نظر سنجي تلفني از مردم تهران درباره فال قهوه

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: نظر سنجي تلفني از مردم تهران درباره فال قهوه

رفتارها- فال قهوه به معناي خواندن و تفسير نشانه هاي بازمانده قهوه در فنجان، ريشه در هنر تفسير تفاله چاي در چين باستان دارد.

مدير طرح: سيامك كفايي ‌
همكاران: شبنم چهره، فريده درفشي، زهرا ادريس آبادي، ميترا زاغي، مصطفي كوچكي و سميه گايكاني

پيشگفتار

فال و فالگيري پديده اي عام و فراگير در همه‌ي كشورهاي جهان است و مختص زمان و مكان خاصّي نيست، ليكن در طول تاريخ با وجود اين‌كه اعتقاد به فالگيري كاهش يافته اما نوع بشر هيچگاه اعتقاد خود به پيش‌گويي و فالگيري را يك سره از كف نداده است.

فال يعني شگون و به دل نيك آوردن، پيش بيني خوشبينانه، در زبان عربي فال به صورت فال و تفأل به كار مي رود و مراد از آن، فال زدن به معناي مطلق آن چه نيك و چه بد است، ولي بيشتر به فال نيك اطلاق مي شود و ضد آن، طيرته يا نظير است، اين كلمه در قرآن مجيد نيز به كار رفته. در فرهنگ عرب، تفأل سابقه اي كهن دارد."

از رسول اسلام (ص) نقل است كه فال را خوش مي داشت و نظير را خوش نمي داشت. همچنين از پيامبر اكرم در باره فال بد نيز چنين نقل كرده‌اند: «اللهم لا طير الا طيُرك و لا خيُر الا خير كّولا اله غيرُك ، اللهم لا يأتي بالحسنات الا انتّ و لا يذهبُ بالسُياتِ الا انتَ و لا حول و لا قوه الا بالله العلي العظيم .» اما كسي كه به فال بد اعتنا كند، آن فال بد، سريعتر از سيلابي كه به جا يگاه خود رو آورد، دامنگير او خواهد شد و درهاي وسوسه و ناراحتي بر روي او باز خواهد مي‌شود و شيطان درهايي از مناسبات دور و نزديك درباره لفظ و معني بر رويش مي نماياند ."

در فرهنگ ايراني نيز مانند اغلب فرهنگ هاي كهن ديگر ، فال نيك و سابقه ي كهن دارد. ايرانيان به فال نيك « مروا » و به فال بد « مرغوا » مي گفتند، اين كلمه به انواع و اقسام در شاهنامه نيز به كار رفته است. نوعي از فال زدن با گشودن كتاب ، يا سر كتاب باز كردن بود ه كه اين كار بيشتر با قرآن مجيد و ديوان حافظ و مثنوي مولوي مرسوم بوده است . فال زدن با قرآن به نوعي همان استخاره است.

فال زدن، انواع و اقسام زيادي دارد كه از انواع آن مي‌توان به كف بيني – فال قهوه – فال نخود و فال ورق اشاره كرد و از آنجا كه فال قهوه در جامعه از اقبال بيشتري برخوردار است، در اين تحقيق سعي شده است با وجود اين اقبال عمومي، قضاوت و يا اعتقاد شخصي مردم را در باره اين پديده بررسي كنيم.

فال قهوه:

سايت اينترنتي دانشجويان در ارتباط با تاريخچه فال قهوه مطالب ارزنده و جالبي را عنوان كرده است كه خلاصه‌اي از آن را در ذيل آورده‌ايم:

"فال قهوه به معناي خواندن و تفسير نشانه‌هاي بازمانده قهوه در فنجان، ريشه در هنر تفسير تفاله چاي در چين باستان دارد. چاي كه در اصل نوشيدني راهبان بود، در فنجان‌هايي زنگوله شكل نوشيده مي‌شد.

اين شيوه پيشگويي بعدها در نزد اعراب و با استفاده از تفاله قهوه مرسوم شد. دانه قهوه براي اولين بار توسط اعراب و در حدود سال ۶۰۰ ميلادي كشف شد، كاشتن و نوشيدن آن تا صدها سال جزو اسرار اين قوم بود.

مركز كشت قهوه در يمن بود و كم كم استفاده از آن در سراسر شبه جزيره عربستان رواج يافت و بعدها توسط حكام عثماني به تركيه رسيد. اولين قهوه خانه جهان به نام كيواهان Kiva Han، در سال ۱۴۷۵ در قسطنطنيه تاسيس شد.

