سرطان خون (لوسمي)

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: خون از مايع لزجي به نام پلاسما و ياخته هاي شناور آن که توسط مغز استخوان توليد مي شود تشکيل شده است.

مغز استخوان ماده اي نرم و اسفنجي شکل است که داخل استخوانها يافت مي شود. اين ماده حاوي ياخته هايي است که ياخته هاي مادر يا سلول پايه (Stem cell) ناميده مي شود و وظيفه آنها توليد ياخته هاي خوني است.

سه نوع ياخته خوني وجود دارد :

گويچه هاي سفيد خون (گلبولهاي سفيد) که مسئول دفاع بدن در مقابل عوامل خارجي هستند
گويچه هاي قرمز خون (گلبولهاي قرمز خون) که اکسيژن را به بافتها حمل کرده و فرآورده هاي زائد را از اندامها و بافتها جمع آوري مي کنند
پلاکتها که وظيفه انعقاد خون و جلوگيري از خونريزي را بر عهده دارند

سرطان خون (لوسمي) نوعي بيماري پيشرونده و بدخيم اعضاي خون ساز بدن است که با تکثير و تکامل ناقص گويچه هاي سفيد خون و پيش سازهاي آن در خون و مغز استخوان ايجاد مي شود.

لوسمي يا لوکمي leukemia ريشه در زبان لاتين به معناي "خون سفيد" دارد و فرآيند تکثير، خونسازي و ايمني طبيعي بدن را مختل مي کند. اجتماع اين ياخته هاي سرطاني در خارج از مغز استخوان، موجب تشکيل توده هايي در اندامهاي حياتي بدن نظير مغز و يا بزرگ شدن غده هاي لنفاوي، طحال، کبد و ناهنجاري عملکرد اندامهاي حياتي بدن مي شوند.

لوسمي شايع ترين سرطان اطفال در جهان است.

‎لوسمي براساس طيف، شدت و سرعت پيشرفت روند بيماري به دو دسته حاد (acute) و مزمن (chronic) تعريف مي شود.

1- لوسمي حاد، رشد سريع همراه با تعداد زيادي گويچه هاي سفيد نارس است و مدت فاصله زماني بين شروع بيماري و گسترش دامنه آن بسيار کوتاه است.

2- لوسمي مزمن، رشد آهسته همراه با تعداد بيشتري ياخته هاي سرطاني بالغ تر است و مدت زمان طولاني تا بروز علائم باليني آن دارد.

لوسمي نيز با توجه به نوع ياخته موجود در بافت مغز استخوان که دچار تراريختي و سرطان شده است تعريف مي شود و اشکال مختلفي از اين نوع سرطان وجود دارد که هر کدام نشانه ها و عوارض خاص خود را دارند. لوسمي بر اساس نوع گويچه سفيد خون که دچار تراريختگي و سرطان شده به دو دسته تقسيم مي شود:

i) لنفوئيدي (lymphocytic) يا لنفوبلاستي ( lymphoblastic)
ii) ميلوئيدي ( myelogenous )

با توجه به طبقه بندي فوق، شايع ترين اشکال لوسمي بر اساس سرعت پيشرفت روند بيماري و نوع گويچه سفيد خون که دچار تراريختگي و سرطان شده به چهار گروه تقسيم مي شود که عبارتند از:

1- لوسمي لنفوئيدي يا لنفو بلاستي حاد: لوسمي لنفو بلاستي حاد بيماريي است که در آن تعداد بسيار زيادي از گويچه هاي سفيد خون که مسئول دفاع بدن در مقابل عوامل خارجي هستند و "لنفوسيت" ناميده مي شوند و هنوز به طور کامل تکامل نيافته اند دچار اختلال شده و بطور فزاينده اي در خون محيطي (blood peripheral) و مغز استخوان يافت مي شوند. علاوه بر اين، تجمع اين ياخته ها در بافتهاي لنفاوي باعث بزرگ شدن اين اندامها مي شود. ازدياد لنفوسيتها نير منجر به کاهش تعداد ساير ياخته هاي خوني مانند گويچه هاي قرمز و پلاکت ها شده و اين عدم تعادل ياخته هاي خوني منجر به کم خوني، خونريزي و عدم انعقاد خون مي شود. مدت فاصله زماني بين شروع بيماري و گسترش دامنه آن بسيار سريع و کوتاه است. لوسمي لنفوبلاستي حاد، شايع ترين نوع لوسمي در اطفال است که اغلب در کودکان بين سنين 2 تا 6 سال تظاهر مي کند. گروه سني ديگري که در مقابل اين بيماري بيش از بقيه آسيب پذير هستند، افراد بالاي 75 سال را تشکيل مي دهند.

