بحران قبرس و ملاحظات جهاني‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: بحران قبرس و ملاحظات جهاني‌

براي بررسي تحولات قبرس لازم است به چند مساله مهم در اين رابطه توجه شود. در اين مقاله ابتدا به طرح دبيركل سازمان ملل متحد در مراحل مختلف براي حل بحران قبرس مي‌پردازيم و سپس به موضوع اتحاديه اروپا و قبرس نگاهي كلي خواهيم كرد.‌

‌ طرح دبيركل‌

طرح دبيركل سازمان ملل معروف به براي حل و فصل نهايي مساله قبرس در واقع پنجمين طرح كوفي‌عنان (دبيركل سابق سازمان ملل متحد) محسوب مي‌شد كه شامل تمامي جزئيات مربوط به مسائل قبرس (به غير از دو پايگاه نظامي انگليس) مي‌گرديد. اساس اين طرح برتشكيل دو دولت يوناني و ترك در بخش‌هاي خود و تشكيل يك دولت مركزي كوچك متشكل از هر دو بخش قرار داشت. براساس اين طرح، رياست جمهوري قبرس با 6 راي شوراي رياست جمهوري (4 راي بخش يوناني و 2 راي بخش ترك) انتخاب و مجلس سنا با 48 عضو (24 نفر از هر بخش) و شوراي حل احتلافات نيز با 48 عضو با نسبت مساوي نمايندگان هر دو بخش ايجاد مي‌گرديد. براساس اين طرح بخش يوناني و ترك‌نشين قبرس هر يك مجلس ملي جداگانه براي خود داشته و پرچم و سرود ملي بين دو بخش مشترك بود. هر دو كشور يونان و تركيه نيز حق برخورداري از تعداد مساوي نيروي نظامي در قبرس را دارا بودند.

‌ مذاكرات مربوط به طرح دبيركل‌

دبير كل وقت سازمان ملل به منظور حل بحران قبرس در ژانويه سال 2002 با رئيس‌جمهور قبرس و رئوف دنكتاش رهبر بخش ترك‌نشين ديدار و نهايتا در نوامبر همان سال، طرح جامعي را براي حل مساله قبرس تهيه و براي كسب حمايت از طرح خود آن را به اتحاديه اروپا نيز ارائه كرد. نماينده ويژه سازمان ملل در همين رابطه مذاكرات با رهبران قبرسي را ادامه داده و در 16 آوريل سال 2003 دبيركل به قبرس عزيمت و از رهبران دو بخش قبرسي درخواست كرد تا طرح مذكور به همه‌پرسي عمومي گذارده شود تا مردم هر دو بخش در مورد آينده خود تصميم بگيرند. اين پيشنهاد با موافقت رهبران قبرسي مواجه شد.

در سال 2003 به عنوان رئيس‌جمهور جديد قبرس انتخاب گرديد. در فوريه سال 2004 رهبران دو بخش يوناني و ترك‌نشين قبرس موافقت خود را براي آغاز مذاكرات مستقيم تحت نظارت سازمان ملل اعلام كرده و متعاقب ديدار آنان در مقر سازمان ملل در نيويورك توافق شد تا در 19فوريه 2004 ملاقات ديگري در قبرس بين رهبران مذكور صورت گيرد. در اين زمان دو رهبر قبرسي تحت نظارت نماينده ويژه دبيركل در امور قبرس چندين مرتبه با يكديگر ملاقات و مذاكره كرده و با توافق به عمل آمده مقرر گرديد كميته‌هاي تخصصي و فني نيز براي حل و فصل مشكلات بين دو جامعه و همچنين كاهش مسائل فيمابين تشكيل شود و هم‌زمان با ملاقات رهبران قبرسي اين كميته‌ها نيز به حل‌وفصل امور جزيي‌تر بپردازند.‌

كوفي‌عنان طرح صلح خود را در 31 مارس 2004 به رهبران دو بخش قبرس ارائه كرد كه هر چند طرح مذكور مورد مخالفت قرار گرفت، اما براساس برنامه از پيش تعيين شده همه‌پرسي سراسري در تاريخ 24آوريل 2004 در هر دو بخش يوناني و ترك‌نشين قبرس برگزار شد. با خاتمه همه‌پرسي مشخص شد 83/75 درصد مردم يوناني قبرس به طرح دبيركل راي منفي و 17/24 درصد راي مثبت داده‌اند و در مقابل 90/64 درصد مردم بخش ترك‌نشين موافقت خود را با طرح دبيركل اعلام نموده و 09/35 درصد با طرح مخالف بوده‌اند.

