهشت گوريل‌ها

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: دانش - بهشت گوريل‌ها

دانش - بهشت گوريل‌ها

دن موريسون/ ترجمه كاوه فيض‌اللهي: پژوهشگران اعلام كردند در اعماق جنگل‌هاي دورافتاده جمهوري كنگو (زئير) يك بهشت مخفي انسانريخت‌ها وجود دارد كه 125 هزار گوريل جلگه‌اي غربي در آن زندگي مي‌كنند. اين يافته چنانچه تاييد شود، ‌جمعيت برآوردشده گوريل‌هاي جهان را دو برابر خواهد كرد. گوريل‌ جلگه‌اي غربي زيرگونه‌اي است كه اتحاديه بين‌المللي حفاظت از طبيعت (IUCN) آن را در آستانه انقراض طبقه‌بندي كرده است. تعداد آنها در سال‌هاي اخير در نتيجه شكار غيرقانوني براي تهيه گوشت بيشه و انتشار ويروس ابولا به شدت كاهش يافته است. سال گذشته دانشمندان پيش‌بيني كردند كه جمعيت اين جانوران تا سال 2011 ممكن است تا 50 هزار افت كند. اكنون با احتساب يافته‌هاي اخير كه از سوي انجمن حفاظت از طبيعت (WCS) منتشر شده است، ‌شايد در آن پيش‌بيني‌ها بايد تجديدنظر اساسي صورت گيرد.

