بیماری های تنفسی

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: اختلال تنفسي چيست؟
وقتي انسان درگير فعاليت‌هاي شديد مي‌شود، تنگي نفس امري طبيعي است، اما اگر تحت شرايط ديگر، تنگي نفس به وجود آيد ديگر طبيعي نيست. فهرست زير حالاتي را نشان مي‌دهد كه تنگي نفس در آنها طبيعي شمرده نمي‌شود. وجود يك يا چند مورد از موارد زير، مبين وجود بيماري اصلي خاصي هست.

ورزش درماني در بيماران مزمن ريوي

عمومی- دكتر رضا قلمقاش:
تهران يكي از آلوده‌ترين شهرهاي دنيا است ولي نكته قابل توجه آن است كه بدانيم، حتي يك مركز توانبخشي تنفسي كاربردي و علمي در اين شهر وجود ندارد.
كليه بيماران ريوي بعد از آن كه روند دارو درماني را طي نمودند و بيماريشان درمان شد، لازم است تا در برنامه‌هاي جامع توانبخشي قلب و عروق و تنفس شركت نمايند و به زندگي عادي برگردند؛ و يا با ناتواني حاصل از بيماري زندگي نموده و تقريباً‌ از چرخه فعال زندگي و جامعه خارج شوند.
در حالي كه بيش از 30 سال است كه در كليه مراجع علمي، وجود مراكز توانبخشي بيماران ريوي به اثبات رسيده است و در تمام نقاط دنيا اين مراكز به كمك بيماران تنفسي مي‌آيند تا از حداقل اكسيژن حداكثر استفاده را بنمايند، كشور ما از وجود چنين مركز محوري بي‌بهره است.
براساس شواهد محكم علمي، لزوم انجام منظم ورزش در بيماران ريوي توسط شماري از سازمان‌هاي موثق و رسمي دنيا تأييد شده است. انجام منظم ورزش و فعاليت فيزيكي باعث بهبود وضعيت سلامتي، تندرستي و افزايش اميد به زندگي مي‌شود.
در افراد مسن نيز به دلايل مختلف انجام ورزش توصيه مي‌شود: ورزش باعث توقف يا كاهش انحطاط و زوال وضعيت فيزيكي سلول‌ها به دنبال پيري مي‌شود، به حفظ جرم عضلاني و استخوان (جلوگيري از پوكي استخوان) كمك مي‌كند و وضعيت روحي و رواني فرد را بهبود مي‌بخشد.
مؤثر بودن ورزش در بيماران بيماري‌هاي مزمن تنفسي، اكنون توسط مطالعات آزمايشي دقيق و كنترل شده و تصادفي ثابت شده است. همچنين تأثيرات بسيار گسترده فيزيولوژيكي و روحي رواني انجام ورزش و تمرينات حركتي در اين بيماران به خوبي درك شده است.
ورزش‌هاي هوازي
ورزش و تمرينات هوازي در بيماري‌هاي مزمن تنفسي منجر به بهبود استقامت، ظرفيت كاري و تا حدي قدرت و نيروي بدني مي‌شود. در بيماران مزمن تنفسي، هدف از ورزش سوق دادن و هدف‌دار كردن درمان‌هاي بيماران به سمت كاهش ناتواني است.
به اين ترتيب ورزش بايد توانايي انجام فعاليت‌ها را بهبود بخشيده، معلوليت را كاهش داده و سرانجام كيفيت زندگي فرد را بالا ببرد. هدف رژيم‌هاي ورزشي بايد بهبود عملكرد فرد براي انجام فعاليت‌هاي تفريحي، توليدي و مراقبت از خود باشد.
صرفنظر از شدت بيماري، نشان داده شده كه انجام برنامه‌هاي ورزشي هوازي در عضلات اندام فوقاني و تحتاني براي بيماران مزمن تنفسي مفيد است. شايد ورزش مهمترين درمان بيماران بيماري‌هاي مزمن تنفسي در رفع ناتواني‌هاي حاصل از بيماريشان باشد.
افزايش ظرفيت كاري و كاهش نفس‌نفس زدن هنگام انجام يك فعاليت روزمره نسبتاً‌ شديد به دنبال ورزش كردن، به خوبي ثابت شده است.
ورزش همچنين از طريق بهبود قدرت عضلاني و تأثيرات حركتي، انرژي مصروفه براي انجام بسياري فعاليت‌ها را كاهش داده و منجر به بهبود تحمل و استقامت ورزشي حتي زماني كه هيچ تغيير فيزيولوژيكي ديگري رخ نداده است، مي‌شود.
ويژگي‌هاي تمرينات و ورزش‌هاي هوازي
ويژگي‌هاي كلي انجام ورزش‌ها و تمرينات هوازي در افرادي كه دچار بيماري‌هاي تنفسي هستند تفاوت چنداني با افراد عادي نمي‌كند. مثل افراد سالم، تعداد حركات، مدت زمان و شدت تمرينات همگي مهم هستند.
