نجوم آماتوري را چگونه آغاز کنيم؟

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: هر روز ايميل هاي مشابه اي با اين موضوع به دستم مي رسد. "من به ستاره شناسي خيلي علاقه دارم، اما نمي دانم چطور و از کجا بايد شروع کنم؟ آيا مرکز خاصي هست که ستاره شناسي را آموزش دهد؟ من بدون تلسکوپ که کاري نمي توانم کنم؟ به نظر شما کدام تلسکوپ را بايد بخرم؟ و...." در اين مقاله سعي مي شود تا راه صحيح شروع کار در نجوم آماتوري به شما نشان داده شود.

بسياري از تازه کارهاي ستاره شناسي راه اشتباهي را در پيش مي گيرند و شکست مي خورند، خود من هم يک بار در اين راه شکست خوردم و يک سال از نجوم دور بودم و احساس مي کردم تمامي کارهايم بي نتيجه بوده است. اما يک سالي است که ستاره پارسي را راه اندازي کرده ام و من حالا کارهايي که در گذشته انجام دادم و فکر مي کردم بي نتيجه بوده، براي من ابزاري شده است تا بوسيله آن گام کوچکي در همگاني کردن علم و آموزش علم ستاره شناسي بردارم.

شايد شما هم منجم آماتور بوده ايد و حالا ناراحت و دلسرد شده ايد شايد هم تازه مي خواهيد نجوم را آغاز کنيد. خواهش مي کنم يک بار اين مقاله را بخوانيد حتما مسير خود را براي رسيدن موفقيت در نجوم آماتوري و لذت بردن از زيبايي هاي شگفت انگيز آسمان پيدا خواهيد کرد. اميدوارم اين توصيه هاي اين مقاله را به خاطر بسپاريد تا اگر روزي کسي از شما پرسيد: "ستاره شناسي را از کجا شروع کنم؟" به راحتي بتوانيد او را راهنمايي کنيد.

کتابخانه هاي عمومي منبع اطلاعات
نجوم، هم علم است و هم سرگرمي، و لذت آن به سبب اکتشاف هاي هوشمندانه، راز و رمز و زيبايي هاي شگفت انگيز آسمان شب است. حتي در کشورهاي پيشرفته دنيا هم فقط بعضي از افراد اين شانس را دارند که يادگيري نجوم را در موسسه يا انجمني شروع کنند. ممکن است شما به روش هاي گوناگوني با علم ستاره شناسي آشنا شده باشيد. مثلا" مطالعه روزنامه، شنيدن خبري از تلويزيون، سايتهاي نجومي، يا رفتن به آسمان نما و... . اين روش ها براي ايجاد انگيزه مناسب هستند، اما بعيد است مطالبي را که به اين صورت خوانده ايد يا شنيده ايد، همان مطالبي باشند که در شروع کار به آنها نياز داريد. پس يادگيري نجوم را خودتان آغاز کنيد.

به کتابخانه هاي عمومي سر بزنيد و مطالعه را با کتابهاي پايه اي نجوم شروع کنيد. اگر کتاب هاي مورد نظر خود را در کتابخانه ها پيدا نکرديد. خودتان اين کتاب ها را تهيه کنيد. انتشارات گيتاشناسي در ايران کتاب هاي پايه و بسيار مفيدي در زمينه ستاره شناسي منتشر کرده است که مي توان به "نجوم به زبان ساده، راهنماي صورت هاي فلکي و راهنماي آسمان شب" اشاره کرده است که از بهترين کتابهاي پايه اي حال حاضر در کشور است.

من خودم با مجله نجوم و مطالعه چند کتاب پايه ستاره شناسي را آغاز کردم، حتي در سال هاي گذشته براي مجله نجوم هم مقاله مي نوشتم برخوردهايي که در مجله نجوم بوجود آمد، مرا نجوم متنفر کرد و يک سال مرا از اين علم شگفت انگيز دور نگه داشت. البته جاي تشکر دارد چون اگر اين اتفاق نمي افتاد شايد من در حال حاضر چنين انگيزه اي براي آموزش نجوم نداشتم.