شناسايي و آغاز مصرف قهوه توسط ساكنان اروپاي غربي و آمريكا تا اواخر قرن ۱۸ ميلادي صورت نگرفت ليكن پس از آن قهوه به سرعت مبدل به نوشيدني دلخواه طبقه متوسط اروپايي شد و قهوه خانه هاي متعدد در گوشه و كنار برپا شدند. اصطلاح باريستا Barista، به معناي يك قهوه چي كه بتواند نوشيدني‌هاي مختلفي از قهوه تهيه كرده و در اين كار استاد باشد، در همين دوران بر سر زبان ها افتاد.

موج محبوبيت قهوه باعث به وجود آمدن حرفه هاي جانبي هم شد كه از جمله پرسابقه‌ترين و ماندگارترين آنها، پيشگويي با تفاله قهوه توسط زنان فالگيري بود كه به Cup-Women شهرت داشتند."

پديده فالگيري از ديدگاه علم:

اگرچه نه تنها در بين عامه مردم كه حتي بسياري از دارندگان مدارك و مدارج دانشگاهي نيز فال مي گيرند و به فالگيرها مراجعه مي كنند، ليكن نگاه علمي به پديده فال و فالگيري هيچگاه چندان مثبت نبوده و از اين ديدگاه فال و فالگيري همواره تقبيح شده است بطوريكه" روان شناسان و متخصصان آسيب هاي اجتماعي در ميزگردها و مصاحبه هاي مطبوعاتي اغلب از رواج فالگيري به مثابه نوعي كجرفتاري، شيادي و يا كلاهبرداري ياد مي كنند. اما هنوز محققان علوم اجتماعي كمتر به بررسي اين پديده پرداخته اند. شايد به اين دليل كه هنوز فالگيري را بحد كافي مهم يا ارزشمند نمي دانند كه درباره آن بيانديشند و يا اينكه فالگيري را نوعي "گنش زنانه" غير مهم مي دانند كه از حيطه دستور كار آنها خارج است. بسياري نيز ممكن است اين موضوع پيش پا افتاده را در مقام و مرتبتي ندانند كه در شأن روشنفكر يا محقق دانشگاهي باشد."

گوستاو جاهودا در كتاب روانشناسي خرافات فال را خرافه دانسته و‌‌چنين مي‌نويسد:"برخي از اين خرافه ها احتمالا در گذشته، بخشي از نظام گسترده‌تري از انديشه‌ها و باور‌ها راتشكيل مي‌دادند، اما در حال حاضر عناصر مجزا و منفردي هستند كه از راه سنت به ما رسيده اند و هنوز هم توان خود را حفظ كرده‌اند. قسمت اعظم آنها مربوط به خوش شانسي و بد‌شانسي بوده و شامل فال زدن‌ها يا رسوم ديگري است كه گويا فرد را از گزند مصون مي‌دارند."

اما چه اين پديده را خرافه بدانيم و چه ريشه‌هاي آن را در جاي ديگري جستجو كنيم، از اقبال مردمي به آن نمي‌توان غافل بود.

كليات تحقيق

در اين گزارش با به كارگيري نظرسنجي تلفني و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحليل علمي آنها، سعي شده است تا به نظر مردم تهران درباره فال قهوه دست يافت. اين گزارش حاصل جمع آوري پاسخ 1177 نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهيه شده توسط واحد نظرسنجي تلفني مركز مطالعات و تحقيقات رسانه اي موسسه همشهري است. اين افراد به صورت تصادفي و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن ها (از 22000000 الي 88999999) انتخاب شدند. در اين گزارش نظر كساني كه تمايل به پاسخگويي به تمام پرسش هاي تحقيق را داشته اند، منعكس شده است.

اهداف تحقيق

در اين تحقيق سعي شده است قضاوت و اعتقاد شخصي پاسخگويان را درباره فال قهوه گرفتن بررسي كنيم.

روش نظرسنجي

در اين پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفني (نظرسنجي تلفني) به روش پيمايشي و نمونه گيري تصادفي استفاده شده است. عددهاي داخل جدول گرد شده است. نتايج نظرسنجي هاي گذشته اين مركز نشان مي دهد كه رعايت نسبت جنسي در فرآيند اجراي نظر سنجي هاي تلفني بسيار مشكل و گاه (بخصوص با توجه به محدوديت زماني) غيرممكن است. از اين رو در گزارش نتايج نظرسنجي ها ارتباط بين متغيرهاي مستقل از قبيل جنس و سن و تحصيلات با متغير وابسته مهم سنجيده و از كا اسكوار (chi-square) براي محاسبه سطح معني داري آن استفاده مي شود. نتايج قابل اعتماد (در سطح معناداري 95 درصد به بالا) گزارش خواهد شد.