ميزان شدت تمرينات در بيماران مزمن تنفسي، ‌موضوع بسياري از مطالعات بوده است.
اگر چه نظر بر اين است كه نفس نفس زدن مي‌تواند مقدار كاري كه افراد دچار مشكل تنفسي مي‌توانند انجام دهند را محدود كند، اما واضح است كه تمريناتي كه با فشار متوسط تا زياد انجام مي‌شوند مي‌توانند مفيد واقع شوند.
به طور كلي، در افرادي كه ورزش و تمرينات را با شدت بالا (80درصد حداكثر سرعت كاري) نسبت به افرادي كه با شدت پايين (كمتر از 50درصد حداكثر سرعت كاري) انجام مي‌دهند، بهبودي بيشتر در علائم فيزيولوژيك واكنش‌هاي فيزيولوژيك به ورزش و نيز بيشترين تحمل و استقامت ورزشي گزارش شده است، ولي بايد مراقب خطرات اين نوع ورزش‌ هم بود.
به همين لحاظ توصيه مي‌شود پس از روند تجويز ورزش براي مدتي بيماران در مراكز مجهز و تحت نظر ورزش نمايند و سپس به ادامه آن به صورت مستقل ادامه دهند.
در مركز توانبخشي تنفسي بيماران ميزان اكسيژن خون و ساير مشخصات مورد نياز در طول ورزش به دقت ارزيابي مي‌شود و ميزان پيشرفت آنها نيز مشخص خواهد شد.
ورزش و بيماري هاي ريوي
ابتلاء به يك بيماري تنفسي حتي با شدت متوسط، مي‌تواند توانايي فرد را در پيش بردن يك زندگي خلاق و كارآمد در جامعه مختل سازد. بنابراين يك برنامه كامل توان بخشي ورزشي، جزء ضروري مراقبت‌هاي پزشكي متداول در بيماران مبتلا به بيماري‌هاي مزمن است. به تعبيري ديگر ورزش مناسب مي‌تواند بسياري از نشانه‌هاي عاجز كننده بيماري‌هاي مزمن انسدادي ريه مانند تنگي نفس متناوب يا دائمي را از بين ببرد.
بيماري مزمن ريه
سير بيماري در مبتلايان به بيماري مزمن ريوي روند صعودي دارد. با پيشرفت بيماري، تنگي نفس هم بدتر مي‌شود. كيفيت تنگي نفس در بيماران مختلف، متفاوت است. اما بين شدت فعاليت و ميزان ناراحتي بيمار ارتباط وجود دارد. برنامه‌هاي توانبخشي بر اساس تمرينات ورزشي در جهت كاهش اختلالات عملكردي ناشي از بيماري مزمن ريوي (CLD) به كار مي‌روند. در حال حاضر، ثابت شده است كه اگر بيمار مبتلا به بيماري مزمن ريوي ورزش كند، سطح تحمل او افزايش يافته، از تنگي نفس وي كاسته شده و وضعيت روحي رواني بهتري پيدا خواهد كرد.
بيماري مزمن انسدادي ريه (COPD)
اين بيماري با محدوديت مزمن در جريان هوا يا بدون افزايش پاسخ دهي مجاري تنفسي مشخص مي‌شود. وجود انسداد مزمن مجرا، پيش شرط تشخيص براي اين بيماري است. اين انسداد يا به علت برونشيت مزمن و يا آمفيزم ايجاد مي‌شود. در بيمار مبتلا و در جريان بازدم پر فشار،‌ ريه به حد طبيعي تخليه نمي‌شود. لذا ظرفيت و حجم باقيمانده افزايش مي‌يابند. تنفس سريع ناشي از ورزش، به هواي محبوس، افزوده و سبب پرهوايي ديناميك ريه‌ها خواهد شد. شدت تنگي نفس ناشي از فعاليت، هم‌خواني نزديكي با ميزان پرهوايي دارد.
