حجاب در شاهنامه

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: در دين مبين اسلام رهنمون هاى بسيار مهمى وجود دارد که هر يک درخور توجه و تأمل بسيارى است يکى از اين رهنمون ها رعايت عفاف و حجاب است. عفاف در اصطلاح به نيروى درونى تعديل کننده شهوات و غرايز انسان اطلاق مى شود. توجه بسيار آيات و روايات به موضوع عفاف نشان از اهميت بى حد و حصر اين مسئله در اسلام دارد؛ چرا که بدون آن انسان در مسير اعتدال قرار نمى گيرد، و به سعادت حقيقى خود نائل نمى شود.

شاعران متعهد و هوشمند پارسى زبان اهميت وافر اين مقوله اخلاقى را دريافته اند. آنان سعى کرده اند ابعاد گوناگون عفاف و حجاب را در جنبه هاى مختلف شعر خود به ديگران و خود بنمايانند تا با يادآورى آن بتوانند سنگ بناى عفاف را به صورت نهادينه در ميان گروههاى مختلف جامعه بنيان نهند. در اين ميان «ابوالقاسم فردوسى» از جايگاه ويژه اى برخوردار است. در شاهنامه کمال زن در اين است که عفاف و حجاب، شرم و حيا را با علم و آگاهى جمع کرده باشد چه لازمه پاکدامنى زن عفاف و حجاب، شرم و حيا مى باشد.

ثمره پاکدامنى زن آسايش و افتخار خود، خانواده کشور و جهان است. زن خردمند شاهنامه عفاف و شرم و حيا را با فرزانگى همراه کرده است. او محدوده وظايف خود را مى شناسد. خانه آراى همسر خويش است. برايش فرزندان نيکو به دنيا مى آورد. زن پوشيده روى و پوشيده رخ و باوقار و حجاب در شاهنامه مايه سرافرازى مرد خود مى باشد زنان تاريخى شاهنامه چادر خود را چون تاجى مى دانند و بر آن مى بالند باشد که زنان جامعه اسلامى ما با تأسى به الگوهاى مذهبى چون «حضرت زهرا»(س) و «حضرت زينب» و نمونه هاى اسطوره اى مانند «رودابه» و «تهمينه» و الگوهاى تاريخى ايران اسلامى چون «شيرين» همواره پاسدار عفاف و حجاب خود باشند.

از فضايل اخلاقى مورد تأکيد در اسلام «عفاف» است. عفاف در اصطلاح به نيروى درونى تعديل کننده شهوات و غرايز انسان اطلاق مى شود. توجه بسيار آيات و روايات به موضوع عفاف نشان از اهميت بى حد و حصر اين مسئله در اسلام دارد؛ چرا که بدون آن انسان در مسير اعتدال قرار نمى گيرد، و به سعادت حقيقى خود نائل نمى شود. گويش صحيح عفاف به فتح عين است؛ و نبايد آن را مترادف حجاب دانست. بلکه عفاف از ابعاد وسيعى برخوردار است و حجاب يکى از مصاديق آن مى باشد.

عفاف صفت مشترک ميان انواع انسان مى باشد، لذا، ميان مرد و زن مشترک است. در اصل عفاف، تفاوتى در دو جنس نيست، اما در مصاديق آن تفاوت هاى اندکى وجود دارد. چرا که خيلى از صفات مرد و زن با هم متفاوت است. با توجه به تفاوت هايى که بين اين دو جنس وجود دارد، هر نوع اقتضاى صفات و خصلت هاى ويژه خود را دارد. علاوه بر آن، اين صفت اختصاص به زمان و مکان خاصى ندارد. ابعاد عفاف جنبه هاى مختلف زندگى بشر را در برمى گيرد. انسان در کردار، گفتار و افکار، دعوت به رعايت عفاف و خويشتن دارى شده است. اهميت اين امر موجب شده است که قسمت عظيمى از دستورات اخلاقى اسلام بدان اختصاص داشته باشد.

شاعران متعهد و هوشمند پارسى زبان اهميت وافر اين مقوله اخلاقى را دريافته اند.

آنان سعى کرده اند ابعاد گوناگون عفاف و حجاب را در جنبه هاى مختلف شعر خود به ديگران و خود بنمايانند، تا با يادآورى آن بتوانند سنگ بناى عفاف را به صورت نهادينه در ميان گروههاى مختلف جامعه بنيان نهند. در اين ميان حکيم «ابوالقاسم فردوسى» از جايگاه ويژه اى برخوردار است.

