آيا براى اوقات فراغت فرزندان كارى كرده ايم

واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: آيا براى اوقات فراغت فرزندان كارى كرده ايم
مقدمه :

با فرا رسيدن تابستان ، فرزندان ما پس از پشت سر گذاشتن يك سال تحصيلى توام با تلاش ، در پى آنند كه از زمان فراغت تابستانى خود بيش ترين بهره را ببرند. پدران ، مادران و مسئو لان تعليم و تربيت نيز با دغد غه چگونگى گذراندن اوقات فراغت كودكان و نوجوانان بدنبال برنامه ريزى صحيح در اين زمينه هستند.اوقات فراغت پديده اى است كه از يك‌سو مناسب ترين بستر براى رشد و شكوفايى استعدادهاى گوناگون و ابعاد مختلف وجود نوجوانان و جوانان به شمار مى آيد و از سويى ديگر زمينه ساز بسيارى از مشكلات اجتماعى و بزه كاريهاى فردى و اجتما عى است.بنابراين اگر با آگاهى و دانش با آن روبه رو نشويم و برنامه اى سنجيده و منظم براى رويارويى با آن نداشته باشيم ،دچار صدمات و ضررهاى جبران‌ناپذيرى خواهيم شد.امروزه بيشتر وقت جوانان ،به ويژه در فصل تابستان به اوقات فراغت اختصاص مى يابد.طبق استانداردهاى بين المللى تعداد روزهاى فراغت كشورهاى ديگر در سال، 80 روز و اين رقم در كشور ما 10روز بيشتر 90روز است.اما بررسيهاى انجام گرفته نشان مى دهد كه تنها 61 درصد جوانان ايرانى اوقات فراغت خود را كافى مى دانند.

با گسترش دامنه اوقات فراغت بايد دستگاهها و نهادهاى متولى براى گذران مناسب اين ايام به فكر برنامه ريزى مناسب براى كودكان و جوانان و نوجوانان باشند.با توجه به اهميت اوقات فراغت در زندگى فرزندانمان و ضرورت برنامه ريزى در اين زمينه بسيار حائز اهميت مى باشد.

مفهوم اوقات فراغت:

آلن بيرو در بحث از اوقات فراغت و معناى آن مى نويسد:فراغت از leislrمصدر قديمى مبدل شده به اسم مصدر و از ريشه لاتينى licerبه معناى مجازى شدن گرفته شده است. اوقات فراغت فقط زمان آزاد شده از بار كار نيست،بلكه فعاليتى غير اجبارى است.در فرهنگ عميد نيز درباره تعريف و معناى اوقات فراغت چنين آمده است : فراغت در فارسى به معنى آسودگى و آسايش و آسودگى از كار و شغل است.در همه تعاريف بر عنصر آزادى و اختيار فرد در انتخاب نوع فعاليت در زمان فراغت و نيز لذت بخش و ارضا كننده بودن فعاليت تاكيد شده است.در يك جمع بندى كلى از مباحث فوق مى توانيم اوقات فراغت را زمانى بدانيم كه شخص در اختيار خودش است و مى تواند به كار دلخواه خود بپردازد.

نيازهايى كه از طريق گذران اوقات فراغت تامين مى شود:

گذران اوقات فراغت نيازهايى را در پى دارد كه به اختصار بدان اشاره مى شود:

-1 نيا ز به استراحت و رفع خستگي:

انسان ها همه نياز به استراحت و رفع خستگى دارند.پيوستگى در انجام كارها و نبود زمان كافى براى استراحت و فراغت موجب نزول كيفيت كار و نيز پرخاشگرى فرد فعال مى گردد.ولى بايد به كودكان و نوجوانان آموخت كه زمان استراحت زمان بطالت نيست.بلكه زمانى است كه فرد به تمركز اعصاب مى پردازدو حاصل آن افزايش بازده است.بدن و ذهن آدمى پس از مدتى كار ،خود به خود نياز مند استراحت است و به‌طور طبيعى بدان مى پردازد.پس اوقات فراغت مى تواند چنين نيازى را رفع كند.

