70 درصد تالاب هشيلان واقع در كرمانشاه بر اثر خشكسالي خشك شد هشيلان، بانكي از ارزش‌هاي زيستي‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: 70 درصد تالاب هشيلان واقع در كرمانشاه بر اثر خشكسالي خشك شد هشيلان، بانكي از ارزش‌هاي زيستي‌
جام جم آنلاين: تالاب هشيلان، يكي از زيست بوم‌هاي منحصر به فرد در شمال غرب كرمانشاه است كه اين روزها از پديده خشكسالي در امان نمانده و نفس‌هاي حيات جاندارانش نيز به شماره افتاده است. از آنجا كه كارشناسان ارزش اكولوژيكي اين زيست بوم‌ها را بسيار بالا ارزيابي كرده‌اند، شنيدن خبر خشك شدن هر كدام از اين تالاب‌ها آنقدر تاسف برانگيز است كه اقدام فوري و مديريت بحران مسوولان را مي‌طلبد.

بي‌شك هر لحظه و دقيقه براي حيات ماهيان و ديگر جانداران آبزي اين تالاب و تالاب‌هاي ديگر كشور كه در معرض پديده خشكسالي و خشك شدن قرار دارند، فرصتي است كه نبايد از دست برود. كارشناسان معتقدند خشكسالي براي تالاب‌هاي كشور و زيستمندان آنها فجايعي را به بار خواهد آورد كه اثرات آن در دراز مدت مشخص خواهد شد و تعادل طبيعي منطقه را به هم خواهد زد.

تالاب هشيلان در 26 كيلومتري شمال غرب كرمانشاه در دهستان الهيارخاني و در دامنه كوه‌هاي خورين و ويس قرار دارد و با مساحت تقريبي 450 هكتار، يكي از زيست‌بوم‌هاي زيباي غرب كشور است.

مسوولان معتقدند اين تالاب تنها تالاب استان كرمانشاه است كه به دليل گونه‌هاي زيست‌محيطي منحصر به فرد از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.

اين تالاب محلي براي استراحت موقت پرندگان مهاجر است و نقشي موثر در تغذيه آب‌هاي زيرزميني و فراهم كردن محيطي مناسب براي رشد گونه‌هاي خاص گياهي و آب و هواي استان دارد.

كارشناسان بر اساس بررسي‌هاي انجام شده اعلام كرده‌اند كه وجود اين تالاب در چنين شرايط آب و هوايي در استان كرمانشاه منحصر به فرد است.

تالاب هشيلان در تشكيلات آبرفتي يك ناوديس تشكيل شده و آب تالاب در بالادست به صورت سراب و چشمه‌هاي جوشان و در گستره تالاب به صورت كانال‌هاي بزرگ و كوچك پخش شده است. آب اين زيست‌بوم از شمال تالاب تامين مي‌شود، ‌به شكلي كه سراب سبزعلي به عنوان مهم‌ترين و پرآب‌ترين منبع تامين كننده آب اين تالاب است.

در زمان پر آبي اين تالاب حدود 110 جزيره بزرگ و كوچك با مساحت تقريبي صد متر مربع تا يك هكتار وجود داشته است كه حدود 3 درصد مساحت تالاب را تشكيل مي‌دهند. در اين جزاير به تناسب شرايط خاص، گونه‌هاي گياهي و جانوري شكل گرفته است.

پوشش گياهي سطح تالاب علفي است و بعضا به صورت گياهان آبزي در داخل آب و غيرآبزي در جزاير مستقر شده است. پوشش گياهي اين تالاب شامل گونه‌هاي بيد به صورت پراكنده و بسيار اندك و گونه‌هاي علفي چون سيم واش، نيلوفر آبي، عدسك آبي و بزواش است كه هم اكنون در معرض تهديد قرار گرفته‌اند.

در داخل و حاشيه تالاب علاوه بر راسته جوندگان از خانواده موش‌ها، پستانداراني چون گرگ، روباه، خرگوش، شغال و گربه وحشي نيز زندگي مي‌كنند همچنين ارتفاعات خورين واقع در شمال و شمال غرب تالاب، زيستگاه مناسبي براي بز وحشي است كه متاسفانه هم اكنون اين وضعيت در تعادل طبيعي قرار ندارد.

تشي نيز از جانوران ديگري است كه در اين منطقه مشاهده مي‌شود، همچنين تعداد زيادي مار و لاك‌پشت نيز در اين تالاب وجود دارند.