مى دانيم که موضوع شاهنامه حماسه است. به ظاهر گمان مى رود حماسه جايگاه مردان و نبرد آنان است. اما جستجو و پژوهش در اثر جاودان حکيم توس اين نکته را بر ما آشکار مى کند که استاد توس در عين توجه به مردان و پهلوانان از حضور زنان عفيف در صحنه هاى مختلف غافل نبوده است.شاهنامه تنها داستان رزم رستم و اسفنديار و سوگ سياووش و مرگ سهراب نيست، شاهنامه تنها يادآور نبردهاى خونين ايران و توران نيست. شاهنامه هر چند نامه اى پرسوز و غم انگيز است، اما در عين حال نامه اى پر شور و حيرت انگيز از داستان زنان پاکدامن مى باشد. در مقال بر آن شديم تا از منظرى نو به اثر گرانسنگ استاد توس بنگريم، و سيماى زنان عفيف شاهنامه را به تصوير کشيم.

دنياى پاک شعر فردوسى بيش از آنکه خواندنى باشد ديدنى است. گستره اى زيبا و خيال انگيز که بى نهايت دور از ما ولى بسيار نزديک ماست. ما اکنون در پى آنيم که با گذر از ديواره هاى بلورين و شفاف کلامش از فضاى تنگ روزمرگى رها شويم و در زمانى به کوتاهى يک آن به دنياى گسترده و رنگارنگ او گام بگذاريم.در آغاز بايد يادآور شوم که پهلوانان، دليران، زنان و مردان شاهنامه در قسمت اسطوره اى و حماسى و پهلوانى آن پيرو آيين اسلام نيستند، بلکه آنان به دين ايرانيان باستان ـ زرتشت ـ مى باشند. با اين وجود زن در سراسر شاهنامه، نمونه تمام عيار زن ايرانى ـ اسلامى است. در عين بهره مندى از فرزانگى، دليرى، بزرگ منشى، شايستگى، از جوهر زنانه شرمگينى، حيا و عفاف نيز بهره مند مى باشد. چرا که فردوسى خود مسلمانى معتقد است. زن شاهنامه عشق و احترام را هم زمان با هم برمى انگيزد. او والايى و کمال دارد. تصوير شخصيت او تحت الشعاع اميال افراد داستان نيست. حال آنکه در داستان هاى ديگر خاصه در منظومه هاى عاشقانه که شاعران چيره دست ايرانى و غير ايرانى پرداخته اند. تصوير وى غالبا به تبع داستان ترسيم شده است. يعنى کار شاعر کاوش در وجود استقلالى و باريک شدن در آفرينش و دريافت و بررسى عوامل زندگى ساز او و محيطش نبوده است، زن نژاده و عفيف ايرانى در تمام شاهنامه يک تصوير بيش ندارد. صفات او متعالى است. منتهى اين صفات در افراد گوناگون شدت و ضعف دارد. زنان عفيف و با حياى شاهنامه همواره زيبا هستند. آنان در عين جمال، کمال خلقت را نيز دارا مى باشند. در بيان فردوسى به زن اين امکان داده مى شود که از زبان خودش معرفى شود؛ و مدافع عصمت و پارسايى خويش باشد. «شيرين» از زنان نامدار و برجسته شاهنامه و تاريخ ايران زمين است.

فردوسى جايگاه عالى او را در دربار «خسرو پرويز» از زبان خودش در برابر «شيرويه» توصيف مى کند:

بسى سال بانوى ايران بدم

بهرکار پشت دليران بدم

نجستم هميشه به جز راستى

ز من دور بُد کژى و کاستى

بسى کس به گفتار من شهر يافت

ز هر گونه يى از جهان بهر يافت

به ايران که ديد از بنه سايه ام

وگر سايه تاج و پيرايه ام ...

چنين گفت شيرين که اى مهتران

جهان گشته و کار ديده سران

به سه چيز باشد زنان را بهى

که باشند زيباى گاه مهى

يکى آنک با شرم و با خواستست

که جفتش بدو خانه آراستست

دگر آنک فرخ پسر زايد او

ز شوى خجسته بيفزايد او

سه ديگر که بالا و رويش بود

بپوشيدگى نيز مويش بود ...

