آيينه اي تمام قد از نيازهاي جامعه نقش و جايگاه رسانه هاي گروهي را بازتعريف كنيم( بخش اول)

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: آيينه اي تمام قد از نيازهاي جامعه نقش و جايگاه رسانه هاي گروهي را بازتعريف كنيم( بخش اول)
حسن آقايي
شرح تعريف حرفه خبرنگاري مثل نوشتن و توضيح جزئيات درباره كاركرد و مسئوليت هاي ظريف او، سخت نيست؛ نمايندگي افكار عمومي و مهندسي پل ارتباطي بين اضلاع هندسي مديريتي و لايه هاي متعدد جامعه از وظايف تعريف شده، با اهميت و حساس حرفه روزنامه نگاري به ويژه گزارش نويسي است. وسعت اطلاع رساني انبوه موضوعات و تودرتويي رويدادهاي بعضا غيرمنتظره و... به متن و حواشي امكانات زندگي از يك سو و ضرورت سرعت، دقت و درستي در كسب و مبادله اخبار و اتفاقات گوناگون و متنوع از ديگر سو، اگرچه كاري روزمره است اما در عين حال، پاسخگويي به انتظارات مخاطبان- به عنوان موكلان جامعه- از جمله انتظارات حرفه خبرنگاري متعهدانه است. خبرنگاران علاوه بر استمرار كار مي بايست به ايجاد روح مساعدت و رغبت هرچه بيشتر عمومي براي مشاركت در توسعه و ترقيات مولفه هاي فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي، تربيتي، سياسي و... كشور و جامعه كمك كنند.
گمانه زني ها در پروسه اطلاع رساني و ملموس بودن نقش و به نوعي مشاركت تاثيرگذار خبرنگاران و گزارشگران كوشا همواره در چرخه هاي مذكور اين حس و انديشه را برمي تاباند كه عاملان اين حرفه سخت و زيان آور با غواصي در بودن ها و نيازها و توليد خبر در هر بخش به واقع، مورخان روزمره كشور هستند. به عبارت ديگر مي توان نوشت داده ها و آثارشان، شناسنامه اي ماندگار براي نسل هاي آينده بوده و خواهد بود.
بر اين باور، روزنامه نگاران از يكسو بايد موقعيت حرفه اي و مسئوليت ويژه خود در قبال مردم و كشور را درك كنند و از ديگر سو با تكنولوژي نوين ارتباطي براي صيد خبر در درياي مواج اخبار و اطلاعات آشنا باشند. بديهي است كه با پشت ميزنشيني و استفاده صرف از تلكس هاي خبري و فاكس هاي سازماني- كه بعضا كليشه اي شده اند- دانش و پويايي ويژه يك خبرنگار يا گزارشگر جسور حاصل نمي شود و در اين حالت نمي توان درون جامعه را به صورت حقيقي، شفاف و شايسته به تصوير كشيد. خبرنگار يا گزارشگر تا زماني كه در ميدان اطلاعات و اخبار حضوري رو در رو نداشته باشد كمتر مي تواند جزئيات، واقعيات، ديدني ها و شنيدني ها را براي مخاطبان خود تصويرسازي و به آنان تفهيم كند.
سخت كوش و جامعه شناس
روي نيمكت پارك نشسته و مشغول مطالعه روزنامه اي است. آرام كنارش مي نشينم. «محمود بختياري» شغل آزاد دارد. از او درباره عملكرد خبرنگاران و موقعيت حرفه اي آنان مي پرسم، به وظيفه خبرنگاري اشاره مي كند و مي گويد: «وظيفه خبرنگار آگاه كردن مردم از رويدادها در عرصه زندگي از جمله تازه هاي علمي و پيشرفت ها در زمينه هاي گوناگون است چرا كه او مسئوليت نمايندگي ارتقاي ذهنيت ها و آگاهي هاي مردم را عهده دار شده است.»
او نگاه خود را درباره اين شغل انتقال مي دهد و بر اين باور است: «شغل خبرنگاري سخت است و مسئوليت سنگيني دارد. بايد جامعه شناس باشد. نيازهاي مردم و كشور را بشناسد. بنابراين لازم است سخت كوش و صادقانه در سطوح جامعه حضوري فعالانه داشته باشد. با اطلاع رساني به موقع پيشرفت در زمينه هاي مختلف را مطرح كند و افكار مردم را تحت تاثير آگاه سازي هاي خود قرار بدهد.» اين شهروند تاكيد مي كند كه اظهارنظر و تحليل هاي خبري در اطلاع رساني حتما بي طرفانه باشد.
