جنگ ايران و عراق و جنبش غيرمتعهد ها

واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: جنگ ايران و عراق و جنبش غيرمتعهد ها
پس از تشكيل جمهورى اسلامي، ايران با تجديد نظر در روابط خود با غرب به ويژه ايالات متحده كه ديگر تعهدى نسبت به آن نمى ديد، از پيمان دفاعى “سنتو” كه اعضاى آن ايران ،پاكستان،تركيه، عراق،بريتانيا و ايالات متحده بودند خارج شد و به عضويت جنبش غير متعهد ها در آمد.

ابراهيم يزدى وزير خارجه دولت موقت جمهورى اسلامى شهريور 1358 با حضور در اجلاسى كه اتفاقا در كوبا و به رياست اين كشور برگزار مى شد،پيوستن تهران به اين سازمان را اعلام كرد.

درست يك سال پس از پيوستن ايران به جنبش غير متعهدها،عراق كه تحت رياست صدام حسين اداره مى شد جنگ هشت ساله خود را با ايران آغاز كرد. از اين پس جنبش غير متعهدها كه تا آن زمان عمده فعاليت اش مخالف هاى تئوريك با گسترش امپرياليسم و نفوذ كمونيسم بود دستور كار مهمى پيدا كرد كه جنگ دو كشور عضو اين سازمان يعنى ايران و عراق بود.

سال 1359 به دنبال اوج گيرى حملات عراق عليه ايران و درخواست تهران براى بررسى بيشتر موضوع جنگ، جنبش عدم تعهد يك كميته حسن نيت مركب از نمايندگان دولت هاى كوبا، يوگسلاوي، الجزاير، زامبيا، هند، پاكستان و سازمان آزاديبخش فلسطين تشكيل داد تا فعاليت خود را براى خاتمه جنگ آغاز كنند.

صدام حسين ريس جمهور عراق از همان ابتدا نظر مثبتى به دخالت غيرمتعهدها در جنگ نداشت و به بهانه حضور الجزاير در گروه حسن نيت به تصميم هاى گرفته شده بى اعتنايى مى كرد.

كميته حسن نيت در آبان ماه سال 1359 تصميم گرفت كه به تهران و بغداد سفر كند اما نخست وزير وقت ايران اعلام كرد كه تا وقتى نيروهاى عراقى خاك ايران را ترك نكرده اند تهران هيچ پيشنهاد آتش بسى را قبول نخواهد كرد .به اين ترتيب نخستين فعاليت هاى كميته حسن نيت به نتيجه نرسيد.

در آبان ماه 59 به پايان رييس جمهور وقت ايران در نامه اى خطاب به سران كشورهاى غيرمتعهد خواستار موضع گيرى آنها در مقابل عراق شد.

در روزهاى پايانى بهمن سال 1359جلسه اى به ميزبانى هند در دهلى نو برگزار شد، دولت هند معتقد بود كه طرح مسئله جنگ ايران و عراق باعث تضعيف جنبش عدم تعهد مى شود.

“بهزاد نبوي” كه رياست هيات ايران ر در اجلاس هند برعهده داشت، در سخنرانى اش خواستار رسيدگى جنبش به مسئله جنگ و محكوم كردن عراق و عقب نشينى صدام و تعليق عضويت بغداد در جنبش غير متعد ها شد.

دو سال پس از اجلاس دهلى نو، اين بار وزراى خارجه كشورهاى غيرمتعهد در خرداد سال 1361در “هاوانا” پايتخت كوبا جمع شدند تا دستور كار هفتمين اجلاس سران كه قرار بود در “بغداد” برگزار شود آماده كنند.

“على اكبر ولايتي” وزير خارجه وقت ايران كه رياست هيات ايرانى را در اين اجلاس برعهده داشته در كتاب خاطراتش از جنگ ايران و عراق مى نويسد كه “در سخنرانى ام در اين اجلاس تاكيد كردم كه در صورت برگزارى اجلاس در بغداد جمهورى اسلامى در آن شركت نخواهد كرد و رياست جنبش را به رسميت نخواهد شناخت.”

عراق با رياست بر جنبش عدم تعهد مى توانست فشار بيشترى را در جنگ به ايران وارد كند.

ايران معتقد بود كه در صورت برگزارى كنفرانس سران غيرمتعهد دربغداد، خط مشى اساسى جنبش كه طرفدارى از صلح بود به شدت زير سوال مى رود اما عراق براى رياست جنبش تلاش زيادى مى كرد چنانكه صدام حتى در نامه اى از رئيس جمهور وقت ايران هم براى شركت در اجلاس بغداد دعوت كرد.

