بررسي شدسازگاري يا ناسازگاري ماهيت اخلاق و فضاي مجازي با يكديگر

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: اخلاق در فضاي سايبر/ 46در نشست «اخلاق در فضاي مجازي» بررسي شدسازگاري يا ناسازگاري ماهيت اخلاق و فضاي مجازي با يكديگر
گروه وبلاگ و IT: سردبير ماهنامه «افق رسانه» درباره سازگاري اخلاق و فضاي مجازي گفت: برخي از عناصري كه باعث مي‌شود كه ما در نحوه ارتباط و سازگاري اين دو شك كنيم همان تكثرگرايي، فرازماني يا بي‌زماني و فرامكاني بودن فضاي مجازي است.
حجت‌الاسلام «محمد شيخ‌الاسلام»، مسئول دبيرخانه «افق رسانه» در سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي، سردبير ماهنامه «افق رسانه» و استاد دانشكده خبر در نشست «اخلاق در فضاي مجازي» كه درخبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) برگزار شد، درباره اينكه آيا مي‌توان مفهومي به نام «اخلاق» را در فضاي مجازي قائل شد، گفت: من فكر مي‌كنم رابطه اخلاق و فضاي مجازي را از سه بعد مي‌توانيم نگاه كنيم.

وي در توضيح اين ابعاد، اظهار كرد: بعد اول اينكه بررسي كنيم ماهيت اخلاق و فضاي مجازي با يكديگر سازگاري دارند يا نه؟ برخي از عناصري كه باعث مي‌شود كه ما در نحوه ارتباط و سازگاري اين دو شك كنيم همان تكثرگرايي، فرازماني يا بي‌زماني و فرامكاني بودن فضاي مجازي است.

شيخ‌الاسلام افزود: يك بحث اين است كه ببينيم فضاي مجازي قابل جمع شدن با اخلاق است؟ آيا مفاهيمي در فضاي مجازي وجود دارد كه با حقايق تشكيل دهنده مباني اخلاق در تضاد باشد.

مسئول دبيرخانه «افق رسانه» در توضيح بعد دوم، رابطه اخلاق و فضاي مجازي عنوان كرد: بايد ديد فضاي مجازي را مي‌شود اخلاقي كرد يا نه؟ در بعد اول بحث بر سر اين است كه ماهيت و مباني اين دو حقيقت چيست؟ اما در بعد دوم بحث اين است كه فضاي مجازي وجود دارد يا بايد اخلاق را يكسره وانهاد و كنار گذاشت و بي‌اعتنا بود و بگوئيم ديگر نمي‌شود.

وي متذكر شد: بر اين اساس انسان‌ها به دو دسته تقسيم مي‌شوند؛ انسان‌هاي اخلاقي به فضاي مجازي كاري ندارند چون اخلاقي هستند و آدم‌هاي فضاي مجازي كه اخلاق‌مدار نيستند. يا اينكه مي‌‌شود فضاي مجازي را اخلاقي كرد و آن‌زمان است كه بايد فكركنيم چگونه مي‌شود فضاي مجازي را اخلاقي كرد.

شيخ‌الاسلام با اشاره به بعد سوم، خاطرنشان كرد: فرض كنيم فضاي مجازي را اخلاقي كرده‌ايم، آيا مي‌شود گام را فراتر نهاد و اخلاق را از طريق فضاي مجازي ترويج كرد يا نه؟ در حقيقت سه سطح است، در سطح اول از يك امكان صحبت مي‌كنيم، كه آيا دو پديده اخلاق و فضاي مجازي قابليت جمع شدن دارند يا نه؟

سردبير «افق رسانه» بيان كرد: در سطح دوم فكر مي‌كنيم كه آيا مي‌شود فضاي مجازي را اخلاقي كرد يا نه؟ يعني فضاي مجازي را در چارچوب اخلاق تعريف كرد و در بعد سوم فكر مي‌كنيم كه آيا مي‌توان اخلاق را مجازي كرد يا نه؟

وي با بيان اينكه براي دست‌يافتن به پاسخ، پرسش نخست كه آيا مفهوم فضاي مجازي و اخلاق با هم سازگاري دارند يا نه؟ بايد ديد كه مشكل كجاست، عنوان كرد: دو پديده در دنيا زماني با هم سازگاري دارند كه عناصر متضادي در آنها وجود نداشته باشد، تا بتوانيم بگوييم با هم قابل جمع هستند، بايد ببينيم چه عناصري ممكن است در فضاي مجازي وجود داشته باشد كه با فلسفه، تعريف و عناصر اخلاق تضاد داشته باشد. بعد فكر كنيم ببينيم تضاد دارد يا نه و اگر دارد آيا قابل حل است يا نه؟

شيخ الاسلام تصريح كرد: به نظر من چند عنصر در اين زمينه مهم است. يكي اينكه در فضاي مجازي با دنيايي مواجه هستيم كه قانون‌هاي اين دنيا خلاف دنياي واقعي ريخته شده‌، در حقيقت به جاي اينكه بگويم ما در فضاي مجازي با نوعي بي‌قانوني مواجه هستيم مي‌گويم قانون‌هاي فضاي مجازي در فضايي متفاوت از دنياي واقعي و دنيايي كه ما در آن زندگي مي‌كنيم ريخته شده‌است.