2- لوسمي ميلوئيدي حاد: تراريختگي ياخته هاي "ميلوئيد" گويچه هاي سفيد خون است که فرآيند تکثير و خونسازي و ايمني طبيعي بدن را مختل مي کند. اين نوع سرطان داراي چندين زيرگونه و ميانگين سن ابتلا به آن 64 سال است. اين نوع لوسمي در مقايسه با لوسمي لنفوسيتي حاد کمتر در کودکان ديده مي شود اما کودکان مبتلا به سندرم دان (Down Syndrome) در سه سال ابتدايي زندگي استعداد بيشتري براي ابتلا به آن دارند.

3- لوسمي لنفوئيدي مزمن: شايع ترين نوع لوسمي بزرگسالان است. طيف رشد و پيشرفت اين نوع لوسمي بسيار کند و آهسته است و اغلب در افراد سالمند تظاهر مي کند. ميانگين سن بروز لوسمي لنفوئيدي مزمن 60 سال است و ابتلا به آن در سنين پايين تر از 30 سال بسيار غير طبيعي و در کودکان بسيار نادر است. اين نوع لوسمي در مردان بالاي 50 سال شايع تر است و اغلب به طور تصادفي و هنگام معاينات و آزمايش معمولي خون که افراد براي تشخيص بيماري هاي ديگر انجام مي دهند، تشخيص داده مي شود.

4- لوسمي ميلوئيدي مزمن: اين نوع لوسمي يک بيماري اکتسابي ناشي از يک نوع ناهنجاري در کروموزوم 22 ياخته هاي مغز استخوان است. لوسمي ميلوئيدي مزمن در مردان بين سنين 40 تا 60 سال شايع تر است و افرادي که تحت تشعشعات يونيزه و يا تماس با بنزين و مشتقات آن قرار داشته اند، بيشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستند.

علائم هشدار دهنده سرطان خون (لوسمي)

* احساس ناخوشي عمومي
* تظاهر لکه هاي دانه اناري زيرجلدي پوست (petechiae)
* لخته يا منعقد نشدن خون در پي ايجاد زخم يا بريدگي
* ضعف و خستگي مفرط
*عفونتهاي مکرر و عود آنها
* دردهاي استخوان و مفاصل
* تنگي نفس در اثر فعاليت
* تب و لرز و نشانه هاي شبه سرماخوردگي
* رنگ پريدگي پيشرونده
* تورم و بزرگي حجم غده هاي لنفادي، طحال و کبد
* احساس سيري و بي اشتهائي
* کم خوني
* خواب آلودگي
* خونريزي مکرر بيني
* تورم و خونريزي لثه ها
* ضعف و لاغري ممتد

علاوه بر نشانه هاي فوق ممکن است عوارضي در بيمار ظاهر شود که به اجتماع ياخته ها و سرايت سرطان به اندامهاي ديگر بدن مربوط باشد. در چنين مواردي بيمار از سردرد، حالت تهوع و استفراغ، کاهش سطح هوشياري، تشنج، ديد مضاعف، فلج اعصاب مغز، عدم ‏ حفظ تعادل، تورم در ناحيه گردن و صورت شکايت مي کند.