جامعه نمونه

در اين تحقيق نمونه آماري شامل 1177 نفر از مردم تهران است، لازم به ذكر است كه از اين تعداد 36 درصد مرد و 64 درصد زن هستند.

زمان اجراي نظرسنجي

اين نظرسنجي از تاريخ 29 تير ماه تا 2 مرداد ماه 1387 توسط گروه نظرسنجي مركز مطالعات و تحقيقات رسانه اي روزنامه همشهري انجام شده است.

پرسشنامه نظرسنجي

1. جنس
2. سن
3. تحصيلات
4. به فال قهوه اعتقاد داريد؟
5. درصورت بلي چرا؟
6. درصورت خير چرا ؟
7. تا به حال چند بار فال قهوه گرفته‌ايد؟
8. تا به حال به چند فال‌گير مراجعه كرده‌ايد؟
9. فال‌گير يا فال‌گير‌ها را از كجا مي‌شناختيد؟
10. فال‌گيرها بيشتر در مورد چه مسائلي پيش‌گويي مي‌كنند؟
11. معمولا مطالبي كه فال‌گيرها به مردم مي‌گويند تاچه حد درست است؟
12. مرد‌ها بيشتر به فال قهوه اعتقاد دارند يا زن‌ها؟
13. فال قهوه تا چه حد در جامعه ما رواج دارد؟
14. چرا بعضي از مردم فال قهوه مي‌گيرند؟

چكيده:

طرح نظرسنجي حاضر، ‌به منظور دست يافتن به نظر مردم تهران درباره فال قهوه به اجرا درآمده است. يافته هاي اين طرح به قرار زير است:

- 64 درصد از پاسخ‌گويان زن و 38درصد مرد هستند.
- 32 درصد پاسخ‌گويان در گروه سني 21-30 سال قرار دارند.
- 42درصد از پاسخ‌گويان داراي مدرك تحصيلي ديپلم هستند.
- 82 درصد از پاسخ‌گو يان به فال قهوه اعتقاد ندارند.
- 40 درصد از پاسخگوياني كه به فال قهوه اعتقاد دارند علت اين اعتقاد را درست بودن فال قهوه مي‌دانند.
- 41 درصد از پاسخگوياني كه به فال اعتقتاد ندارند علت آن راامتحان نكردن آن مي‌دانند.
- 64 درصد ازمعتقدان به فال قهوه بيش از يك بار اقدام به گرفتن فال كرده‌اند.
- 39 درصد از پاسخگويان معتقد به فال تنها به يك فالگير مراجعه كرده‌اند.
- 63 درصد ازمراجعه كنندگان به فالگيربا معرفي دوستانشان فالگير را مي‌شناسند.
- 42 درصد از پاسخگويان معتقدند كه فالگيرها از آينده مي‌گويند.
- 37 درصد از پاسخگويان گفته‌هاي فالگير‌ها را كاملا غلط مي‌دانند.
- 87 درصد از پاسخگويان عنوان كردند كه زن‌ها بيش از مردان به فال قهوه معتقدند.
- 31 درصد از پاسخ‌گويان معتقدند كه فال قهوه تا حدي در جامعه ما رواج دارد.
- 32 درصد گفته‌اند كه مردم به علت نگراني از آينده خود فال قهوه مي‌گيرند.

جنس پاسخگويان

بر اساس جدول شماره 1، از ميان 1177 نفر پاسخگو 64 درصد زن و 36 درصد مرد هستند.

جدول و نمودار شماره 1- توزيع پاسخگويان بر اساس جنس

جنس

تعداد

درصد

زن

749

64

مرد

428

36

جمع

1177

100

سن پاسخگويان

جدول شماره 2، نشان دهنده توزيع جامعه آماري اين تحقيق است. همان طور كه مشاهده مي شود بزرگترين گروه سني در 1177 نفر پاسخ‌گو اين تحقيق را گروه سني 21-30 سال (32 درصد) و كوچك ترين گروه سني را افراد 71 سال به بالا (2 درصد) تشكيل مي دهند.

جدول و نمودارشماره 2- توزيع پاسخگويان بر اساس سن

سن

تعداد

درصد

21- 30 سال

376

32

40 - 31 سال

275

23

41- 50 سال

210

18

15-20 سال

137

12

51-60 سال

92

8

61-70 سال

59

5

71 سال به بالا

28

2

جمع

1177

100

سطح تحصيلات پاسخگويان

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 3، از ميان 1177 نفر پاسخگو 42 درصد ديپلم و 2 درصد كارشناسي ارشد و دكترا هستند.