اردك سرسبز، خوتكا، كشيم كوچك، كشيم گردن سرخ، غاز خاكستري، چنگر معمولي، چنگر نوك سرخ، كاكايي نوك سبز و بعضي سال‌ها نيز به طور اتفاقي فلامينگو، پليكان و قو، بوتيمار و بوتيمار كوچك از جمله پرندگاني هستند كه در اين زيستگاه ديده مي‌شوند.

همچنين از گونه‌هاي عمده ماهيان تالاب نيز مي‌توان به عروس ماهي، سياه ماهي، سفيد كولي، زردك و سس ماهي اشاره كرد.

وضعيت بحراني تالاب

بررسي‌ها نشان مي‌دهد به دليل خشكسالي تالاب تقريبا خشك و ورودي آب آن نيز با افت شديد روبه‌رو است. اين در حالي است كه نبود آب لازم در تالاب مساوي با مرگ گونه‌هاي زيست‌محيطي اين اكوسيستم است و اين امر هم اكنون نيز به مرگ و تلف شدن تعداد زيادي از ماهيان تالاب منجر شده‌اند.

كارشناسان معتقدند خشكسالي و كم آب شدن تالاب تنها حيات جانداران و گونه‌هاي گياهي تالاب را به خطر نمي‌اندازد، بلكه حيات پرندگان كنارآبزي وابسته به اكوسيستم منطقه و آبزيان ديگر نيز كه شامل لاك‌پشت‌ها و ديگر موجودات است در معرض نابودي قرار مي‌گيرند.

بر اساس بررسي‌هاي انجام شده، هر ساله با شروع باران‌هاي پاييزي و سرد شدن هوا، پرندگان زيادي از شمال درياي مازندران به اين زيست‌بوم مي‌آيند و در صورت مساعد بودن شرايط و اعتدال هوا، بيشتر اين پرندگان زمستان را در اين تالاب مي‌گذرانند.

اما در صورتي كه بارندگي همچنان نامساعد باشد و باران حيات دوباره‌اي به تالاب نبخشد و امسال هيچ پرنده مهاجري به اين تالاب نيايد، احياي مجدد تالاب كار دشواري است.

مدير كل محيط زيست استان كرمانشاه درخصوص فاجعه زيست محيطي تالاب هشيلان، ضمن اظهار تاسف از اين رخداد كه ناشي از كم آبي و خشكسالي سال جاري است، اعلام كرد:‌ متاسفانه خشك شدن اين تالاب ضمن اين‌كه يكي از جاذبه‌هاي گردشگري استان را از ما گرفت به مرگ و مير آبزيان اين تالاب منجر شد.

حميدرضا صمدزاده گفت: براي اين‌كه بتوانيم حيات را به آبزياني كه هنوز اميد زنده ماندن آنها وجود دارد برگردانيم تصميم گرفتيم با هماهنگي سازمان جهاد كشاورزي استان آب يكي از چاه‌هاي منطقه را در اين تالاب پمپاژ كنيم، شايد كمي از عمق فاجعه كاسته شود.

وي با اشاره به عوارض سوء خشكسالي در زيستگاه‌هاي جانوري و گياهي حفاظت شده،‌ افزود: هم‌اكنون منطقه حفاظت شده قراويز در دشتهاي شهرستان سرپل ذهاب با گونه‌هاي جانوري مانند آهو، شغال، گرگ، روباه و خرگوش بر اثر خشكيده شدن تدريجي آبشخورهاي آن در آستانه فاجعه‌اي مشابه است.

هشيلان در انتظار باران

روزي هشيلان علاوه بر آن كه براي حيات وحش حيات بخش بود، براي سفره‌هاي آب زيرزميني اطراف خود نيز كشاورزي پررونقي را براي ساكنان روستاهاي همسايه فراهم كرده بود.

اما امروز هشيلان چهره ديگري دارد و در انديشه‌اي ناباورانه شاهد مرگ تدريجي تمام زيستمندان خود است.

تالاب هشيلان يكي از بوم‌سازگان‌هاي زيباي غرب كشور محسوب مي‌شود كه مي‌توانست ارزش‌هاي زيادي در بخش گردشگري به همراه داشته باشد.