سبب شناسي: سرطان زايي لوسمي

بيماري لوسمي يک فرآيند پويا است که توسط متغيرهاي ناشناخته و مستقل متعددي موجب تغييرات مولکولي ياخته شده و منجر به تداخل در سيستم تکثير ياخته هاي مغز استخوان مي شود. عامل مستعد و پيشتاز در تظاهر لوسمي مانند هر سرطان ديگري به هم خوردن نظم تقسيم ياخته اي است. تحقيقات آماري و باليني روند بدخيمي بيماري لوسمي را به اين عوامل ارتباط مي دهند:
جنس- لوسمي در مردان بيشتر تظاهر مي کند
سابقه قبلي ابتلا به برخي از بيماري هاي خوني و يا سابقه قبلي به سرطان
* عوامل ژنتيکي و استعداد ميزبان: عوامل ژنتيکي از جمله نقايصي در کروموزوم ها و انتقال ژن معيوب
* تشعشع- افرادي که در معرض تابش اشعه هاي يونيزه و يا هسته اي و سرطانزا قرار گرفته اند
* اعتياد به دخانيات
* آلاينده هاي موجود در هواي محيط زيست و محل کار- ( مواد يونيزه ، مواد صنعتي و شيميايي سمي مانند بنزين ومشتقات آن)
* نارسايي مکانيسم ايمني طبيعي بدن
* سن- در ميان بزرگسالان، استعداد ابتلا به لوسمي با افزايش سن ارتباط مستقيم دارد. *افراد بالاي 55 سال بايد بيشتر مراقب علائم هشدار دهنده اين بيماري باشند.

الگوهاي غربالگري لوسمي

با توجه به وضيعت عمومي سلامت فرد، بررسي هاي تشخيص لوسمي ممکن است شامل:

1- آزمايش خون: در شرايط طبيعي گويچه هاي سفيد بالغ در خون محيطي (peripheral) يافت مي شوند ولي زماني که گويچه هاي سفيد نارس که بايد در مغز استخوان باشند به مقدار زيادي وارد خون محيطي مي شوند عمدتا مي تواند نشانه سرطان هاي خون (لوسمي) باشد. آزمايش خون و ‏ شمارش ‏‎ و بررسي ياخته هاي شناور خون اولين گام‎ جهت ‎تشخيص ‎ لوسمي است.‏‎

2- نمونه برداري يا بيوپسي (biopsy) مغز استخوان: بررسي ميکروسکوپي از نمونه بافت سرطان بسيار مهم است زيرا مطمئن ترين روش براي تشخيص لوسمي و نوع آن به حساب مي آيد. نمونه برداري از مايع مغز نخاع و نمونه برداري از غدد لنفاوي نيز از روش هاي تشخيصي سرطان خون است.

3- سازگاري بافتي (Tissue matching) : ياخته ها داراي انواع پروتئين هاي مختلف بر روي سطح خود هستند که از اين پروتئين ها در آزمايش هاي ويژه خون براي تشخيص سازگاري بافتي استفاده مي شود. موفقيت در پيوند مغز استخوان به تشابه و سازگاري مغز استخوان فرد دهنده با مغز استخوان فرد گيرنده بستگي دارد که از طريق اين آزمايش سنجيده مي شود.

4- بررسي کروموزومي (cytogenic analysis): از ديگر اقدامات تشخيص ژنتيکي در افتراق انواع لوسمي است.

5- عکسبرداري از قفسه سينه با تابش اشعه X - تشخيص طيف پراکندگي ياخته هاي مهاجم و غده هاي لنفاوي متورم در ناحيه قفسه سينه است.

6- سي تي اسکن (Computerised tomography scan)- در اين روش دستگاه سي تي اسکن با گرفتن تعدادي عکس توسط اشعه ايکس، تصويري سه بعدي از بدن را نشان مي دهد و از اين طريق پراکندگي سرطان به بخش هاي ديگر بدن مشخص مي شود.

7- پرتونگاري با استفاده از تشديد ميدان مغناطيسي (MRI Scan) اين آزمايش مشابه سي تي اسکن است با اين تفاوت که به جاي تابش اشعه X از مغناطيس جهت عکسبرداري از اعضاي بدن استفاده مي شود. در اين آزمايش بيمار به مدت 30 دقيقه به طور ساکن درون اتاقک اين دستگاه مي ماند و تصاوير مقطعي از بدن او تهيه مي شود.

8- سونوگرافي (Ultrasound) در اين شيوه از امواج صوتي جهت بررسي ساختار اندامها استفاده مي شود.

9- معاينات باليني: بررسي وضعيت غدد لنفاوي، طحال، کبد و ديگر اعضاي بدن است.