جدول و نمودار شماره 3- توزيع پاسخگويان بر اساس تحصيلات

تحصيلات

تعداد

درصد

ديپلم

496

42

زير ديپلم

267

23

كارشناس

190

16

دانشجوو كارداني

123

11

كارشناسي ارشد و دكترا

32

2

جمع

1177

100

آيا پاسخگويان به فال قهوه اعتقاد دارند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 4، از ميان 1177 نفر پاسخگو، 82 درصد به فال قهوه اعتقاد ندارند و 18 درصد به فال قهوه معتقد هستند.

جدول ونمودارشماره 4- توزيع پاسخگويان بر اساس اعتقاد به فال قهوه

آيا پاسخگويان به فال قهوه اعتقاد دارند

تعداد

درصد

خير

969

82

بلي

208

18

جمع

1177

100

چرا پاسخگويان به فال قهوه اعتقاد دارند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 5، 40 درصد از پاسخگوياني كه به فال قهوه معتقد هستند، علت اعتقاد خود را درست بودن اين فال مي‌دانند. 23 درصد از اين گروه گفته‌اند كه فال گرفتن را دوست دارند،22 درصد اين فال را از فال‌هاي ديگر بهتر مي‌دانند و 15 درصد نيز گفته‌اند كه به علت تاييد ديگران به اين فال معتقدند.

جدول و نمودار شماره 5- توزيع پاسخگويان بر اساس چرايي اعتقاد آن‌ها به فال قهوه

چرا به فال قهوه اعتقاد دارند

تعداد

درصد

هميشه درست است

83

40

دوست دارم

48

23

بهتر از فال‌هاي ديگر است

46

22

تاييد ديگران

31

15

جمع

208

100

چرا پاسخگويان به فال قهوه اعتقاد ندارند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 6، 41 درصد از پاسخگوياني كه به فال قهوه اعتقاد ندارند، علت اين مسئله را امتحان نكردن اين فال مي‌دانند. 27 درصد از اين دسته اين فال را خرافات دانسته اند، 17 درصد گفته اند هميشه دروغ است و15 درصد اين كار را دوست ندارند.

جدول ونمودار شماره 6- توزيع پاسخگويان بر اساس چرايي عدم اعتقاد به فال قهوه

چرا به فال قهوه اعتقاد ندارند

تعداد

درصد

امتحان نكردم

401

41

خرافات است

261

27

هميشه دروغ است

164

17

دوست ندارم

143

15

جمع

969

100

پاسخگويان تا به حال چند بار فال قهوه گرفته‌اند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 7، 64 درصد از پاسخگوياني كه به فال قهوه اعتقاد دارند، بيش از يك بار به گرفتن فال اقدام كرده اند، 18 درصد هيچ وقت به انجام آن موفق نشده اند و 18 درصد نيز فقط يك بار فال قهوه گرفته اند.

جدول ونمودار شماره 7– توزيع پاسخگويان بر اساس تعداد دفعات فال گرفتن

چند بار فال قهوه گرفته‌اند

تعداد

درصد

بيش از يك بار

133

64

هيچ‌وقت

38

18

1بار

37

18

جمع

208

100

پاسخگويان تا به حال به چند فالگير مراجعه كرده اند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 8، 39 درصد از پاسخگوياني كه تا كنون برايشان فال قهوه گرفته شده است تنها به 1 فالگير مراجعه كرده اند، 34 درصد به 2 تا3 فالگير،15درصد به بيش از 3 فالگير و 12 درصد در خانه خود و توسط افراد خانواده فال گرفته‌اند.

جدول ونمودار شماره 8 – توزيع پاسخگويان بر اساس مراجعه به فالگيرهاي مختلف

به چند فالگير مراجعه كرده‌اند

تعداد

درصد

1 فالگير

67

39

2تا3 فالگير

58

34

بيش از 3 فالگير

25

15

در خانه فال گرفته‌اند

20

12

جمع

170

100

پاسخگويان فالگير را از كجا مي‌شناختند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 9، 63 درصد از مراجعه كنندگان به فالگير از طريق دوستانشان با وي آشنا شده‌اند،33 درصد فالگيرشان خانوادگي بوده است و4 درصد بصورت تصادفي با وي آشنا شده‌اند.