برخي كارشناسان استفاده كمتر از سفره‌هاي زيرزميني منطقه و صرفه‌جويي مردم در مصرف آب را عاملي براي كمك به حيات دوباره اين تالاب مي‌دانند اما اين در حالي است كه شرايط تبخير آب تالاب نيز نبايد افزايش يابد تا تالاب زنده بماند.

خشك شدن تعداد زيادي از چشمه‌هاي جوشان اين تالاب بر اثر خشكسالي، وجود چاه عميق در زمين‌هاي اطراف و بهره‌برداري از آب تالاب از سوي كشاورزان از ديگر دلايلي است كه كارشناسان براي خشك شدن اين تالاب برمي‌شمارند.

از سوي ديگر، كاهش جريان آب‌هاي سطحي در رودخانه‌ها، تالاب‌ها و درياچه‌ها، عموما سبب كشتار آبزيان، افت سطح دستيابي به آب‌هاي زيرزميني و چشمه‌ها، پژمرده شدن گياهان منطقه، نابودي خاك‌هاي حاصلخيز، رشد نكردن محصولات كشاورزي، نابودي گياهان مرتعي، رشد علف‌هاي هرز، كثرت حشرات و اختلال در بذرپاشي طبيعي گياهان را در پي خواهد داشت.

مديركل حفاظت محيط زيست استان كرمانشاه در زمينه ميزان خسارت وارده به تالاب هشيلان نيز مي‌گويد:‌ ميزان خسارت وارده مشخص نيست. حتي ممكن است با اين وضعيت تمامي جانداران تالاب نابود شوند؛ اما مساله‌اي كه هم‌اكنون محرز است، مرگ و مير تعداد بسيار زيادي از آبزيان، از بين رفتن حجم بالايي از گياهان و كوچ پستانداران، دوزيستان و پرندگان ساكن تالاب است.

وي مي‌افزايد: هشيلان از تعداد زيادي جزاير گياهي شناور به وجود آمده است كه در نوع خود بي‌نظير هستند؛ ولي متاسفانه اين جزاير هم‌اكنون حيات خود را از دست داده‌اند.

صمدزاده ادامه مي‌دهد: در هشيلان بسياري از پستانداران مانند سگ آبي، كفتار، گرگ و خرگوش زندگي مي‌كردند كه به دليل از بين رفتن منابع غذايي‌شان قلمرو خود را تغيير دادند. همچنين پرندگان نادر و متعددي براي زادآوري و لانه‌سازي تالاب را به عنوان زيستگاه خود انتخاب كرده بودند كه با وضعيت بحراني اخير تالاب را ترك كردند.

حميدرضا صمدزاده از بالا رفتن آمار مرگ و مير جاده‌اي حيوانات خبر مي‌دهد و مي‌گويد: مهم‌ترين خطري كه جانداران مهاجر را تهديد مي‌كند خودروهايي هستند كه بدون توجه به حيوانات در حال عبور از جاده حركت مي‌كنند، همچنين شكارچيان نيز مي‌توانند خطر مهمي براي آنان باشند.

مدير اداره كل حفاظت محيط زيست استان كرمانشاه از تمهيداتي كه براي نجات دادن تالاب انديشيده شده است، نام مي‌برد و خاطرنشان مي‌كند: چندين موتور آب براي جلوگيري از خشك شدن 10 هكتار جنگل اطراف تالاب تعبيه شده است. علاوه بر آن، استفاده از تانكرهاي سيار عمليات آبرساني به اين جنگل‌ها در حال انجام است.

به گفته وي حوضچه‌هايي نيز طراحي شده است كه تعداد زيادي آبزي را در آنها جاي داده‌ايم تا بقاي آنها حفظ شود.

صمدزاده تاكيد مي‌كند: متاسفانه براي حيات همه آبزيان تالاب به ميزان متنابهي آب نياز است كه تهيه آن دور از دسترس است و در عمل امكان‌پذير نيست.

وي با ابراز اميدواري درخصوص حفظ رطوبت نسبي خاك مي‌گويد: گياهان و دوزيستاني كه به درون خاك پناه برده‌اند، به حيات خود ادامه خواهند داد.

صمدزاده از مردم درخواست مي‌كند از بريدن ني‌ها و ساقه‌هاي نيلوفر و ديگر گياهان تالاب اجتناب ورزند، در غير اين صورت ممكن است هشيلان ديگر شاهد حضور چنين گياهاني در خود نباشد.

حميده سادات هاشمي‌
پنجشنبه 17 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 298]