الگوهاي درمان لوسمي

فرآيند درمان لوسمي براي هر شخص معين با شرايط بيماري وي مرتبط است و الگوهاي درمان لوسمي بستگي به نوع لوسمي، وضعيت بيماري در شروع درمان، سن، سلامت عمومي و چگونگي واکنش بيمار به نوع درمان دارد. علاوه بر الگوهاي رايج براي درمان انواع سرطان همچون شيمي درماني و اشعه درماني، از جمله مي توان به روش هاي درماني زير اشاره کرد:

- درمان بيولوژيکي يا ايمونولوژيک - که مشتمل بر بازسازي، تحريک، هدايت و تقويت سيستم طبيعي دفاعي بدن بيمار است و با استفاده از آنتي بادي و هدايت سيستم دفاعي خود بيمار جهت مبارزه با سرطان صورت مي گيرد.

- جراحي راهيابي ياخته هاي مهاجم لوسمي به ساير اندامهاي بدن اغلب موجب تورم و بزرگي حجم غده هاي لنفادي و طحال و کبد مي شود. الگوي درماني محل ضايعه طحال، برداشتن آن از طريق جراحي "اسپلينکتومي" (splenectomy) است.

- پيوند مغز استخوان و پيوند سلول هاي پايه ( Stem cell ) - جايگزيني مغز استخوان فرد بيمار با مغز استخوان سالم است تا بيمار بتواند مقادير بالاي داروهاي شيمي درماني و يا پرتودرماني را دريافت کند. شايع ترين اشکال پيوند مغز استخوان عبارتند از:

پيوند "اتولوگ" (autologous) طي اين نوع پيوند بيمار بافت پيوندي ( مغز استخوان ) خود را دريافت مي کند. در اين روش مغز استخوان بيمار را خارج و آن را در معرض داروهاي ضد سرطان قرار مي دهند تا ياخته هاي بدخيم کشته شوند. سپس محصول بدست آمده را منجمد و نگهداري مي کنند.
پيوند "سينژنئيک" Syngeneic - بيمار بافت پيوندي ( مغز استخوان ) را از عضو ديگر دو قلوي مشابه خود دريافت مي کند. در اين روش ابتدا بوسيله مقادير زيادي از داروهاي ضد سرطان همراه يا بدون پرتو درماني، تمام مغز استخوان موجود در بدن بيمار را از بين مي برند.سپس از عضو ديگر دو قلوي مشابه که شباهت بافتي زيادي با بدن بيمار دارد، مغز استخوان سالمي را تهيه مي کنند .
پيوند "آلوژنئيک" allogeneic : بيمار بافت پيوندي را از فردي غير از خود يا دو قلوي مشابه خود (مثل برادر، خواهر، و يا هر يک از والدين و يا فردي که هيچگونه نسبتي با بيمار ندارد) دريافت مي کند. اين فرد بايد سازگاري بافتي نزديک با بدن بيمار داشته باشد .

پس از تهيه بافت پيوندي از روش هاي فوق، به بيمار مقادير بالاي داروهاي شيمي درماني همراه يا بدون پرتو درماني مي دهند تا باقيمانده مغز استخوان وي تخريب شود. در مرحله آخر مغز استخوان سالم را گرم کرده و بوسيله يک سوزن و از طريق سياهرگ به بيمار تزريق مي کنند تا جانشين مغز استخوان تخريب شده شود. پس از ورود بافت پيوندي به جريان خون، ياخته هاي پيوند زده شده به مغز استخوان هدايت شده و به توليد گويچه هاي سفيد خون، گويچه هاي قرمز خون و پلاکتهاي جديد مي پردازند. ابتلاء به عفونت و خونريزي، تهوع، استفراغ، خستگي، بي اشتهايي، زخمهاي دهاني، ريزش مو و واکنشهاي پوستي از جمله عوارض جانبي پيوند مغز استخوان و پيوند سلول هاي پايه (Stem cell) است.

امروزه با کاربردهاي جديد الگوهاي درمان پيوند مغز استخوان و درمان بيولوژيکي يا ايمونولوژيک و داروهاي جديد ضد سرطان و پيشرفت هاي علم ژنتيک و ساختار هاي ژن هاي انساني اميدهاي تازه اي براي غلبه بر اين بيماري بوجود آمده است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 665]