دلايل شكست طرح‌

مردم بخش يوناني قبرس معتقد بودند در اين طرح به صورت عادلانه به دو بخش توجه نشده و حقوق آنان با توجه به اكثريت 70 درصد ناديده گرفته شده است. مقامات دولت قبرس نقش عمده‌اي در راي منفي مردم يوناني قبرس به طرح صلح دبيركل ايفا نمودند. حزب‌آكل نيز به عنوان بزرگترين حزب سياسي يوناني مخالفت خود را با طرح مذكور اعلام، اما ديگر احزاب از آن استقبال كردند.

بسياري از مردم يوناني قبرس به دليل اينكه در طرح دبيركل تشكيل موازي دو دولت ترك و يوناني در قبرس مورد تاكيد قرار گرفته و طرح برايجاد كنفدراسيون تاكيد داشت با آن مخالفت كردند زيرا يوناني‌ها همواره برتشكيل دولت فدراسيون در قبرس تاكيد داشتند. علاوه براين جبران خسارات مادي جنگ سال 1974 در اين طرح به درستي مشخص نشده بود.

در بخش ترك‌نشين نيز مردم با توجه به قول مساعد اتحاديه اروپا و با هدف رفع انزواي بخش ترك‌نشين به اين طرح راي مثبت دادند. در واقع مردم بخش ترك‌نشين اين طرح را فرصتي گرانقدر براي توجه اتحاديه اروپا و سازمان ملل به اين بخش قلمداد مي‌نمودند. در اين زمان دنكتاش رهبر بخش ترك‌نشين، مخالف اين طرح و در مقابل طلعت نخست‌وزير اين بخش و تعداد زيادي از مردم موافق طرح دبيركل بودند.

مردم بخش ترك‌نشين با پذيرش طرح دبيركل از امكان تشكيل دولت و مجلس قانوني و مورد پذيرش ديگر كشورها برخوردار شده و مقرر شده بود به جاي 37 درصد خاك فعلي قبرس 5/28 درصد خاك قبرس به عنوان حقوق مسلم سرزميني به آنان داده شود. براساس اين طرح دولت ترك‌نشين قبرس حق نظارت برمهاجران يوناني را كه به مناطق ترك‌نشين بازمي‌گشتند، دارا بود و دولت تركيه نيز به سبب حمله نظامي به قبرس در سال 1974 مورد سرزنش قرار نگرفته بود و از لحاظ حقوقي و سياسي هيچ مسئوليتي برعهده اين كشور نبود. علاوه براين تركيه مي‌توانست به عنوان شريك مهم تجاري و سياسي بخش ترك‌نشين باقي بماند. در واقع تركيه به آنچه در نظر داشت با اين طرح نائل مي‌شد.

به دو پايگاه نظامي انگليس در قبرس اصلا در طرح دبيركل اشاره نشده و مورد توجه واقع نشده بود و معناي آن اين بود كه استقرار دو پايگاه نظامي انگليس مورد تاييد سازمان ملل متحد قرار گرفته است.‌

با پذيرش طرح مذكور و با توجه به نفوذ تركيه در قبرس به صورت كاملا قانوني، دولت تركيه از لحاظ حقوقي اين امكان را پيدا مي‌كرد تا نسبت به قراردادهاي منعقده بين دولت قبرس و مصر در خصوص منابع انرژي سواحل جنوبي قبرس اعتراض نموده و خواهان كسب سهم بخش ترك‌نشين از آن منابع گردد.

عدم كنترل دولت قبرس بربخش ترك‌نشين و عدم امكان محاسبه دقيق عزيمت مهاجران احتمالي به اين بخش كه از سوي تركيه صورت مي‌گرفت از ديگر موارد اعتراضي مقامات يوناني به طرح دبيركل بود.

در طرح دبيركل اشاره محكم و دقيقي نسبت به چگونگي خروج نيروهاي نظامي تركيه نگرديده بود و امكان راست‌آزمايي در خصوص خروج نيروهاي نظامي تركيه براي دولت قبرس وجود نداشت.

تحولات قبرس پس از همه‌پرسي‌

دنكتاش رهبر بخش ترك‌نشين قبرس پس از برگزاري همه‌پرسي در قبرس، در مقابل اعتراض مردم به وي و درخواست عمومي براي استعفا مقاومت نمود، وليكن اعلام نمود كه از اين پس در مذاكرات صلح قبرس با رهبران يوناني شركت نخواهد كرد. بدين ترتيب محمدعلي طلعت كه از ديدگاه معتدل‌تري نسبت به دنكتاش برخوردار بود مسئول مذاكره با طرف يوناني قبرس گرديد. پس از آن، در انتخابات آوريل سال 2005، مردم، طلعت را به عنوان رئيس جمهور جديد بخش ترك‌نشين قبرس انتخاب و دنكتاش پس از 22سال از صحنه سياسي قبرس كناره گرفت. البته اين تغيير و تحول از سويي با موافقت دولت تركيه صورت مي‌گرفت و تركيه نيز تلاش داشت با توجه به شرايط جديد چهره منعطف‌تري به جهان ارائه نمايد.