-2 نيا ز به تفريح:

پس از انجام كار در طى ايامى خاص ،آدمى نياز داردتا اوقاتى را صرف تفريح كند.نقل مى‌كنند كه على (ع) در روزهاى جمعه به بيرون از شهر مدينه و به قصد تفريح مى رفتند.پس الگوهاى دينى جايگاهى براى تفريحات در زندگانى پر با ر خود در نظر گرفته بودند.گاه در ايام فراغت به سفر نيز مى توان رفت و پيامبر (ص) فرموده‌اند: سافروا تصحوا. مسافرت كنيد تا سلامت بمانيد.حتى سفرهاى كوتاه به بيرون شهر در روزهاى جمعه و خوردن ناهار در كنار رودخانه و سبزه زار مى تواند تفريحى دل انگيز محسوب شود.به هر حال بايد ترتيبى اتخاذ نمود كه در ايام سال كودكان و نوجوانان از تفريحات سالم برخوردار بشوند.در مراكز مشاوره يكى از مشكلاتى كه خانم ها و كودكان و نوجوانان مطرح مى كنند اين است كه پدر با داشتن امكانات مالى از بردن آنها به سفر و تفريح امتناع مى‌كند.بايد دانست كه تفريحات موجب انبساط خاطر و سلامت روانى مى گردد.

-3 سرگرمى و ايجاد تنوع:

نياز ديگرى كه در اوقات فراغت رفع مى‌شود نياز كودكان و نوجوانان به سرگرمى و تنوع داشتن است.بخشى از درگيريهاى درون منزل كه ميان كودكان رخ مى دهد به اين دليل است كه آنها بيكارند و وسيله اى براى سرگرمى ندارند.لذا يكى براى ديگرى ادا در مى آورد و او نيز در عوض وى را مى زند.اما وقتى هر دو داراى سرگرمى خاص باشند ،فرصت كمترى براى ايجاد مزاحمت و درگيرى با يكديگر دارند.مسئله تنوع نيز امرى مهم است و زندگى بدون تنوع خسته كننده مى باشد .پس تنوع در گذراندن اوقات فراغت باعث ايجاد تنوع در زندگى مى گردد و تنوع مانع پديد آيى افسردگى است.آنچه افسرده ها از آن گله مند هستند ،نداشتن تنوع در زندگى و يكنو اخت شدن آن است .پس با راهنمايى فرزندان به انجام فعاليتهاى متنوع زمينه علاقه مندى آنان به زندگانى را فراهم آوريم.

-4 شكوفايى استعدادهاى شخصي:

هر يك از فرزندان ما داراى استعداهايى است‌.در تعريف استعداد گفته اند كه آن توانايى بالقوه‌اى است كه اگر در محيط مساعدترى قرار بگيرد، به شكوفايى مى انجامد.فردى كه استعدادهايش به نحو مطلوبى به شكوفايى رسيده باشد به تعبير مازلو)maslow( به خود شكوفايى دست يافته است.يكى از زمينه هايى كه موجب رشد استعدادها را فراهم مى آورد پرداختن به فعاليتهايى است كه فرزند در اوقات فراغت انجام مى دهد. از جمله راههايى كه مى توان از طريق آنها مبادرت به شناخت استعدادهاى كودكان و نوجوانان نمود ملاحظه كردن كارهايى است كه آنان ، با علاقه انجام مى دهند و نيز به تكرار آن مى پردازند.پس در لحظه هايى كه كودكان و نوجوانان خود مايلند به فعاليتى روى آورند بهتر مى توان به شناخت استعدادها و علايق آنان پى بردو تمهيدات و امكانات لازم را براى رشد و بالندگى استعدادهايشان فراهم كرد.

