گل گشت

واضح آرشیو وب فارسی:آفرينش: گل گشت
اصفهان
تاريخچه اصفهان
اصفهان در ميان شهرهاي ايران گوهري يگانه است كه در پي فراز و فرودهاي تاريخي و از پس غبار قرون و اعصار همچنان درخششي ناب و سحرانگيز دارد. چنان تازه و پرطراوت است كه گوئي هم امروز پا به عرصه هستي نهاده و چنان اصيل و ريشه دار كه گوئي همواره بوده. فرهنگ غني و طبيعت زيباي اصفهان هماهنگي شگفتي دارند چنانكه گوئي بازتاب يكديگرند.گنبدهاي فيروزه اي ، آسمان آبي را طنين تكرار بخشيده ، گلدسته هاي بلند ، نداي خاموش چنارهاي كهنسال را كه آيه هاي خاكي خداوندند به بانگي رسا نغمه توحيد سرداده و نقش و نگار گل و بوته ها و اسليمي ها ، باغهاي خرم و شاخه هاي پرشكوه را بي خزان و جاودان كرده و جلوه هاي رنگ و نور در كاشي ها ، آفتاب درخشان اصفهان را معناي تازه اي بخشيده است.اصفهان از ديرباز بخاطر وجود پربركت زاينده رود ، اين سرچشمه حيات ، از كانونهاي مهم زندگي در اين سرزمين بوده است ، چنانچه در تمامي ادوار تاريخي شناخته شده از شهرهاي مهم ايران به شمار ميرفته است.در دوره هخامنشي آن را گابا يا گي مي ناميده اند كه بعدا به جي تبديل شده و از اقامتگاههاي ويژه پادشاهان و از استانهاي مهم ايران بوده است. در دوره اشكاني نيز اصفهان يكي از چهار ايالت پهله قديم و از مراكز مهم حكومت اشكاني بوده است . قلعه سارويه و گنجينه بزرگ كتاب آن مربوط به همين دوره است. در دوره ساساني اصفهان مركز تجمع سپاهيان و پادگان مركزي ايران بوده است و از همين رو آن را اسپاهان يا سپاهان ناميده اند. اصفهان در سال 21 هجري به تصرف سپاهيان اسلام در آمد و در سده هاي چهارم و پنجم هجري در دوره حكومت ديلميان اصفهان پيشرفت و عمران بسياري يافت ، كتابخانه بزرگي داشت و مهمترين مركز علوم ديني ، ادبي و فلسفي در ايران بود. در همين دوره است كه ابن سينا دانشمند و فيلسوف بزرگ ايران به تدريس مي پردازد و چندي نيز وزارت مي يابد.اصفهان در دوره سلجوقي و صفوي كه بعنوان پايتخت برگزيده شده به اوج شكوه و عظمت خود دست يافت و يكي از بزرگترين و آبادترين شهرهاي جهان بود. در فاصله ميان دوره سلجوقي و عصر صفوي يعني در دوره اوج و شكوفائي دو مصيبت بزرگ نيز بر اصفهان وارد آمد. يكي حمله مغول در قرن هفتم و ديگري قتل عام تيمور در اواخر قرن هشتم . اما اصفهان آنچنان كه در طول تاريخ پرفراز و نشيبش نشان داده بار ديگر از ميان آتش و خاكستر سربرآورد شكوه گذشته را باز يافت .اكنون اصفهان بعنوان يكي از زيباترين شهرهاي جهان با پشتوانه عظيم فرهنگي ، هنري ، صنعتي و اقتصادي خود مورد توجه جهانگردان و ايرانگردان داخلي و خارجي قرارگرفته است.