به دنبال پذيرش ميزبانى عراق از سوى اعضا، ايران نيز دست به اقدامات وسيعى براى تغيير محل اجلاس زد. ضد حمله نظامى ايران عليه عراق در تيرماه 1361 و ناامن كردن آسمان بغداد كه چند روز قبل از اجلاس سران صورت گرفته بود، باعث شد تا سران كشورهاى عضو جنبش، با نامن ديدن بغداد،حاضر به حضور در عراق نشوند.

ايران براى تغيير محل اجلاس جمعا 350 ملاقات ترتيب داد تا اينكه در 11 مرداد 1361 فيدل كاسترو طى نامه اى خطاب به رئيس جمهور ايران اعلام كرد كه با تغيير محل موافق است وليكن اجلاس وزراى خارجه براى تصميم گيرى در اين مورد تشكيل شود.

سرانجام يك هفته پس از ارسال نامه فيدل كاسترو به رئيس جمهور وقت ايران، صدام حسين رسما با تغييرمحل كنفرانس موافقت كرد و از هند خواست تا ميزبانى اجلاس هفتم را به عهده بگيرد.

اجلاس هفتم سرانجام در هند آغاز شد و از 56 عضو، 53 كشور به نفع عراق موضع گرفتند و ايران در كنار ليبي، سوريه و كره شمالى تنها ماند. مهمترين دستاورد سياسى ايران در آن جلاس برهم زدن اجماع دو باره درباره ميزبانى بغداد بود.

در آن اجلاس با حمايت اينديراگاندى و فيدل كاسترو ،قرار بر اين شد كه وزرا در اجلاس آنگولا، درباره كشور بعدى ميزبان تصميم بگيرند كه سرانجام “ زيمبابوه” به عنوان ميزبان هشتم غيرمتعهدها انتخاب شد. هيات ايرانى گرچه در محكوم كردن عراق به عنوان متجاوز جنگى ناكام ماند،اما در تغيير محل اجلاس دست كامياب به تهران بازگشت.

جنبش غير متعدها چند سال پس از پايان جنگ ايران و عراق كه به اين سازمان تحرك داده بود، شاهد فروپاشى شوروى و از ميان رفتن تعريف اين سازمان شد و پانزده سال را در انزوا سپرى كرد تا اينكه باز هم پرونده اى مرتبط با ايران، جنبش غير متعهدها را فعال كرد.

با طرح پرونده اتمى ايران در آژانس بين المللى انرژى اتمي، تهران تلاش كرد با شكل دادن به گروهى از كشورها كه از برنامه هاى اتمى اش حمايت مى كنند، بر وحدت نظر كشورهاى غربى تاثير بگذارد.

كشورهاى عضو جنبش غير متعدها كه همزمان عضو هيات مديره سى و پنج عضوى آژانس موسوم به “شوراى حكام” بودند، با تلاش ايران و حمايت مالزى كه رييس دوره اى جنبش بود شكل گرفت.

موضوع پرونده اتمى ايران طى سه سال گذشته به دستور كارى دايمى براى جنبش غير متعدها بدل شده و در وضعيتى كه گمان مى رفت جنبش به پايان عمر خود نزديك شده است، جانى دوباره به آن بخشيده است هرچند كه برخى از كشورهاى عضو خود را ملزم به پيروى از اصول و بيانيه هاى جنبش نمى دانند.

در اجلاس فوق العاده سران جنبش غير متعدها كه چندى پيش در مالزى برگزار شد همه اعضا از برنامه هاى اتمى ايران حمايت كردند اما در اجلاس شوراى حكام آژانس بين المللى انرژى اتمى كه براى ارجاع پرونده به شوراى امنيت كار به راى گيرى كشيد، برخى اعضاى جنبش غير متعهدها راى مثبت به ارجاع پرونده به شوراى امنيت دادند و در واقع منافع سياست خارجى خود را در همسويى با غرب ديدند.

فقر مالى اكثر اعضا و پراكندگى فرهنگى ، سياسى و جغرافيايى كشورهاى عضو اين سازمان كه به انسجام اين سازمان لطمه زده است و همچنين ناكارامدى اين سازمان براى فضاى فعلى سياسى جهان، تاثير گذارى تصميم هاى جنبش غير متعدها بر فضاى بين المللى و جامعه جهانى را اندك و ناچيز كرده است.
يکشنبه 13 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: رسالت]

[مشاهده در: www.resalat-news.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 122]