در اين زمان دولت تركيه با توجه به قول‌هاي مثبت ارائه شده از سوي دبيركل سازمان ملل و مقامات اتحاديه اروپا، تلاش سياسي و ديپلماتيك گسترده‌اي را به منظور رفع انزواي بخش ترك‌نشين از سوي سازمان ملل متحد و اتحاديه اروپا انجام داد. دولت يونان نيز خواستار استمرار مذاكرات رهبران دو بخش يوناني و ترك‌نشين قبرس شد. دولت انگليس نيز خواستار از سرگيري مذاكرات رهبران قبرس گرديد و كوفي‌عنان دبيركل سازمان ملل اعلام نمود فرصت تاريخي و كم‌نظيري براي حل و فصل بحران قبرس از دست رفت. اتحاديه اروپا و دولت آمريكا از راي منفي مردم يوناني قبرس در همه‌پرسي اظهار تاسف نمودند.

مذاكرات رهبران دو بخش‌

پس از همه‌پرسي صورت گرفته در دو بخش ترك و يوناني‌نشين و نتايج حاصله؛ فشارهاي بين‌المللي بربخش يوناني‌نشين افزايش يافت و طرف ترك توانست از فضاي ايجاد شده تا حدود زيادي به نفع خود استفاده نمايد. در فاصله آوريل 2004 تاكنون دولت قبرس تلاش‌هاي ديپلماتيك زيادي را براي كاهش فشارهاي سياسي انجام داده و سعي داشت تا از هرگونه تماس مستقيم اروپايي‌ها و آمريكا با بخش ترك‌نشين جلوگيري كند.

اجلاس سران اتحاديه اروپا در 17 دسامبر 2004 برگزار شد و تا حدودي فضا به نفع طرف يوناني تغيير يافت. تركيه در سال 2004 موافقتنامه اتحاديه گمركي با اتحاديه اروپا را امضا كرد، هرچند تاكنون به‌رغم تعهد ارائه شده در خصوص دولت قبرس از اجراي تعهدات خود عملا سرباز زده است. در اين خصوص مقامات اتحاديه اروپا به رسميت شناخته شدن دولت قبرس از سوي دولت تركيه را به عنوان يكي از شروط اساسي آغاز مذاكرات رسمي اعلام و برآن مكررا تاكيد نموده‌اند. تركيه جهت اجراي درخواست اتحاديه اروپا تا پايان سال 2005 ميلادي فرصت داشت وليكن هرگز به خواست اتحاديه اروپا گردن ننهاد و در مقابل طرح جديدي را ارائه كرد.‌

دولت تركيه با اعلام طرح 10 ماده‌اي كه متضمن امتيازات مورد نظر اتحاديه اروپا در خصوص قبرس بود تلاش نمود به كسب امتيازات متقابل جهت بخش ترك‌نشين دست بزند كه مجموع پيشنهادات فوق مورد مخالفت دولت قبرس قرار گرفته و عملا مسكوت ماند. دولت تركيه در عين حال ضمن تبليغ پيشنهادات مذكور از اين مساله در جلسات متعدد سازمان كنفرانس اسلامي و اكو بهره‌برداي وسيعي نمود. در اجلاس سازمان كنفرانس اسلامي در باكو، استانبول،‌ جده و اخيرا در سنگاپور دولت تركيه قطعنامه‌اي به كنفرانس اسلامي در خصوص قبرس ارائه نموده و هرساله آن را به تصويب اعضا مي‌رساند.

هر چند طي سال 2006 و 2007 در خصوص مذاكرات قبرس عملا توفيقي حاصل نگرديد وليكن در اواخر سال 2007 آقاي بان‌كي‌مون دبيركل جديد سازمان ملل اعلام نمود اين سازمان آمادگي دارد تا مذاكرات رهبران دو بخش قبرس را از سر گرفته و روند مذاكرات قبرس را احيا نمايد. رهبران دو بخش يوناني و ترك‌نشين قبرس عملا مخالفتي با اين مساله نداشته و تنها سخنگوي وزارت خارجه دولت قبرس خواهان روشن شدن تمامي نكات مورد نظر دبيركل جهت رفع هرگونه ابهام در خصوص چگونگي روند مذاكرات گرديد. متعاقب اين اظهارات آقاي قنبري نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد در خصوص قبرس در اواسط تير ماه سال 1386 به كشورهاي منطقه و قبرس عزيمت و مذاكرات مفصلي را با مقامات كشورهاي ذينفع به انجام رسانيد.