كاخ چهلستون
با انتخاب اصفهان به پايتختي و گسترش شهر به طرف جنوب و احداث ميدان نقش جهان طرح استقرار كاخ هاي شاهي به وسيله شيخ بهائي ريخته شد.
انتخاب فضائي وسيع در مجموعه اي كه در آن روزگار (دولتخانه) ناميده مي شد و بررسي هائي كه براي آينده صورت مي گرفت تماما حكايت از ذوق و استعداد و خلاقيت شيخ بهائي دانشمند بلند آوازه صفويه دارد.
مجموعه كاخ هائي كه شروع آنها (عاليقاپو) بود تا ميدان اصلي و مركزي چهارباغ عباسي ادامه داشت در اين محوطه بزرگ كه چند كاخ سلطنتي نيز مستقر بود عماراتي مانند تالار اشرف- جبه خانه- ركيب خانه، كشيك خانه، تالار طويله- كاخ هشت بهشت- توحيد خانه- و برخي عمارات ديگر ساخته شد.از جمله اين بناها ساختمان كوچكي بود كه شاه عباس اول در باغ جهان نما به صورت كوشك يا كلاه فرنگي احداث كرد و در زمان شاه عباس دوم توسعه يافت و چهلستون ناميده شد. ايوان اصلي بر بيست ستون استوار است كه در دوران صفويه از آئينه كاريهاي بسيار زيبا پوشيده شده بود . بسياري از محققين وجه تسميه كاخ را انعكاس بيست ستون بر استخر زيبا و بزرگ عمارت مي دانند. البته نقشي كه عدد 40 در ادب فارسي دارد نيز شايد دليل ديگري بر ناميده شدن عمارت به چهلستون باشد (اين عدد نشان تعدد و كثرت است).
مولف كتاب (معماري اسلامي) نامگذاري اين عمارت به چهلستون را « نوعي بازي بصري قلمداد مي كند زيرا نمائي با تعداد زيادي ستون در آب انعكاس يافته است »
با توجه به ماده تاريخ هائي كه بعضي از شعراي عصر صفويه در اشعارشان آورده اند و با مراجعه به كتب و متون مربوط به آن روزگار، سال اتمام كاخ چهلستون 1057 هجري در زمان سلطنت شاه عباس دوم بوده است. از جمله اين شعرا (صائب تبريزي) ملك الشعرا» آن روزگاز است كه طي قصيده بلند بالائي چهلستون را توصيف كرده و در آخر قصيده با مصراع قبله گاه تاجداران باد دائم اين مكان، سال 1057 هجري را بيان كرده است.
ايوان كاخ چهلستون مركب از دو بخش است يك بخش كه بر 18 ستون چوبي و رفيع استوار است چهار ستون وسط كه بر روي 4 شير سنگي قرار گرفته و حجاري آنها به گونه اي است كه دو شير با يك سرانسان نشان داده مي شود . از دهان اين چهار شيرآب فوران مي كرد و به حوض مرمري تالار مي ريخت . قسمت ديگر كه كمي مرتفع تر است سردر و ورودي تالار را تشكيل مي دهد. و در بعضي منابع آن را تالار آئينه ناميده اند. اين قسمت بر دو ستون قرار گرفته و سراسر آن مزين به آينه كاري وسيع و پركاري است كه در آن آينه هاي ريز و خوش نقش به صورت معرق در كنار آئينه ها يقدي و خشتي به كار رفته اند سقف تالار از قابهاي چوبي و به اشكال مختلف هندسي ساخته شده اند تصوير قرينه حوض مرمرين وسط ايوان در تزئينات سقف مشاهده مي شود. اين قرينه سازي شباهت بسياري با ايوان عالي قاپو دارد. تالار مركزي كاخ كه اختصاص به مهمانان خارجي و شخصيت هاي كشورهاي ديگر داشت حاوي نقاشيهائي است كه وقايع تاريخي دوران هاي مختلف را بيان مي دارند. اين سالن باشكوه كه بر گنبدي منقوش استوار است بالچكي هاي رنگارنگ و طرحهاي طلايي و شفاف از شاهكار هاي هنري آن عصر محسوب مي شوند.
نقاشي هاي موجود در تالار مركزي كاخ كه برخي از آنها در عصر قاجار نقاشي شده اند شرح پذيرائي شاه عباس اول و دوم و شاه طهماسب از امراي تاكستان و همايون هندي و نيز جنگ شاه اسماعيل اول با ازبكان است. دو تصوير ديگر كه يكي روبروي در ورودي تالار و ديگري مقابل آن است جنگ چالدران در دوران شاه اسماعيل اول و جنگ كرنال در زمان نادر شاه افشار را به نمايش مي گذارد. اين دو تصوير در اوائل عصر قاجاريه نقاشي شده اند. در دوطرف تالار ستون دار اتاقهايي است كه در حال حاضر براي نمايشگاههاي فصلي مورد استفاده قرار مي گيرند. اين اتاقها نيز شامل نقاشي هايي است كه برخي از آنها شاهكار مسلم نقاشي به حساب مي آيند.
بيشتر اين نقاشي ها در زمان حكومت ظل السلطان زير لايه اي از گچ پنهان شده بود كه با كمك كارشناسان و متخصصان از زير گچ بيرون آمده و مرمت شده اند.
استخر كاخ علاوه بر زيبايي باعث لطافت هوا مي گردد در چهار طرف اين استخر مجسمه هائي قرار دارند كه مربوط به عمارت چهلستون نيستند و به هنگام تخريب قصر سرپوشيده به اين محل منقل شده اند. به نوشته برخي مورخين اين عمارت درا واخر دوران صفوي دچار آتش سوزي مهيبي شد و قسمتهايي از آن در آتش سوخت .در دو طرف سالن مركزي عمارت چهلستون تصاويري از سفرا و اروپائياني كه در آن روزگار در اصفهان بوده ان نقاشي شده است. اين تصاوير را دو نفر نقاش هلندي كه (آنژل Anjel) و (لوكار Lokar) ناميده مي شدند نقاشي كرده اند.
به طور كلي در عمارت تاريخي چهلستون نقوش تركيبي ديوارها و سقف تالار كه در قالب هاي زيباي لچك و ترنج قرار گرفته اند و خطوط اصلي تقسيمات بنا كه تركيب زيبايي از نقاشي و كاشيكاري و ساير تزئينات متعدد و متنوع هستند اين اثر با شكوه را به صورت يكي از بارزترين نمونه هاي معماري دوران صفويه درآورده است. در حال حاضر عمارت چهلستون بصورت باغ موزه اي كه سالن مركزي آن محل نمايش برخي از آثار هنري دوران هاي مختلف ايران است، مورد بازديد جهانگردان خارجي و مهمانان داخلي قرار مي گيرد.
يکشنبه 20 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفرينش]

[مشاهده در: www.afarineshdaily.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 560]