بزرگداشت سهروردي/شيخ اشراق و اقتدار فلسفه و حكمت

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: بزرگداشت سهروردي/شيخ اشراق و اقتدار فلسفه و حكمت
زنجان - خبرگزاري مهر : امروز سه شنبه هشتم مرداد ماه روز بزرگداشت شيخ شهاب الدين سهروردي است، مردي كه فلسفه اشراق را پايه‌گذاري كرد و تاريخ فلسفه و حكمت را اقتدار و جلا بخشيد.

سهروردي يكي از قله‌هاي تفكر فلسفي در سرزمين ايران است. او سعي وافر داشت تا حكمت اسلامي را با حكمت معنوي پيش از اسلام جمع كند و در تحقق اين امر تلاشهاي بسياري كرد.

شيخ شهاب الدين سهروردي معروف به شيخ اشراق در سال 549 هجري قمري در سهرورد از توابع شهرستان زنجان ديده به جهان گشود.

شيخ شهاب الدين ابوالفتوح يحيي سهروردي، معروف به «شيخ اشراق»، شهاب مقتول و شيخ مقتول، «مؤسس حكمت اشراق» و از حكماي بزرگ اسلام در قرن 6 ميلادي (587 هـجري قمري) است. شيخ اشراق، حكمت و اصول فقه را در مراغه نزد مجدالدين جيلي، كه استاد امام فخر رازي نيز بود، فرا گرفت و در حكمت تبحر و احاطه تمام يافت سپس به تفكر و رياضت پرداخت و چند سالي را در عراق و شام به سياحت و مطالعه گذراند،‌ چنانكه مشهور است در علوم غريبه نيز متبحر شد.

تولد فلسفه در اسلام هرچند در مقايسه با مغرب زمين دير هنگام بود، اما بي‌ترديد اهتمام فوق‌العاده اسلام به فراگيري دانش و حكمت و نيز ذوق، فراست و هوشمندي مسلمانان، خاصه ايرانيان در همان اوان تولدش توانست دانش حكمي و فلسفي را در جايگاه بسيار شايسته‌اي بنشاند و جانهاي تشنه حكمت و معرفت را نه تنها در منطقه جغرافيايي اسلام، بلكه حتي در مغرب زمين، براي قرنها سيراب سازد.

نظام فلسفي مشاء كه بيشتر بازتاب انديشه‌هاي فلسفي ارسطو بود در همان قرون اوليه توسط دانشمند نام آور و پرآوازه اسلامي «ابن سينا» پايه گذاري و سپس توسط پيروان ديگر حكمت مشاء روزبه روز فربه‌تر شد.

چندي بعد دانشمندان بزرگ ديگري چون ابوحامد غزالي، ابوالبركات بغدادي و فخر رازي ظهور كردند و فلسفه مشاء را مورد نقاديهاي جدي و موشكافانه خود قرار دادند در اين ارتباط سهم حكيم فريد شيخ شهاب الدين سهروردي از همه بيشتر است. اين فيلسوف جوان كه برخي او را «لب الفلاسفه» لقب داده‌اند، توانست در زمان كوتاهي، ضمن بررسي انتقادي نظام فلسفي مشاء و تحت تأثير افكار افلاطون، نو افلاطونيان و نيز حكماي ايران باستان پايه‌هاي نظام فلسفي ديگري را در برابر «فلسفه مشاء»‌ بنام «حكمت اشراق» بنيان نهد و به تحكيم اين بناي رفيع همت گمارد.

اين فيلسوف جوان، بدين شكل، تقابل دو هزار ساله فلسفه افلاطون و ارسطو را كه در يونان قديم در جريان بود، به گونه‌اي ديگر وارد حوزه فلسفه اسلامي كرد.