مطالبي پيرامون ورزش
با بررسي تأثير ورزش در بيماران مبتلا به بيماريهاي مزمن انسدادي ريه، مشاهده شده تحمل اين افراد نسبت به ورزش افزايش يافته است. البته ميزان بهبودي و سطح تحمل وابسته به افراد مختلف، متفاوت و به عوامل متعددي از جمله شدت بيماري فرد بستگي دارد. يك برنامه توان بخشي جامع در مورد ريه‌ها شامل يك برنامه آموزشي (ماهيت بيماري، درمان و راهكارهاي غلبه بر آن به بيمار آموزش داده شود) و نيز يك برنامه ورزشي است. فوايدي كه بيماران مبتلا به هر نوع بيماري ريوي از ورزش مي‌برند عبارتند از:
ـ بهبود استقامت و قدرت عضلاني اسكلتي
ـ بهبود عملكرد عضلات تنفسي
ـ كاهش تهوية دقيقه‌اي تا 6 %
ـ بهبود تكنيك انجام ورزش
اين مراتب در مبتلايان به بيماري خفيف، متوسط و شديد به اثبات رسيده ‌است. اغلب بيماران مبتلا به بيماري مزمن ريه از انجام ورزش هراس دارند. اينها تنگي نفس ناشي از بيماري و ورزش را به هم مرتبط دانسته و از انجام هر فعاليتي خودداري مي‌كنند. ورزش تحت نظر متخصصين، اين موارد را برطرف كرده و باعث مي‌شود كه بيمار بر موانع روحي فائق آيد. البته لازم به تذكر است كه تمام بيماران بايد پيش از شروع برنامه ورزشي، يك تست استرس قلبي ريوي وابسته به علائم انجام دهند. اگر تجهيزات لازم براي پايش تبادلات گازي موجود نبود، مي‌توان تست استرس قلبي را جايگزين كرد كه در آن درصد اشباع اكسيژن و اسپيرومتري قبل و بعد از تست انجام شود.
واكنش ريه در برابر ورزش
ميزان تنگي نفس در حين ورزش به تعادل ظريفي بين نياز تهويه‌اي بدن و ظرفيت تهويه‌اي آن بستگي دارد. نياز تهويه‌اي ميزان هوايي است كه ريه‌ها حين ورزش بايد به درون بكشند و خارج كنند تا نياز بدن به اكسيژن و دفع دي‌اكسيدكربن زائد برآورده شود.
ظرفيت تهويه‌اي ميزان هوايي است كه در حين ورزش عملاً مي‌توان به درون كشيد و خارج كرد. اين ظرفيت بستگي به سلامت ريه‌ها دارد و در بيماران COPD ميزان آن كاهش مي‌يابد. وقتي نياز تهويه‌اي بدن بيشتر از ظرفيت تهويه‌اي مي‌گردد، تنگي نفس شديدي عارض مي‌شود و بايد ورزش را قطع و استراحت كرد.
نكته
متأسفانه ورزش مستمر نمي‌تواند اوضاع نامطلوب بيمار ريوي را تا حد مطلوبي كاهش دهد. اما هر چه بيشتر به ورزش مداومت نمايد، كمتر از تنگي نفس به زحمت مي‌افتد. زيرا با اين كار برخي از عوامل تعيين‌كننده نياز تهويه‌اي بدن بهبود مي‌يابند. مثلاً مي‌توان براي انجام مقدار مشخصي از ورزش به اكسيژن كمتري نياز پيدا كرد و مقدار دي‌اكسيد كربن و اسيد لاكتيك توليد شده حين ورزش كاهش يابد.

10 اصل ايمني در ورزش
1ـ تا زماني كه با درمان طبي مناسب، بيماري تنفسي خود را تحت كنترل قرار نداده‌ايد، به هيچ وجه ورزش نكنيد.
2ـ پيش از آغاز برنامه ورزشي و نيز در فواصل منظمي پس از ورزش، ارزيابي كاملي از وضعيت خود به عمل آوريد.
3ـ سعي كنيد بفهميد كه آيا هنگام ورزش نياز به نظارت پزشكي مستقيم داريد و آيا اين نظارت بايد از هفته‌هاي اول برنامه انجام شود؟
4ـ ضرورت استفاده از اكسيژن كمكي حين ورزش و علائم هشدار دهنده افت اكسيژن خون را از پزشكان سؤال نمائيد.
5ـ با علائم هشدار دهنده عارضه قلبي قريب‌الوقوع به خوبي آشنا شويد.
6ـ هيچ گاه تشديد نشانه‌ها يا ايجاد نشانه‌هاي جديد را ناديده نگيريد.
7ـ با پيروي از دستورات صحيح ورزشي، ايمني را سرلوحه اولويت‌هاي ورزشي خود قرار دهيد.
8ـ آگاه باشيد كه برخي داروهاي خاص واكنش بدن به ورزش را تغيير مي‌دهند.
9ـ اگر مبتلا به COPD هستيد، روش‌هاي مخصوص تنفس را ياد بگيريد تا حين ورزش كمتر دچار تنگي نفس شويد.
10ـ روش‌ جلوگيري از وقوع آسمِ ناشي از ورزش يا حداقل كاهشِ آن را بياموزيد.
در پايان اشاره به اين موضوع ضروري است كه فرم و شكل بدن نيز مي‌تواند باعث ايجاد و يا عدم اختلالات تنفسي گردد به طوري كه منقبض شدن عضلات شكم، گردن و يا خم نمودن اندام‌ها موجب ايجاد مشكلات تنفسي مي‌گردد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 631]