به اعتقاد فردوسى همانگونه که از زبان شيرين نقل شد، آنچه زن را زيبا و شايسته تخت سرورى مى کند متانت، وقار، عفاف و حجاب است. شاعر انديشمند و معتقد خراسان پوشيده رويى را از مسائل بسيار مهم برمى شمارد. به گونه اى که آن را هنر زنان و مايه افتخار و سربلندى آنان مى داند. او از زبان شه بانوى ايران، شيرين بيان مى کند:

مرا از هنر موى بُد در نهان

که آن را نديدى کس اندر نهان

فردوسى مستورى زنان را مايه ارزشمندى و شکوه آنان مى داند. به همين سبب در بسيارى از موارد به جاى واژه «زن» عبارت هايى «پوشيده روى» و «پوشيده رخ» را به کار مى برد. هنگامى که «جندل» فرستاده «فريدون» مى خواهد دختران پادشاه يمن را براى پسران فريدون خواستگارى کند؛ از زبان فريدون دختران او را «پوشيده روى» و «پوشيده رخ» خطاب مى کند، و مى گويد:

ز کار آگهان آگهى يافتم

بدين آگهى تيز بشتافتم

کجا از پس پرده پوشيده روى

تو دارى سه پاکيزه نامجوى ...

سه پوشيده رخ را سه ديهيم جوى

سزا را سزاوار بى گفتگو

حکيم فرزانه توس حتى دختران تورانيان ـ دشمنان ايران ـ را نيز «پوشيده روى» مى خواند.

همه دخت توران پوشيده روى

همه سر و بالا همه مشک بوى

زنان شاهنامه همواره مواظب تن خود هستند، و آن را از چشم ديگران مى پوشانند. و به اين امر مى بالند و افتخار مى کنند. به طورى که منيژه با افتخار مى گويد:

منيژه منم دخت افراسياب

برهنه نديده تنم آفتاب

قابل ذکر است که حجاب و عفاف زنان شاهنامه سبب خانه نشينى آنان نيست. بلکه زنان در پهنه هاى گوناگون حضور دارند. به گونه اى که حتى تعدادى از آنان مانند «هماى دختر بهمن»، «پوران دخت» و «آزرم دخت» به پادشاهى مى رسند.

در فضاى خاص حماسه شاهنامه فردوسى، جنگاورى و سپاهيگرى زنان عفيف جايگاه ويژه خود را دارد. وصف «گرد آفريد» در جنگ با «سهراب» نمونه بارز پهلوانى زنان پاکدامن شاهنامه است. گرد آفريد عفيف و باوقار با موى پوشيده به نبرد سهراب دلير مى رود. و آنچنان دليرانه دفاع مى کند، که اصلاً به فکر سهراب خطور هم نمى کند که هم نبرد او «زن» باشد!

زنى بود بر سان گردى سوار

هميشه بجنگ اندرون نامدار

کجا نام او بود گرد آفريد

زمانه ز مادر چنين ناوريد ...

بپوشيد درع سواران جنگ

نبود اندر آن کار جايى درنگ

نهان کرد گيسو بزير زره

بزد بر سر ترک رومى گره

فرود آمد از دژ بکردار شير

کمر بر ميان باد پايى بزير

بپيش سپاه اندر آمد چو گرد

چو رعد خروشان يکى ويله کرد

که گردان کدامند و جنگ آوران

دليران و کار آزموده سران

هنگامه نبرد با رها شدن بند زره گرد آفريد سهراب در مى يابد هم نبرد او زن مى باشد.

رها شد ز بند زره موى اوى

درفشان چو خورشيد شد روى اوى

بدانست سهراب کو دخترست

سر و موى او از در افسرست

گرد آفريد، سهراب را تا دژ «گژدهم» مى کشاند. هنگامى سهراب که به او اظهار عشق مى کند، با آنکه سهراب دلير مورد توجه او قرار گرفته است. اما عاقلانه و با تدبير و به دور از احساس زنانه خود مصالح مردم و کشور را برمى گزيند و پاسخ سهراب جوان را چنين مى دهد:

بخنديد و او را به افسوس گفت

که ترکان از ايران نيابند جفت

سپس سهراب بى تجربه را از جنگ با رستم برحذر مى دارد.