نه فرصت دارم نه علاقه
چند جوان كه مي نمايند دانشجو هستند روي دو نيمكت روبروي هم نشسته اند و گپ مي زنند. كنار «كوشا» مي نشينم. او دانشجوي هنر دانشگاه تهران است. رشته اش سينماست اما مي گويد كه علاقه اي به پيگيري اخبار در مطبوعات ندارد. مي پرسم شما كه سينما مي خوانيد چگونه لااقل از خبرهاي هنري و يا نقدهاي مربوط به يك پيس كه مثلا در تئاتر سنگلج روي صحنه مي رود باخبر مي شويد؟ مي گويد: «اطلاعات را از دوستان و يا مطالعه كتاب ها مي گيرم.» مي گويم كه اطلاعات شنيداري با ديدن فيلم و مطالعه روزنامه ها توفير غيرقابل سنجش دارد. مطالعه تفهيم ماندگاري و جامع به دست مي دهد. لبخندي مي زند. مي گويد: «فرصت زياد براي روزنامه خواندن ندارم. اطلاعات را معمولا از اينترنت و گاه از مجلات مي گيرم.»
تحليل خبر؛ كمك به درك بيشتر مخاطب
اما دوست هم دانشكده اي «كوشا» كه خود را با اسم كوچكش «مصطفي» معرفي مي كند، از ويژگي هاي خبرنگاران و خبر مي گويد: «خبرنگار بايد اخلاق حرفه اي داشته باشد و در خبررساني خود درست عمل كند. از طرف ديگر معتقدم خبرنگار كه افكار و خواسته هاي مردم را جهت دهي مي كند، در اطلاع رساني و قاعدتا براي خبررساني مي بايد لزوم كنكاش در خبر را رعايت كند. خبرنگار بايد اطلاع رساني را با ديد تحليلي خود توامان كند. اين به تعميق جامعيت و توانمندي او در نقد خبر و در نهايت درك و دانش بيشتر مخاطب كمك خواهد كرد.»
پيشداوري نكنند
«زهرا» هم خود را دانشجو معرفي مي كند. او اين اعتقاد را دارد كه خبرنگار خبر را با صداقت و عين واقعيت و بدون اعمال نظر خود، مطرح و اطلاع رساني كند و خواست خودش را در متن خبر به تحليل نياورد و يا پيشداوري نكند. وي با اين نگاه به پروسه اطلاع رساني، مي افزايد: «بنابراين، زياد اعتقاد به رسانه ها ندارم يا كمتر باورشان مي كنم. كاملا راضي كننده نيستند. تاكيدم اين است كه خبرنگار مي تواند در ذيل خبر- اطلاع رساني- تحليل سنجيده و جامع مربوط به خبر را هم ارائه دهد.»
لزوم تعيين تكليف
نارسايي هاي اطلاع رساني
«بهمن امامي» پژوهشگر علوم ارتباطات، مهندسي دانش اطلاعات و پوشش افكار عمومي را يكي از وظايف سنگين خبرنگار قلمداد مي كند تا به واسطه اين مولفه ها بتواند عملكرد وسايل ارتباط جمعي مبتني بر اطلاع رساني در حوزه هاي فرهنگي، اقتصادي، سياسي و اجتماعي را در جامعه نهادينه كند.
وي درباره تعيين و تعميم نارسايي ها در عرصه اطلاع رساني، تدوين ادبياتي فراگير در سطوح فردي، جامعه شناسي و فرهنگي با اعتنا به حوزه انسان شناسي و نقد ادبي از طريق آموزه هاي دانشگاهي را پيشنهاد مي كند تا به زعم وي بدين روش تكليف نارسايي هاي اطلاع رساني جامعه مشخص شود.
اين مدرس ارتباطات، در تعريف شخصيت حرفه اي خبرنگار كنجكاوي و ضريب دقت، نكته سنجي و باريك بيني را از ويژگي هاي آن برمي شمرد و مي افزايد: «خبرنگار هيچ يك از نكات و موضوعات جامعه را سرسري نمي گيرد، بدون تعمق نمي شنود و بدون تامل نمي نويسد. روزنامه نگار حرفه اي صاحب اخلاق حرفه اي و مسئوليت پذير است. اين اخلاق حكم مي كند كه پايبندي هاي زيبنده حرفه اي اش را حفظ و همواره حدود اخلاقي را رعايت مي كند» وي با اشاره به برخي ديدگاه هاي دانشمندان علوم ارتباطات مي گويد: «تعريف «هارولد لاسون» در اين باره شامل خبررساني (اطلاع رساني)، انتقال ميراث فرهنگي و بعضاً - فرار از واقعيت (به عنوان مثال: كاري كه در فيلم هاي خيلي تخيلي صورت مي گيرد) مي باشد. در خصوص اين نظريه، برخي از روان شناسان چنين پديده اي را خوب و بعضي بد مي دانند زيرا فرار از واقعيت و عدم درك آن، جامعه را به حالت تخدير سوق مي دهد.»