مقام علمي و عرفاني شيخ اشراق

شيخ اشراق در نظر بزرگان حكمت و فلسفه از مقام و منزلت والايي برخوردار است. قاطبه اين بزرگان او را در حكمت و فلسفه يگانه و سرآمد روزگارش مي‌دانند، در مباحث فقه و اصول نيز در مذهب خود صاحبنظر و در بحث و مجادله داراي قدرت فراوان و در سلوك عرفاني نيز صاحب كرامات و مكاشفات بود.

شيخ فخرالدين ماديني استاد وي نيز شيخ را چنين مي‌ستايد: «من در زمان خودم احدي را مانند او نيافتم اما از شدت فراست و هوشمندي و بي‌احتياطي‌اش در حفظ اسرار بر وي بيمناكم»

«شمس الدين محمد بن شهرزوري» شارح ديگر حكمت الاشراق كه خود از بزرگان حكمت و فلسفه است از او به «لب الفلاسفه» ياد كرده است.

مكتب فلسفي شيخ اشراق

نظام فلسفي سهروردي بيشتر بر اشراق ، مكاشفه و اصول كشفي ذوقي بنا شده است، سير و سلوك و شهودات دروني از مهمترين عناصر نظام فلسفي وي به شمار مي‌رود.

شيخ اشراق، نظام فلسفي مشاء را ( كه خود از آن به حكمت بحثي تعبير مي‌كند) در رسيدن به حقائق هستي بسيار ناتوان مي‌داند او در مقدماتش بر حكمت الاشراق مي‌نويسد: «كسي كه طالب روش بحثي در حكمت است بايد طريقه مشائين را بپيمايد كه در اين جهت محكم و نيكو نوشته شده است. در اين صورت ما با او سخني در قواعد اشراقي نداريم».

از اين رو سهروردي در بررسي‌هاي انتقادي خويش مهمترين مباني و اصول حكمت مشاء را در نهايت دقت و ظرافت به نقد كشيده است.

محور اصلي مباحث حكمت اشراق را نور تشكيل مي‌دهد كه بسان رشته‌اي محكم تمامي مسائل آن را به بند كشيده است.

آثار و تأليفات شيخ اشراق

از شيخ اشراق كتب، مقالات، رساله‌ها، ترجمه‌ها و تحريرها و شرح‌هاي بسياري به عربي و فارسي بر جاي مانده كه مهمترين آنها كتابهاي حكمت الاشراق، مطارحات، مقاومات و تلويحات و رساله‌ها هبا كل النور است اما در اين ميان «حكمه الاشراق» مانند نگيني در ميان آثار شيخ اشراق مي‌درخشد و شروح مهمي نيز بر آن نگاشته شده و صدرالمتألهين شيرازي، بنيانگذار «حكمت متعاليه» نيز با تعليقه‌هاي ارزشمند خود بر ارزش و عظمت آن افزوده است.

استاد سيد حسين نصر درباره سهرودي مي گويد«... او چون شهابي زودگذر طي عمري كوتاه آسمان معرفت اسلامي را با نور خود برافروخت اما چون ستاره حيات او زود افول كرد نوري كه از خود باقي گذاشت كه تا به امروز تلألو خود را حفظ كرده و بر سيماي تفكر اسلامي و به ويژه ا انديشه اسلامي ايراني مي‌درخشد.

سهروردي زود از جهان رخت بربست ولي حكمت اشراق وي طي هشتصد سال همواره افق مشرق زمين را نوراني ساخته و شرق را متوجه رسالت معنوي خود ساخته است .

شيخ اشراق پس از پشت سر گذاشتن عمر كوتاه خود در سال 587 در حالي كه فقط 38 سال داشت به توطئه و دسيسه جمعي متعصب و متصلب به قتل رسيد . هرچند خورشيد انديشه او همچنان در آسمان حكمت و معرفت نورافشاني مي كند. فلسفه در مشرق زمين پس از شهادت سهروردي همچنان به راه خود ادامه داد تا اينكه چندي بعد در شعاع انديشه‌هاي ناب و متعالي صدرالمتألهين شيرازي قرار گرفت.
سه شنبه 8 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 295]