اين استاد دانشكده خبر، اضافه كرد: تفاوت در اين است كه ما در فضاي مجازي به اراده خودمان دنيا خلق مي‌كنيم و وبلاگ و سايت مي‌سازيم و فضايي را درست مي‌كنيم كه چيزي در آن نيست ولي همه با هم هستيم، يعني دنيا مخلوق اراده ماست و ما هر عنصري را كه بخواهيم در دنيايي كه براي خودمان درست كرده‌ايم قرار مي‌دهيم.

وي با بيان اينكه در دنياي حقيقي خداوند عالم را بي‌حساب خلق نكرده، تأكيد كرد: بنابراين در دنياي حقيقي با دنيايي مواجه هستيم كه بر اساس حساب خلق شده و خداوند اراده كرده كه اين دنيا خلق شود.

شيخ‌الاسلام متذكر شد: معناي حساب در دنياي حقيقي كه در آن زندگي مي‌كنيم، اين نيست كه خدا هر كاري را كه حتي خارج از تصور بوده و عقلاً محال است را انجام مي‌دهد بلكه در دنياي حقيقي خداوند يكسري از سنت‌ها را وضع كرده و خودش هم از اين سنت‌ها هيچ‌وقت تخلف نمي‌كند. اين در دنياي حقيقي است.

مسئول دبيرخانه «افق رسانه» با اشاره به اين نكته كه زيبايي دنياي مجازي به غير قابل پيش‌بيني بودن آن است، بيان كرد: فضاي اين دو دنيا كاملاً متفاوت است، در فضاي حقيقي اراده هست، اما اين اراده به اموري كه با عقل سازگاري دارند تعلق پيدا مي‌كند اما در دنياي مجازي هر كسي هر چيزي را كه خواسته خلق كرده‌است.

وي افزود: اخلاق در دنياي حقيقي چيزي نيست جز اينكه ما ياد بگيريم چگونه مبتني بر حقايقي كه در دنيا وجود دارد زندگي كنيم، در حاليكه در فضاي مجازي اصلاً پايه‌ها معلوم نيست، پايه‌ها مجازي است و ستون‌ها قابل ديدن نيست.

شيخ‌الاسلام خاطرنشان كرد: در فضاي مجازي هركسي دنياي خودش را دارد و دقيقاً مثل ذهن ماست، ذهن ما هر چيزي را كه بخواهد مي‌سازد، پس آن چيزي‌هايي را كه ما فكر مي‌كنيم اخلاق و فضاي مجازي در آنها تضاد دارند را به دو دليل رد مي‌كنيم.

سردبير «افق رسانه» ادامه داد: اول اينكه اگر بخواهيم دقيق نگاه كنيم دنياي ما هم نسبت به دنيايي كه در آن ارواح زندگي مي‌كنند، دنياي مجازي به شمار مي‌آيد، ما هم سطح پائين‌تر از دنياهاي ديگر هستيم، حتي در انديشه اسلامي و عرفاني ما نيز همين‌طور است. عالم به پنج سطح از هستي تقسيم مي‌شود، عالم عقل، عالم روح، عالم نفس و بعد دنيا و هميشه دنيا را «مجاز» مي‌نامند، در حقيقت مي‌گفتند دنيا مجاز است و ديگر دنياها حقيقي هستند، دنياي مجازي پائين‌تر از دنيايي است كه وجود دارد البته معني آن اين نيست كه از قانون‌هاي اصلي عالم تبعيت نمي‌كند.

وي از انسان به عنوان فصل مشترك بين اين دو دنيا ياد كرده و اظهار كرد: انسان در نگاه ما به عنوان يك مسلمان بر اساس حقايقي خلق شده و فرقي نمي‌كند، در هر فضايي كه قرار بگيرد خارج از اين چارچوب نمي‌تواند عمل كند، خلقت انسان و حيوان با هم متفاوت بوده و هركدام ظرفيت‌هايي دارند و خروجي انسان حتي اگر كاملاً مجازي هم باشد مبتني بر حقايقي است كه در وجود او هست.