در نخستين سرشماري انسانريخت‌ها كه تاكنون در شمال كنگو انجام شده 73 هزار گوريل در منطقه ان‌توكو-پيكوندا و 52 هزار تاي ديگر در ناحيه ان‌دوكي-ليكوآلا در اين كشور يافته شد. جمعيت ان‌دوكي شامل گروهي ناشناخته متشكل از حدود 6 هزار گوريل است كه در گروه‌هاي نزديك به هم در مرداب‌هاي دورافتاده لاك‌تله زندگي مي‌كنند. اما استوكس (E. Stokes)، ‌يكي از پژوهشگران اصلي اين پروژه دوساله از طرف WCS، ‌مي‌گويد «ما مي‌دانستيم آنجا انسانريخت‌ها زندگي مي‌كنند، ‌اما اصلا نمي‌دانستيم چندتا.» به گفته استوكس، ‌اين گوريل‌ها به لطف دوري‌شان از محل زندگي انسان، ‌وجود زيستگاهي با غذاي فراوان و دو دهه تلاش‌هاي حفاظتي در يكي از فقيرترين كشورهاي جهان توانستند شكوفا شوند.
خجالتي اما فراوان
گوريل‌هاي جلگه‌اي از عموزاده‌هاي كوهي‌شان فراوان‌ترند. اين جانوران در جنگل‌هاي استوايي و مرداب‌هاي آنگولا، ‌كامرون، ‌جمهوري آفريقاي مركزي، ‌كنگو، ‌جمهوري دموكراتيك كنگو، ‌گينه استوايي و گابون يافته مي‌شوند. از آنجا كه گوريل‌ها از انسان گريزان هستند، ‌شمردن آنها در طبيعت به طرز وحشتناكي دشوار است. پژوهشگران WCS براي برآورد جمعيت آنها به جاي اين كار از داده‌هاي مربوط به تعداد و كهنگي رختخواب‌هاي موقتي كه گوريل‌ها از شاخ‌وبرگ‌ها درست مي‌كنند، ‌استفاده كردند. محدوده زندگي هر گروه از گوريل‌هاي جلگه‌اي حدود 20 كيلومتر مربع است و اين جانوران هر شب براي خوابيدن رختخوابي مي‌سازند و صبح روز بعد آن را رها مي‌كنند.
كار سرشماري شامل عبور از صدها كيلومتر براي شمارش اين بسترها و سپس وارد كردن اين داده‌ها در يك مدل رياضي است كه تعداد گوريل‌هايي كه در يك منطقه مشخص زندگي مي‌كنند را برآورد مي‌كند. براي مثال در منطقه 28 هزار كيلومتر مربعي ان‌دوكي-ليكوآلا، ‌سرشماري بستر‌ها به برآورد تراكم جمعيت 65/1 گوريل در هر كيلومتر مربع رسيد. اين بدان معنا است كه احتمالا 46200 گوريل جلگه‌اي غربي در اين ناحيه كه از غرب رودخانه سانگا تا مرز جمهوري آفريقاي مركزي گسترده است، ‌زندگي مي‌كنند. 6 هزار گوريل ديگر ساكن مرداب‌هاي 1040 كيلومتر مربعي باتانگا در اين منطقه هستند. اين تالاب‌ها كه انسان در بيش از نيمي از سال به آنها دسترسي ندارد، ‌در هر كيلومتر مربع پنج تا شش انسانريخت‌ را در خود جاي داده‌اند.
استوكس مي‌گويد «اين بالاترين تراكمي است كه تاكنون شاهد آن بوده‌ام.» و مي‌افزايد كه بر اساس اين داده‌ها ان‌دوكي-ليكوآلا «بزرگ‌ترين پناهگاه باقي‌مانده» اين زيرگونه است. استيون ساندرسون (S. Sanderson)، ‌رئيس WCS مي‌گويد «اين كشف نشان مي‌دهد كه حفاظت در جمهوري كنگو موثر واقع مي‌شود.» تقريبا نيمي از منطقه ارزيابي‌شده در مناطق رسما حفاظت‌شده يا درون زمين‌هاي واگذارشده به شركت‌هاي چوب‌بري قرار دارد كه در آنها حمل‌ونقل جانوران حفاظت‌شده و جنگ‌افزار در جاده‌ها ممنوع است. پژوهشگران اميدوارند اين سرشماري اخير دولت كنگو را به تاسيس يك پارك ملي جديد در منطقه ان‌دوكي-ليكوآلا تشويق كند. نتايج اين سرشماري در همايش بين‌المللي انجمن نخستي‌شناسي در ادينبورو در اسكاتلند ارائه شد و بعضي داده‌ها در يكي از شماره‌هاي آينده ژورنال حفاظتي Oryx چاپ خواهد شد.
مخاطرات شمارش انسانريخت‌ها
چندين كارشناس از يافته‌هاي اين سرشماري با تركيبي از هيجان و احتياط برخورد مي‌كنند. كريگ استانفورد (C. Stanford)، ‌از مركز پژوهشي جين گودال در دانشگاه كاليفرنياي جنوبي مي‌گويد «اگر اين ارقام سرشماري جديد گوريل‌ها در بررسي‌هاي بعدي تاييد شود، ‌آن را بايد هيجان‌انگيزترين خبر سال‌هاي اخير در حوزه حفاظت از انسانريخت‌ها دانست. اما داده‌هاي حاصل از سرشماري بسترها به خاطر آنكه از روشي به روش ديگر تفاوت فاحشي نشان مي‌دهد كلا بدنام است و به نظر من پيش از آنكه گمان كنيم جمعيت گوريل‌هاي شناخته‌شده جهان دوبرابر شده است، بايد احتياط كنيم.» داده‌هاي حاصل از شمارش بسترها از جمله عواملي بودند كه در ارزيابي جمعيت سال 2007 از سوي IUCN به كار رفتند و بر اساس آن گوريل جلگه‌اي غربي در فهرست سرخ گونه‌هاي تهديدشده اين سازمان قرار گرفتند. بر اساس برآورد IUCN جمعيت گوريل‌ها در طول 25 سال گذشته بيش از 60 درصد كاهش يافته و دانشمندان آن پيش‌بيني كردند كه با ورود هرچه عميق‌تر ويروس مرگبار ابولا به زيستگاه‌هايشان جمعيت اين انسانريخت‌ها ممكن است تا 50 هزار افت كند.
در خود گزارش نيز درباره قابل اعتماد بودن تكنيك شمارش بسترها اخطار داده شده: «مشكلات فني تبديل تراكم بستر اين گوريل‌ها به برآورد تراكم انسانريخت‌ها مانع از ارزيابي دقيق فراواني گوريل‌هاي منطقه مي‌شود.» ارزيابي سال 2007 IUCN را پيتر والش (P. Walsh) از انستيتو انسان‌شناسي تكاملي ماكس پلانك در لايپزيگ آلمان انجام داد. او وقتي از يافته‌هاي WCS در شمال كنگو آگاه شد، ‌همان نگراني‌ها را بازگو كرد. والش گفت «مسئله اين نيست كه من گمان مي‌كنم اين اعداد لزوما خيلي زياد هستند. فقط آنكه من به مفروضات مدل‌هاي به‌كاررفته در برآورد اعتماد ندارم.»
اسرار طبيعت
جان آتس (J. Oates)، ‌استاد ممتاز كالج انسان‌شناسي هانتر در نيويورك، ‌به اين نكته اشاره كرد كه «دست‌كم اين نكته روشن است كه در شمال كنگو هنوز تعداد زيادي گوريل غربي زندگي مي‌كنند.» اما او در اين باره كه آيا اين پژوهش را بايد علامت تغيير وضعيت حفاظتي انسانريخت‌هاي بزرگ دانست يا نه احتياط كرد. علاوه بر نابودي زيستگاه و شكار، ‌در سال‌هاي اخير ابولا زيستگاه‌هاي گوريل در مرز منطقه بررسي‌شده ان‌توكو-پيكوندا را درنورديده و در پارك ملي اودزالا كه به آنجا نزديك است 60 درصد از اين انسانريخت‌ها را كشته است. استوكس از WCS مي‌گويد اگرچه در بررسي او «هيچ اثري از ابولا در ان‌توكو-پيكوندا پيدا نشد، ‌اما اعتقاد كلي ما آن است كه ابولا در هر زماني و در هر جايي مي‌تواند وارد شود.» و با توجه به نرخ 90 درصدي مرگ‌ومير در ميان گوريل‌هاي آلوده، ‌به نظر استوكس تا جايي كه ممكن است بايد از اين جانوران حفاظت كرد. ريچارد برگل (R. Bergl)، ‌مسوول واحد پژوهش باغ‌وحش كاروليناي شمالي، ‌معتقد است در مجموع يافته‌هاي WCS ثابت مي‌كنند سياره ما با آنكه به دقت مشاهده شده هنوز اسرار زيست‌شناختي‌اش را دارد. او مي‌گويد «خارق‌العاده است كه در اين روز و روزگار هنوز مي‌توان جمعيتي متشكل از صد هزار گوريل يا بيشتر وجود داشته باشد كه اساسا براي علم ناشناخته بودند.»
National Geographic, Aug. 5, 2008
دوشنبه 21 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 270]