چگونه مطالعه کنيم؟
کتاب هاي نجومي را مانند رمان و يا کتاب هاي درسي مطالعه نکنيد، چرا گفتم کتاب درسي؟ در ايران بارزترين نمونه مطالعه بدون فهميدن، همين مطالعه کتابهاي درسي (مخصوصا براي آمادگي کنکور و ورود به دانشگاه) است. به راستي شما که در حال حاضر دانشجوي دانشگاه هستيد چقدر از کتابهاي درسي دبيرستان را ياد گرفته ايد؟

يکي از دوستان مي گفت: وقتي مطالعه نجوم را شروع کردم، در يکي از کتابها خواندم که تقريبا" هميشه يک روي کره ماه به زمين است. بعد فهميدم که علت اين است که مدت زمان چرخش وضعي ماه با مدت زمان گردش آن به دور زمني برابر است. تصور اين قضيه برايم مشکل بود. به همين دليل توپي برداشتم و خود را به عنوان زمين و توپ را ماه فرض کردم. بالاخره مسئله حل شد:. يادگيري در نجوم همين طور است! شبيه سازي بسياري از پديده هاي نجومي با وسايلي ساده ممکن است. اين شبيه سازي ها در يادگيري مسائل موثرند.

از جمله هايي که در کتاب ها مي خوانيد، به سرعت نگذريد (مانند کتابهاي درسي!) و در مورد آن ها قدري تفکر کنيد. فقط در اين صورت است که آرام آرام ديدگاه صحيح و مطمئني در نجوم پيدا خواهيد کرد.

شناسايي صورت هاي فلکي با چشم غيرمسلح
شناختن صورت هاي فلکي بسيار لذت بخش است. اين کار براي شما که به تازگي نجوم را شروع کرده ايد بسيار ضروري است. يادم مي آيد قبل از اينکه ستاره شناسي را به طور جدي شروع کنم فکر مي کردم خوشه پروين دب اصغر است.

درپايگاه اطلاع رساني ستاره پارسي در هر هفته حداقل شما را با يکي از صورت فلکي هاي آسمان شب و ستاره هاي آن ها آشنا مي کنم. لزومي ندارد نام تمامي ستاره ها را از بر باشيد. همين که ستاره هاي پر نور آسمان را بشناسيد کافي است. پس از خواندن مطالبي در مورد تحول ستاره ها، با گفتن اينکه: "آن ستاره آبي، رجل الجبار است و آن ستاره قرمز ابط الجوزا" احساس خوشي پيدا مي کنيد، زيرا با اينگونه است که با شگفتي هاي آسمان پيوند مي خوريد.

براي خريد تلسکوپ عجله نداشته باشيد
پرداختن به بسياري از سرگرمي هاي آموزنده نياز به صرف هزينه دارد، اما براي ستاره شناسي نيازي نيست شما هزينه زيادي کنيد. ايميل هايي بدستم رسيده است که مثلا" مي پرسند با يک تلسکوپ 4 اينچي چه چيزي را مي تونيم بينيم؟"

اشتباه اينجاست که بسياري از تازه کارها تصور مي کنند براي شروع بايد حتما" تلسکوپي پيشرفته و گرانقيمت خريد. دوست عزيز، شما که هنوز صورت هاي فلکي را نمي شناسي، استفاده صحيح از نقشه هاي ستاره ها را بلند نيستي و با اجرام غير ستاره اي آشنا نيستي، چرا در فکر خريد تلسکوپ هستي؟ در شروع کار، به هيچ وجه تلسکوپ وسيله مناسبي نيست، حتي زيان آور است!!!

افرادي را مي شناسم که تلسکوپ هاي بسيار گران قيمتي و رباتيک خريدند و با اين تفکر که قلب نجوم آماتوري را در دست گرفته اند، کار خود را شروع کردند. اما در حال حاضر تلسکوپ آنها در گوشه خانه خاک مي خورد و در واقع دکور شده است.