وي كاركرد مختلف وسايل ارتباط جمعي را يادآور مي شود و مي گويد: «در اين باره نيز مي توان گفت رسانه هاي سرگرم كننده، كاركرد فرار از حقيقت را در نظر مي گيرند اما كاركرد ارتباطات جمعي، كنترل و مديريت جامعه است.» «امامي» مي گويد: «خبرنگار مي بايد در آموزش خود و هم آموزش- ارتقاء سطح انديشمندي - و اطلاع رساني جامعه به عنوان يكي از وظايف مهم در حوزه هاي فرهنگ، اقتصاد، اجتماع و سياست بكوشد تا بتواند در اين حوزه ها نيازهاي افكار عمومي را پوشش بدهد و مهندسي اطلاعات و دانش اطلاعات را در جامعه نيز نهادينه كند.»
تيترهاي ناهمخوان با متن
«بختياري» يكي از شهروندان، در ارزيابي اش از مطبوعات، اين باور را دارد كه با مطالعه دقيق مطالب مندرج در برخي نشريات جاي پاي كم سوادي ديده مي شود! در بعضي مطالب هم جبهه گيري هاي حاد و شديد استنباط مي شود. اگر چه بعضي خبرها تيترهاي كششي دارند ولي در متن مطالب متوجه مي شويم بلوف ها و بزرگنمايي ها كه در تيتر وجود دارد در متن مطلب نيست. وي اما اين اعتقاد خود را برمي تاباند كه «روزنامه نگاري، اطلاع رساني در سطح وسيع و سريع به مردم صورت مي گيرد كه در هر جنبه مفيد به حال جامعه است.»
وي در مورد كاركرد راديو و تلويزيون روي تلفظ نادرست برخي از كلمات و اسامي انگشت مي گذارد. به گفته او در راديو و تلويزيون كه انتظار مي رود سواد كاملاً بر واژگان حاكم باشد و در وهله نخست با ادبيات بياني، صحيح كلمات و اسامي ادا شوند، اين اتفاق بعضاً نمي افتد و گاه اسامي و كلمات، درست و صحيح گفته و يا خوانده نمي شوند.»
مطالب كم عمق و كم اثر
«مصطفي» دانشجوي سينما، ادامه بيان نظرات خود را به محتواي برخي مطالب مطبوعات منتهي مي كند اين كه از مرور برخي مطالب بعضي از مطبوعات دست آخر نكته اي دستگير خواننده نمي شود. او مي افزايد: «انتظار مخاطب اين است كه عمق مطالب بيشتر باشند. در حالي كه چنين نيستند. به همين خاطر، مطالب منتشر شده، در مخاطبان و مسئولان تاثيري اقناع كننده نمي گذارند.»
غفلت از پرورش استعدادها
«بهمن امامي» مدرس و پژوهشگر علوم ارتباطات، معتقد است كه روزنامه نگاري هميشه در هاله اي از رمز و راز و پيچيده است. وي مي گويد: «بسياري از روزنامه نگاران خود از گفت وگو در اين باره پرهيز مي كنند. علتش اين است كه مسايل بسيار پيچيده در حوزه روزنامه نگاري وجود دارد.»
او با چنين نگره اي فضاي ديگري را مي گستراند كه سمت و سوي آن تنگنا و يا كم و كاستي هاي اين حوزه در بستر جامعه است. بر اين مبنا، شيوه سازي آموزشي را از زاويه اي ديگر نيز مورد تاكيد قرار مي دهد: «جهت مشخص كردن تكليف نارسايي هاي جامعه كادرسازي براي رسانه ها به عنوان يكي از وظايف دانشكده ها به لحاظ جنبه آموزشي است كه مي بايد ادبياتي در سه سطح عمل فردي، عمل جامعه شناختي و عمل فرهنگي به اضافه دو شاخه انسان شناسي و نقد ادبي تدوين شود. » امامي در عين حال مي افزايد: «متأسفانه هنوز ما به سياست هاي ملي در حوزه روزنامه نگاري دست نيافته ايم در حقيقت ما از ابتداي روزنامه نگاري در ايران يعني چاپ روزنامه كاغذ اخبار توسط ميرزاصالح شيرازي متأسفانه روزنامه نگاري به شدت دولتي بود. بعد از انقلاب مشروطه فضايي تازه به وجود آمد اما روزنامه نگاري بيشتر با ديدگاه هاي انتقادي شروع شد و بحث ها و موضوعات منتشره اكثر و غالباً در قالب مسايل سياسي روز بود به گونه اي كه به جاي آن كه جامعه براي توسعه فراگير و هوشيارسازي اجتماعي به حركت درآيد، دچار همان قبيل مباحث زمان بود. لذا روزنامه نگاري با دوران فترت اجتماعي مواجه و ارتباطش با لايه هاي مردمي قطع بود.»
چهارشنبه 16 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 150]