جدول و نمودار شماره 9 – توزيع پاسخگويان بر اساس نوع اطلاع آن‌ها از وجود فالگير

فالگير را از كجا مي‌شناسند

تعداد

درصد

معرفي دوستان

107

63

خانوادگي

56

33

تصادفي

7

4

جمع

170

100

فالگيرها بيشتر در مورد چه مسائلي پيشگويي مي‌كنند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 10، از ميان 1177 نفر پاسخگو، 42 درصد عنوان كردند كه فالگيرها آينده را پيش‌گويي مي‌كنند، همچنين در اين ارتباط 13 درصد به مسائل روزمره، 12 درصد هرچه خودمان بگوييم، 9درصد ازدواج، 6 درصد پول و ثروت، 4 درصد حوادث و4 درصد نيز به تولد و مرگ اشاره كرده‌اند.
10 درصد از پاسخگويان به اين پرسش پاسخي نداده‌اند.

جدول و نمودار شماره 10 – توزيع پاسخگويان بر اساس نظر آن‌ها به زمينه پيشگويي فالگيرها

فالگيرها چه چيزي را پيشگويي مي كنند

تعداد

درصد

آينده

499

42

مسائل روزمره

158

13

هرچه خودمان بگوييم

139

12

نمي‌دانم

115

10

ازدواج

110

9

پول و ثروت

70

6

حوادث

44

4

تولد و مرگ

42

4

جمع

1177

100

مطالبي كه فالگرها به مردم مي‌گويند تا چه حد درست است؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 11، به اعتقاد 37درصد از پاسخگويان، گفته‌هاي فالگير‌ها كاملا اشتباه است ليكن 5 درصد از پاسخ‌گويان صحت گفته‌هاي فالگير‌ها را در حد خيلي زياد تاييد كرده‌اند.

جدول و نمودار شماره 11- توزيع پاسخگويان بر اساس اعتقاد به ميزان صحت گفته‌هاي فالگير‌ها

ميزان صحت گفته‌هاي فالگير‌ها

تعداد

درصد

كاملا غلط

440

37

تا حدي

299

25

كم

234

20

زياد

148

13

خيلي زياد

56

5

جمع

1177

100

مردها بيشتر به فال قهوه اعتقاد دارند يا زن‌ها؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 12، 87 درصد از پاسخگويان معتقدند كه زن‌ها بيش از مردان به فال قهوه اعتقاد دارند و تنها 2 درصد اعتقاد مردها را در اين زمينه بيشتر دانسته‌اند.

جدول و نمودار شماره 12- توزيع پاسخگويان بر اساس اعتقاد آن‌ها در مورد جنسيت معتقدان به فال قهوه

مردان بيشتر به فال قهوه اعتقاد دارند يا زنان

تعداد

درصد

زن‌ها

1027

87

هر دو

128

11

مرد‌ها

22

2

جمع

1177

100

فال قهوه چقدر در جامعه ما رواج دارد؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 13، 31درصد از پاسخگويان گفته‌اند كه فال قهوه تا حدي در جامعه ما رواج دارد و 5 درصد نيز به رواج فال قهوه در جامعه اعتقادي ندارند، 25 درصد رواج فال قهوه در جامعه را زياد،21 درصد كم و18 درصد خيلي زياد توصيف كرده‌اند.

جدول و نمودار شماره 13- توزيع پاسخگويان بر اساس اعتقاد به ميزان رواج فال قهوه در جامعه

ميزان رواج فال قهوه

تعداد

درصد

تا حدي

364

31

زياد

296

25

كم

251

21

خيلي زياد

205

18

رواج ندارد

61

5

جمع

1177

100

چرا برخي از مردم فال قهوه مي‌گيرند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 14، در ارتباط با علل گرفتن فال قهوه توسط مردم، 32 درصد نگراني از آينده، 22درصد تفنن، 15 درصد بي‌اعتقادي مذهبي، 13 درصد عدم اعتماد بنفس، 11 درصد مشكلات زندگي و 7 درصد اعتماد به اين فال را عنوان كرده‌اند.

جدول و نمودار شماره 14- توزيع پاسخگويان بر اساس اعتقاد آن‌ها به علل گرفتن فال قهوه

علل گرفتن فال

تعداد

درصد

نگراني از آينده

380

32

تفنن

249

22

بي اعتقادي

178

15

عدم اعتماد بنفس

155

13

مشكلات زندگي

129

11

اعتماد به فال

86

7

جمع

1177

100

منابع و مآخذ:

1- روانشناسي خرافات، گوستاو جاهودا،ترجمه مجمد تقي براهني، نشر نو 1363 (ص22 و 23)
2- وبلاگ هويت انسان
3- سايت اينترنتي دانشجويان
4- سايت اينترنتي فرهنگ شناسي

تاريخ درج: 2 مرداد 1387 ساعت 13:43 تاريخ تاييد: 8 مرداد 1387 ساعت 14:00 تاريخ به روز رساني: 8 مرداد 1387 ساعت 13:57
سه شنبه 8 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 9197]