تجربه نشان مي دهد که موفق ترين اخترشناسان آماتور کساني هستند که کار را با حداقل امکانات و وسايل شروع مي کنند. اين افراد براي جبران کمبود وسايل، بيشتر به مطالعه و استفاده از نقشه ها گرايش پيدا مي کنند. حتي رصد هاي دقيقي با با چشم غيرمسلح انجام مي دهند. به همين دليل مهارتهاي رصدي آنها افزايش مي يابد و بعدها که امکانات مناسبي به دست مي آورند، به خوبي از آن استفاده مي کنند.

خود من در حال حاضر هنوز تلسکوپ شخصي ندارم.

با دوربين دوچشمي شروع کنيد
بهترين ابزار شروع کار دوربين دو چشمي است. اما چرا دوربين دوچشمي؟ به اين دلايل من دوربين دوچشمي را توصيه مي کنم:

1- دوربين هاي دوچشمي ميدان ديد گسترده اي دارند، با آنها راحت تر و سريع تر مي توانيد اجرام غير ستاره اي را پيدا کنيد. تلسکوپ ها بزرگنمايي زيادي دارند و بخش کوچکي از آسمان را نشان مي دهند.

2- تصوير در دوربين هاي دو چشمي مستقيم است و در صورتي که معمولا در تلسکوپ ها تصور وارانه با برگردان جانبي است.

3- دوربينهاي دو چشمي ارزان و در دسترس تر هستند و حمل و نقل آنها آسان است. دوربين دوچشمي توان ديد شما را نسبت به چشم غير مسلح آنقدر افزايش مي دهد، که تلسکوپ توان ديد شما را نسبت به دوربين دو چشمي. پس دوربين دو چشمي وسيله اي است ميان چشم هاي شما و تلسکوپ. قيمت دوربين دوچشمي معمولا بين يکدهم تا يک چهارم تلسکوپ هاي کوچک است.

دوربين هاي که عدسي شيئي (عدسي جلوي دوربين) بزرگتري دارند براي کارهاي نجومي و رصدي مناسب تر هستند. دوربينهاي کوچک تر از 40 ميليمتر مناسب رصد نيستند. دوربينهاي مناسب براي رصد بزرگنمايي بين 6 تا 15 دارند.

منجم آماتور چه کارهايي انجام مي دهد؟
بعد از اينکه دوربين دوچشمي تهيه کرديم، چه کاري مي توانيم بکنيم؟ مي توانيد ماه، سيارات و نوار کهکشان را مشاهده کنيد. اما اينها کارهاي کوچکي است. اگر صورت هاي فلکي را به خوبي بشناسيد و بتوانيد نقشه ستاره ها را با آسمان تطبيق دهيد، وارد جرگه رصد کنندگان آماتور مي شويد. در اين صورت يک عمر با شگفتي هاي آسمان شب سرگرم خواهيد بود! فراموش نکنيد که رصدهاي آماتوري به اندازه بررسي سياهچاله ها، اخترنماها و مسائل اخترفيزيکي پيچيده نيست. اگرچه داشتن اطلاعات اخترفيزيکي و کيهانشناسي تا حدودي براي آماتورها لازم است، ما برنامه کاري ستاره شناسان آماتور درباره اين مسائل نيست. اين کارها مربوط به اخترشناسان حرفه اي است. آماتورهاي مي توانند صدها جرم غيرستاره اي مانند: سحابيها، خوشه هاي ستاره اي، کهکشانها و... را با دوربين دوچشمي مشاهده کنند. بيشتر 110 جرم غيرستاره اي موجود در فهرست مسيه (فهرستي از اجرام غير ستاره اي که شارل مسيه آن را در اواخر قرن هجدهم جمع آوري کرد.) با دوربين هاي دوچشمي قابل مشاهده هستند.

ماه شناسي رصدي هم از شاخه هاي مورد توجه آماتورها است. سطح ماه پوشيده است از حفره ها، دشتها و رشته کوه ها است. با استفاده از نقشه ماه و دوربين دوچشمي مي توانيد دهها حفره، رشته کوه و... را با نام هايشان شناسايي کنيد.