زنان تاريخى شاهنامه پوشش ايرانى ـ اسلامى چادر را بر تن مى کنند. آنگاه که شيرين مهين بانوى ايران زمين به عفاف و حجاب خود مى بالد؛ چادر به سر دارد.

بگفت اين و بگشاد چادر ز روى

همه روى ماه و همه مشک موى

«گرديه» خواهر «بهرام چوبين» هنگامى که دل نگران بروز جنگ ميان بهرام و خسرو پرويز و چشم به راه برادر است. حجاب برتر ايرانى يعنى چادر را هم چون تاجى زيبا و آراسته براى خود برگزيده است.

چو خواهرش بشنيد کامد ز راه

برادرش پر درد زان رزمگاه

بينداخت آن نامدار افسرش

بياورد فرمانبرى چادرش

بيامد بنزد برادر دمان

دلش خسته از درد و تيره روان

عشق هاى شاهنامه در عين بى پروايى عاشقانه با پاکدامنى و نجابت آميخته است. هرگز «رودابه» و «تهمينه» حرکتى مغاير با عفاف انجام نمى دهند. مى دانيم در داستان هاى بزمى به جز «يوسف و زليخا» مردان دلباخته زنان مى شوند. اما در بسيارى از داستان هاى بزمى شاهنامه زنان شيفته پهلوانان مى شوند، و اظهار دل باختگى مى کنند. زنان به اعتبار صفات پهلوانى پهلوانان به آنان مهر مى ورزند. برخلاف ديگر داستان هاى بزمى، در شاهنامه زيبايى مردان در نظر زنان در درجه دوم اهميت است.

چنانکه در ماجراى «رودابه و زال» شاهد آن هستيم که، رودابه فقط با شنيدن صفات پهلوانى زال به او دل مى بندد و آنگاه که همه او را به خاطر انتخاب پرورده سيمرغ سرزنش مى کنند. مى گويد:

چو رودابه گفتار ايشان شنيد

چو از باد آتش دلش بردميد

بريشان يکى بانگ برزد بخشم

بتابيد روى و بخوابيد چشم

وزان بچشم و بروى دژم

بابرو ز خشم اندر آورد خم

چنين گفت کين خم پيکارتان

شنيدن نير زد گفتارتان

نه قيصر بخواهم نه فغفورچين

نه از تاجداران ايران زمين

به بالاى من پور سامست زال

ابا بازوى شير و با برز و يال

گرش پيرخوانى همى گر جوان

مرا او بجاى تنست و روان

مرا مهر او دل نديده گزيد

همان دوستى از شنيده گزيد

برو مهربانم نه بر روى و موى

به سوى هنر گشتمش مهرجوى

اين چنين رودابه ديگران را مجاب مى کند. پس از آنکه سيميندخت کابلى «مادر رودابه» با زيرکى مادرانه خود از پاکى اين عشق مطمئن مى شود. همسر خشمگين خود «مهراب کابلى» را آرام مى کند. سيميدخت به عنوان سفير عشق رودابه به زال، نزد سام نريمان مى رود البته سيميندخت سفيرى کاردان است ملکه کابل براى شوهر دادن دختر خود به دربار جهان پهلوان ايران نمى رود، بلکه به نيابت از پادشاه کابل نزد جهان پهلوان ايرانى سام نريمان مى رود، تا مانع حمله ايرانيان به کابل شود. سيميندخت علاوه بر آنکه پاسدار عشق پاک رودابه است. پاسدار کابل و مردمانش نيز هست. کار او قرين موفقيت است.

بى شک يکى از زيباترين و نغزترين داستان هاى بزمى شاهنامه داستان «زال و رودابه» است. رودابه بى پروا و معصومانه ابراز عشق مى کند.

که من عاشقم همچو بحر دمان

ازو بر شده موج تا آسمان

پر از پور سامست روشن دلم

بخواب اندر انديشه زو نگسلم

هميشه دلم درغم مهر اوست

شب و روز انديشه چهر اوست

رودابه در صحنه زيباى افکندن گيسو از بام کاخ و به خلوت بردن زال نشان مى دهد، چشمه روشنى است که به پاکى خود اطمينان دارد. و هرگز پا از جاده عفاف بيرون نمى گذارد، و خود را تردامن نمى کند. او آنقدر خويشتندارى مى کند، تا جهان پهلوان ايرانى، سام نريمان و پادشاه ايران زمين «منوچهر» و مهراب پادشاه کابل به اين پيوند رضايت مى دهند. و سرانجام در محضر پدر و با حضور پهلوان نامى ايران سام و ديگران و با عهدى به آيين و کيش پيوند همسرى مى بندد. تا اين چنين رودابه سرافرازترين مادر تاريخ و حماسه ايران زمين شود.