شيخ‌الاسلام در توضيح دومين تضادي كه ممكن است بين اخلاق و فضاي مجازي وجود دارد، بيان كرد: دومي تضادي كه وجود دارد در روش است، مسئله اين است كه روش در فضاي مجازي مبتني بر يك دروغ بزرگ است و آن دروغ بزرگ كه همه ما كم و بيش آن را پذيرفته‌‌ايم محدود كردن حق انتخاب مردم است.

اين استاد دانشكده خبر ادامه داد: براي اينكه شما انسان‌ها را آن گونه كه خودتان دوست داريد جهت بدهيد و آن اطلاعاتي كه شما دوست داريد بگيرند دو راه وجود دارد، اول اينكه فقط يك كانال اطلاعاتي وجود داشته باشد و دوم اينكه بيش از صد هزار كانال ارتباطي وجود داشته باشد در هر دو صورت شما انسان‌ها را ان‌گونه كه دوست داريد بار مي‌آوريد.

وي خاطر نشان كرد: درحقيقت زمانيكه شما كم اطلاع مي‌دهيد، مخاطب بي‌خبر بوده و ناچار است به كسي كه دارد اطلاعات مي‌دهد اعتماد كند و وقتي كه شما هزار گزينه را پيش روي او قرار مي‌دهيد باز مخاطب نگاه مي‌كند ببينيد كه چه كسي چه اطلاعاتي را داده تا به او اعتماد كند.

شيخ‌الاسلام با تأكيد بر اينكه بي‌خبري يا انبوه‌سازي خبر يك نتيجه را در پي دارد و آن اين است كه انسان‌ها در گزينش دچار اشكال مي‌شوند، گفت: وقتي انسان با ده گزينه رو‌به‌رو بود مي‌تواند گزينش كند ولي زمانيكه گزينه‌ها صدهزار تا شد آن زمان است كه مخاطب براي گزينش تابع جمع مي‌شود، دروغ فضاي مجازي همين است.

مسئول دبيرخانه «افق رسانه» اضافه كرد: در نود درصد رسانه‌هايي كه امروزه از آن‌ها با عنوان رسانه‌هاي تعاملي ياد مي‌كنيم، پر شده از يك گروه اطلاع و ديگر نمي‌توان به اين موضوع جريان آزاد اطلاعات گفت، اين به اين معني است كه من به تو مي‌گويم كه تو مي‌تواني انتخاب بكني ولي در واقع انتخاب نميكني.

وي ادامه داد: ضمن اينكه توفيق هر رسانه‌اي از جمله گردانندگان فضاي مجازي در اين است كه براي مخاطبانشان نيازسازي كرده، سپس به نياز آنها پاسخ دهند. ما به رسانه‌اي موفق مي‌گوئيم كه بتواند به افكار عمومي جهت دهد نه اينكه به نياز‌هاي عمومي جهت دهد بلكه حتي جهت را هم رسانه تعريف كند.

شيخ‌الاسلام، يادآور شد: بنابراين وقتي رسانه جهت را تعيين كرد و بعد به همان پاسخ داد معني آن اين است كه براي مثال شما پنج تا سيب را در مقابل مخاطب قرار مي‌دهيد كه انواع مختلفي مانند سبز، قرمز، گلاب، دماوند و زرد را دارد ولي هر كدام را كه مخاطب بخورد سيب است، شما به او حق انتخاب مي‌دهيد او هم فكر مي‌كند چقدر بين سيب گلاب و سيب قرمز تفاوت وجود دارد ولي در واقع شما به مخاطبتان دروغ مي‌گوئيد.

سردبير «افق رسانه» متذكر شد: شما نياز اينكه «تو بايد سيب بخوري» را براي مخاطب پديد آورده‌ايد و اين چيزي است كه شديداً با اخلاق مخالف است، اصلاً فلسفه اخلاق يعني اينكه انسان‌ها حق انتخاب دارند و اولين اصل اخلاقي اين است كه ما بايد به همديگر راست بگوئيم و دروغ نگوئيم هر دوي اين‌ها را فضاي مجازي زير سؤال مي‌برد.

وي تصريح كرد: فضاي مجازي در اين زمينه‌ها قوي‌تر از ديگر رسانه‌ها است، چون در رسانه‌هاي ديگر حداقل اين است كه رسانه يك طرف ايستاده و ده‌ تا برنامه پيش روي مخاطب خود قرار مي‌دهد و مي‌گويد: «هر كدام را كه مي‌خواهي انتخاب كن»، اما در فضاي مجازي مخاطب با وارد شدن به اينترنت هر چه را كه بخواهد مي‌بيند.

ادامه دارد ...
يکشنبه 20 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 252]