بسياري از تک ستاره هايي که در آسمان مشاهده مي کنيد، دوتايي يا چندتايي هستند. دوربين هاي دوچشمي بعضي از آنها را تفکيک مي کنند. درخشندگي بعضي از ستاره ها تغيير مي کند که به آنها ستاره هاي متغيير مي گويند. بررسي تغييرات درخشندگي متغييرها از ديگر فعاليتهايي است که آماتورها انجام مي دهند.

بررسي و رصد حرکت سيارک ها و دنباله دارها نيز بسيار جالب توجه است. آيا مي دانستيد دنباله دارها را اغلب ستاره شناسان آماتور کشف مي کنند؟ مثلا" دنباله دار پرفروغ هيل باپ که در بهار 1376 به اوج نورانيتش رسيد را دو ستاره شناس آماتور آلن هيل و توماس باپ کشف کردند.

انجام اين کارها زماني امکان پذير است که شما با نقشه هاي ستاره اي آشنا باشيد، به کتاب هاي مرجع مراجعه کنيد و اطلاعاتي در مورد اجرامي که مشاهده مي کنيد، به دست آوريد. توجه داشته باشيد که مهارت هايي که در استفاده از نقشه ها و مطالعه کتاب هاي مرجع کسب مي کنيد در آينده، هنگام بهره گيري از تلسکوپ هم به درد شما مي خورد.

ثبت داده ها و گزارش نويسي رصدها
از مهمترين کارهايي که رصدکنندگان آماتور انجام مي دهند، ثبت رصدها است. هرچه بيشتر مهارت هاي رصدي کسب کنيد، رصدهايتان را دقيق تر ثبت خواهيد کرد و گزارش هاي دقيق تري خواهيد داشت.

با مشاهده همين گزارش ها به راحتي مي توان آماتورهاي پيشرفته را از مبتدي تشخيص داد. حتما" گزارش ها و تجربيات رصدي خود را براي ما ارسال کنيد تا با نام خودتان در پايگاه اطلاع رساني ستاره پارسي منتشر کنم.

تشکيل گروه هاي نجوم آماتوري
همانطور که به مطالعات شخصي ادامه مي دهيد. خوب است تا با دوستان ديگرتان که به ستاره شناسي علاقه دارند، گروهي را تشکيل دهيد. ايجاد گروه هاي آماتوري دوفايده دارد:

1- اينکه امکان تبادل اطلعات و بحث درباره مسائل نجومي قراهيم مي شود (در همين بحث ها است که بسياري از مشکلات علمي آماتورها حل مي شود.).

2- اصولا" کار گروهي شوق و انگيزه ايجاد مي کند. مي توانيد با برنامه ريزي مناسب و تقسيم کار بين خودتان سريعتر پيشرفت کنيد.

نکته اي که بايد به آن توجه کنيد اين است که درگير اسم و رسم گروه نباشيد. اين دردي است که درحال حاضر نجوم آماتوري ما با آن گريبان گير است. بسياري از گروه هاي نجومي را مي شناسم که به خاطر همين اسم و رسم از هم پاشيدند. پس اساس، انجام کار علمي در مسيري صحيح است.

حالا موقع خريد تلسکوپ است
هنگامي که به خوبي با رصدهاي آماتوري آشنا شويد و اطلاعات زيادي کسب کنيد، زمان استفاده از تلسکوپ فرا مي رسد. بايد در خريد تلسکوپ دقت کنيد. پيشنهاد مي کنم تلسکوپ بي دوام را که بيشتر جنبه اسباب بازي دارند نخريد. اين روزها در مغازها تلسکوپ هاي کوچک چيني بسيار به چشم مي خورد اين تلسکوپ ها ظاهري زيبا دارند اما در رصد کارايي ندارند. اگر مي خواهيد اين نوع تلسکوپ ها را تهيه کنيد بهتر است هزينه خود را صرف خريد دوربين دوچشمي کنيد.

تلسکوپ هاي مناسب دو ويژگي دارند:

1- پايدار و محکم هستند و استقرار خوبي دارند

2- کيفيت عدسي ها يا آينه هاي شان بسيار خوب است.