نگه کرد سام اندران ماه روى

يکايک شگفتى بماند اندر وى

ندانست کش چون ستايد همى

برو چشم را چون گشايد همى

بفرمود تا رفت مهراب پيش

ببستند عهدى به آيين و کيش

بيک تختشان شاد بنشاندند

عقيق و زبرجد برافشاندند

زيباترين پيوندى که در شاهنامه براساس عشق، نه بر پايه حسابگرى برپا مى شود، «پيوند زال و رودابه» است. در آن مهرورزى، پاکدامنى، سرافرازى و تکاپو براى رسيدن به مقصود وفادارى را مى توان بخوبى دريافت و حس کرد.

«تهمينه» دختر «شاه سمنگان» نيز فقط با شنيدن رشادت ها و دلاورى هاى «رستم» دلباخته پهلوانى هاى او مى شود.

بکردار افسانه از هر کسى

شنيدم همى داستانت بسى

که از شير و ديو و نهنگ و پلنگ

نترسى و هستى چنين تيز چنگ

شب تيره تنها بتوران شوى

بگردى بران مرز و هم نغنوى

بتنها يکى گور بريان کنى

هوا را بشمشير گريان کنى

هر آن کس که گرز تو بيند بچنگ

بدرد دل شير و چنگ پلنگ

برهنه چو تيغ تو بيند عقاب

نيارد بنخچير کردن شتاب

نشان کمند تو دارد هژبر

ز بيم سنان تو خون بارد ابر

چو اين داستان ها شنيدم ز تو

بسى لب بدندان گزيدم ز تو

تهمينه در آغاز هنگامى که مى خواهد خود را به پهلوان ايرانى رستم معرفى کند، همان گونه که از خاندان نامى خود ياد مى کند، از حجب حيا و حجاب دخترانه خود مى گويد، و بر آن مى بالد. و اين چنين عفاف را براى دختران هم طراز خانواده خوش نام مى داند.

يکى دخت شاه سمنگان منم

ز پشت هژبر و پلنگان منم

بگيتى ز خوبان مرا جفت نيست

چو من زير چرخ کبود اندکيست

کس از پرده بيرون نديدى مرا

نه هرگز کس آوا شنيدى مرا

او حجاب و عفاف را براى همه زنان ضرورى مى داند. به طورى که درباره خود مى گويد:

تراام کنون گر بخواهى مرا

نبيند جزين مرغ و ماهى مرا

تهمينه با آنکه مى گويد: «تر اام کنون گر بخواهى مرا» اما با اين وجود خود را تسليم رستم دستان نمى کند. پهلوان دلير ايرانى به شيوه مرسوم موبد را به سوى دربار شاه سمنگان مى فرستد. موبد رسما تهمينه را براى يل ايرانى از پدر خواستگارى مى کند. و اين چنين تهمينه با حضور موبد، پدر و ديگران و با عهد و آيين مرسوم به سوى همسر خود مى رود.

بفرمود تا موبدى پر هنر

بيايد بخواهد ورا از پدر

چو بشنيد شاه اين سخن شاد شد

بسان يکى سرو آزاد شد

بدان پهلوان داد آن دخت خويش

بدان سان که بودست آيين و کيش

بخشنودى و راى و فرمان اوى

بخوبى بياراست پيمان اوى

چو بسپرد دختر بدان پهلوان

همه شاد گشتند پير و جوان

جسارت تهمينه در ديدار پنهانى با رستم، برپا ساختن بزم شبانه، ازدواج با رستم به عهد و آيين مرسوم و اجازه پدر در حضور موبد از او در ميان زنان شاهنامه چهره اى برجسته ساخته است. کردار جسورانه او نشان مى دهد زنان در انتخاب همسر آزاد بوده اند. اما گستاخى او چنان با بى گناهى همراه است؛ که کمترين شائبه شوخ چشمى و هرزگى برجاى نمى نهد.

تنها عشقى که از طرف زن در شاهنامه ابراز مى شود و منجر به ازدواج نمى شود؛ عشق ممنوع «سودابه» است. عشق گناه آلود او فاجعه «جنگ ايران و توران» را به بار مى آورد. البته سودابه ايرانى نيست.