نماينده ويژه سازمان ملل در سفر به قبرس با رهبران دو جامعه قبرسي ملاقات و با توجه به زمينه سازي‌هاي صورت گرفته قبلي موفق گرديد رهبران دو جامعه را به انجام ملاقات مستقيم و رودررو تشويق و نهايتا آقايان پاپادوپولس رئيس جمهور قبرس و طلعت رئيس جمهور بخش ترك‌نشين قبرس در چند نوبت با يكديگر ملاقات كردند.

دولت قبرس معتقد است به منظور پيشبرد واقعي مذاكرات صلح قبرس مي‌بايست دولت تركيه ملزم به اجراي تعهدات خود براساس پروتكل اتحاديه اروپا در قبال قبرس باشد و در صورت سرپيچي از اين امر بايد برخورد سخت‌تري با آن كشور در چارچوب اتحاديه اروپايي صورت پذيرد. از سوي ديگر دولت تركيه به‌رغم امضاي پروتكل اتحاديه اروپا از بازگشايي بنادر و فرودگاه‌هاي خود برروي كشتي‌ها و هواپيماهاي قبرسي اجتناب ورزيده و انجام اين امر را منوط به خروج بخش ترك‌نشين از انزواي اقتصادي مي‌نمايد. در سال‌هاي اخير درحالي كه قبرس معتقد به اعمال فشار به آنكارا جهت اجراي تعهدات است، آتن براي حفظ روابط روبه رشد خود با تركيه ترجيح مي‌دهد رويكرد ملايم‌تري در اين خصوص داشته باشد.

مذاكرات دو بخش ترك و يوناني‌نشين تا هنگامي كه پاپادوپولس به عنوان رئيس‌جمهور قبرس در مسند قدرت بود به صورت محدود صورت مي‌گرفت. آقاي ديمتريس كريستوفياس رئيس جمهور جديد قبرس يكي از اهداف اصلي خود را انجام مذاكرات مستقيم با رهبران بخش ترك‌نشين اعلام و بلافاصله پس از به قدرت رسيدن در اين راستا فعاليت كرد.

اولين ملاقات و مذاكرات سياسي در تاريخ 21 مارس برگزار شد. مذاكرات وحدت قبرس پس از چهار سال وقفه با شركت ديميتريس كريستوفياس، رئيس جمهور قبرس و محمدعلي طلعت، رئيس جمهور بخش ترك‌نشين اين جزيره، برگزار شد و دو طرف در مورد آغاز مذاكرات براي حل اختلافات موجود به توافق رسيدند. دو طرف همچنين اعلام داشتند كه گذرگاه بين دو بخش شمالي و جنوبي قبرس در خيابان لدرا را بازگشايي خواهند كرد. آقايان كريستوفياس و طلعت برلزوم ارتباط نزديكتر بين جوامع يوناني و ترك‌قبرس تاكيد كرده و خواستار حل و فصل اختلافات دو طرف از طريق مذاكره شده‌‌اند.‌

اهميت مذاكرات كنوني ديميتريس و طلعت رهبران دو بخش يوناني و ترك‌نشين قبرس بيشتر از آن جهت است كه هر دو، سال 2008 را سال مهمي براي حل‌وفصل بحران قبرس اعلام نموده‌اند و خاطرنشان كرده‌اند كه چنانچه در سال جاري مذاكرات فيمابين به نتيجه‌اي نرسد امكان تكرار تجربه كوزوو در قبرس محتمل خواهد بود. هرچند ديميتريس و طلعت در اوايل فروردين ماه براي اولين بار با يكديگر ملاقات و براستمرار مذاكرات و حل و فصل بحران قبرس تاكيد نموده و بازگشايي خيابان لدرا را نيز به عنوان نتيجه مذاكرات به مردم ارائه نمودند وليكن بايستي اذعان نمود از آغاز بحران قبرس نيز طرف‌هاي ذينفع مساله قبرس بودند كه تحولات و وقايع اين كشور را براساس منافع خود شكل دادند و تا زماني كه اين كشورها منافع مورد نظر خود را از قبل قبرس كسب نكنند، توافق و حل مساله قبرس زياد در دسترس جلوه نمي‌كند.

ادامه دارد

دوشنبه 14 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 286]