تلسکوپ ها با اندازه عدسي يا آينه 6 تا 5/12 سانتي متر (5/2 تا 5 اينچ) براي رصد هاي معمولي مناسب هستند. هرقدر اندازه عدسي يا آينه تلسکوپ بزرگتر باشد، توان جمع آوري نور آن بيشتر است و اجرام را درخشان تر نشان ميدهد. در عين حال تلسکوپ نبايد آنقدر سنگين باشد که در حمل و نقل آن دچار مشکل شويد چون در بعضي از رصدها لازم است خارج از شهر برويد.

به اين نکته توجه داشته باشيد که: "بهترين تلسکوپ براي شما، تلسکوپي است که از آن بيشترين استفاده را خواهيد کرد." اگر درحال حاضر پول کافي براي خريد تلسکوپ نداريد بهترين کار پس انداز است.

اگر يک سال ديگر با دروبين دوچشمي کار کنيد، بهتر از آن است که با پول کم، تلسکوپي ارزان و نامناسب بخريد. البته اگر گروه آماتوري تشکيل داده اين، خوب است همگي در خريد تلسکوپ شريک شويد.

ستاره شناسي به شما درس مي دهد
نجوم علمي است که به شما بردباري و فروتني مي آموزد. بهتر است خود را براي آموختن آماده کنيد. هنگامي که آسمان ابري است کاري نمي توانيد کنيد. ممکن است براي پديده هاي نجومي مانند خورشيد گرفتگي کلي (کسوف) سالها منتظر بمانيد. به هر حال آسمان به ميل شما عمل نمي کند. شما بايد در مواقع مناسب از آن بهره ببريد.

اغلب اجرامي که با دوربين دوچشمي با تلسکوپ مشاهده مي کنيد، اغلب کم نور و کوچک هستند و به زحمت ديده مي شوند. تصاوير رنگي سحابي ها و کهکشان هايي که در سايتها، مجلات و پوسترها مشاهده مي کنيد، با استفاده از تلسکوپ هاي بزرگ و توسط فيلترهاي مخصوص گرفته شده اند. معمولا"در آسمان شب صحنه هاي رنگي را مشاهده نخواهيد کرد.

ستاره شناسي را با آسودگي دنبال کنيد
بعضي از افراد درباره تلسکوپ يا دوربيني که مي خرند، احساس نگراني مي کنند که مبادا کامل نباشد: "اين تلسکوپ نقص دارد. آن وقت من اين همه پول دادم!" وقتي آزمايش هاي گوناگوني را انجام مي دهيد و بعد تلسکوپ مي خريد نگراني هاي بعدي بي دليل است. در مقاله هاي بعدي شما را با انتخاب مناسب يک تلسکوپ آشنا مي کنيم.

خود را به تميز کردن عدسي يا آينه تلسکوپ و منظم کردن دفترچه يادداشت رصد ملزم نکنيد. هيچ اجباري درکار نيست. بعضي از آماتورها احساس مي کنند که کار مفيدي انجام نمي دهند. اين همان اشتباهي بود که من دوسال پيش انجام دادم و خود را نجوم آماتوري کنار کشيدم. ما تصور درستي از کار مفيد نداريم، کار مفيد علمي کاري است که دانش بشري را افزايش دهد. ستاره شناسان آماتور با انجام رصدها و ثبت آنها کاري مفيد انجام مي دهند، زيرا در بسياري از مواقع همين گزارش هاي رصدي براي اخترشناسان حرفه اي کمک بزرگي بوده است. البته ممکن است چندين سال طول بکشد تا فردي تازه کار به آماتوري با تجربه ارتقاء يابد؛ پس نگراني شما بي مورد است و عجله نکنيد!

به هر حال نجوم آماتوري علاوه بر موارد آموزشي، سرگرمي مناسب و آرامي است. هر وقت احساس کرديد از ابري شدن آسمان، نديدن اجرام کم نور ويا از حرف مردم و ... اوقات تلخ هستيد، نفس عميقي بکشيد و به خاطر بياوريد :"من نجوم آماتوري را دنبال مي کنم، چون به آن علاقه دارم و از آن لذت مي برم!"

آسماني صاف و پر ستاره براي شما آرزومندم.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 331]