زنان عفيف شاهنامه وفادار به پيوند زناشويى و همسران خود هستند. در شاهنامه فقط يک زن پيمان شکن وجود دارد. او سودابه «دخت شاه هاماوران» و «همسر کيکاووس» است.

سودابه سرانجام عقوبت خيانت به همسر را مى بيند. در شاهنامه پهلوانى به جز سودابه هيچ زنى غوغاگر نيست. زنان عفيف ياوه نمى گويند و آنان کردار فرومايه ندارند.

مردان شاهنامه مى توانند همسردوم يا چند همسر برگزينند. جالب اينجاست آنگاه که قهرمانان مرد همسر ديگرى برمى گزينند، حادثه اى را به دنبال خود مى کشانند. براى نمونه پيوند زال با کنيزکى تولد «شغاد» و در نهايت کشته شدن «رستم» را در پى دارد. پيوند کيکاووس با سودابه مرگ دردناک «سياووش» را سبب مى شود پيوند فريدون با «ارنواز» و «شهرناز» کشته شدن «ايرج» را به عنوان پيامد دارد. گويا فردوسى خردمندانه و زيرکانه قصد بيان پيامى را دارد. او مى خواهد «ارزش نگاهداشت پيمان» را بيان کند به ويژه پيمانى که مقدس است.

در نهايت زن محبوب در شاهنامه زنى است با همه ويژگى هاى ارزنده و مطلوب فرهنگ ايرانى؛ و نيز ويژگى هايى که مى تواند نزد بسيارى از مردم و ملت هايى که به اصول و موازين متعارف اخلاقى ارج مى نهند پذيرفته شود. از همين رو است که اين شاهکار، جهانى گشته است، و پس از گذشت بيش از هزار سال باز هم پژوهشگران در آن به کنکاش و تحقيق مى پردازند؛ و نيز ترجمه هايى ديگر از آن انجام مى گيرد. در شعر فردوسى علم و آگاهى زن، پايه محکم شخصيت او شمرده مى شود. کمال زن در اين است که عفاف و حجاب، شرم و حيا را با علم و آگاهى جمع کرده باشد. چه لازمه پاکدامنى زن عفاف و حجاب، شرم و حيا مى باشد. ثمره پاکدامنى زن آسايش و افتخار خود، خانواده، کشور و جهان است. زن خردمند شاهنامه عفاف و شرم و حيا را با فريبندگى همراه کرده است او محدوده وظايف خود را مى شناسد. خانه آراى همسر خويش است برايش فرزندان نيکو به دنيا مى آورد زن پوشيده روى و پوشيده رخ و باوقار و حجاب در شاهنامه مايه سرافرازى مرد خود مى باشد در عين حال زن عفيف و محجوب شاهنامه راهنماى مردان تکاور، شايسته فرمانروايى، پشتيبان مرد و مظهر وفادارى و به عنوان مادر، مايه افتخار و مورد احترام قهرمانان شاهنامه و مردمان مى باشد.

در جهان مدرن امروز و در عصر شتابزدگى آنچه انسان را به سر منزل مقصود ـ تعالى ـ مى رساند، شناخت دقيق و همه جانبه دين مبين اسلام و رهنمودهاى کاربردى آن است. علاوه بر آن عملى ساختن رهنمودهاى الهى راهگشاى نهايى و اساسى انسان دوره مدرنيته مى باشد. اما چه چيز سبب شده است که امروز در جامعه اسلامى ما برخى نوجوانان و جوانان کمتر با مسائل عملى و کاربردى احکام الهى مثل عفاف و حجاب آشنا باشند و چرا گاهى اوقات کمتر شاهد عملى بودن عفاف و حجاب در ميان برخى افراد هستيم؟! شايد يکى از مهم ترين دلايل آن اين باشد که متوليان امر در بيان کاربردى و شناساندن جنبه هاى عملى و زيباشناسانه دين مبين اسلام همت کمترى مبذول داشته اند.

از اين رو است که بيش از پيش نيازى به چنين مقالاتى احساس مى شود اميد است دستآورد عملى اين چنين مقالاتى نهادينه شدن فضايل اخلاقى چون عفاف و حجاب در وجود تک تک افراد جامعه اسلامى باشد.

منبع:پایگاه حوزه

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 531]