-5 شكوفايى فردى و اجتماعي:

گذران اوقات فراغت بايد به نحوى باشد كه زمينه هاى لازم را براى شكوفايى فردى و اجتماعى را فراهم آورد.زيرا شكوفا كردن استعداد‌ها از اهم وظايف تعليم و تربيت است.و انسان بالنده در تفكر مازلو فردى است كه به خود شكوفايى رسيده باشد و يكى از عواملى كه به خود شكوفايى فرد كمك مى كند ،به تعبير آلن بيرو ،گذران اوقات فراغت است.در حين گذران اوقات فراغت كه فعاليتى آزاد و اختيارى است ، فرد به دلخواه خود به فعاليتى مى پردازد كه استعداد انجام آن را دارد و به آن فعاليت علاقه مند نيز مى باشد.هر گاه آدمى به فعاليتى بپردازد كه هم استعداد آن را دارد و هم بدان علاقه مند است ،قطعا به شكوفايى در بعدفردى مى رسد.

شكوفايى در بعد اجتماعى نيز آن گاه محقق مى گردد كه فرد در كنار جمعى به فعاليت مى پردازد و از طريق فراگيرى مهارتهاى اجتماعى )social skills(و مهارتهاى زندگي)life skills(به رشد و بالندگى بيشترى دست يابد .علاوه بر اين با قرار گرفتن در جمع انسانهايى كه توان رهبرى جمعى را دارند شناخته مى شود و با به دست گرفتن رهبرى جمع ،استعدادهاى رهبرى وى به شكوفايى مى رسد و علاوه بر آن استعدادهايى در او رشد مى كند كه لازمه آن حضور در اجتماع است ،مانند رشد استعداد كلامي.نتيجه آنكه حاصل گذران اوقات فراغت دست يافتن به شكوفايى فردى و جمعى است.

-6 اوقات فراغت و بهداشت رواني:

حسن گذران اوقات فراغت تضمين كننده سلامت و بهداشت روانى انسان است.اشتغال مستمر و بدون وقفه فكرى و عملى موجب خستگى جسمى و ذهنى مى گردد.به گونه‌اى كه فرد به تدريج نشاط و سرزندگى خود را ازد ست مى دهد.در واقع فشارهاى ناشى از اشتغال ممتد ذهنى و جسمى (به خصوص ذهني)نه تنها ممكن است با از دست رفتن نشاط و تعادل حياتى فرد همراه باشد ،بلكه در مواقعى عا مل مهمى براى بروز بسيارى از اختلالات رواني،همچون نوروزها،افسرد گى‌ها و نارساييهاى جسمي،به ويژه از نوع بيماريهاى روان تنى (سايكو سوماتيك)محسوب مى شود.در اين شرايط برخوردارى از يك برنامه جامع و پيش بينى فرصتى آزاد و فارغ از كار موظف و بهره برى از آن ،اولين و مهمترين گام در پيش گيرى از آسيب هاى ذهنى و حفظ بهداشت روانى است.فقدان حداقلى از اوقات فراغت در زندگى روزمره ،ولو ساعتى يا كمتر از آن باعث افزايش اضطراب يا فشار روانى شده ،زمينه اختلال در قواى حسى و ادراكى را فراهم مى آورد و فرد در تفكر مولد و خلاق با مشكل جدى مواجه مى گردد.به طور مسلم،همان طورى كه ذكر شد فشار ذهنى و روانى ناشى از فعاليتها و مشغله هاى مستمر و بى وقفه نه تنها موجب اختلال دربهداشت روانى فرد مى شود بلكه قدرت فراگيرى ،ادراك مطالب ونگاه دارى ذهنى را به حداقل مى رساند.

لذا ضرورى است كه اوليا ء و مربيان ضمن توجيه كودكا ن ونوجوانان نسبت به اهميت،ارزش و نقش حياتى اوقات فراغت در چگونگى حسن گذران فرصت هاى آزاد ،آنها را يارى دهند .از اين رهگذر انتظار مى رود فرصت استفاده مطلوب و برنامه ريزى شده از اوقات فراغت به آن دسته از دانش آموزانى كه به عللى در بعضى از دروس تجديد شده اند نيز داده شود.چه بسا بهره‌مندى شايسته از اوقات خوشايند فراغت مانع خستگى ذهنى و فشار روانى دا نش آموزان شده ،با فراهم كردن نشاط و سر زندگى كه از شاخصه‌هاى بهداشت روانى است ،قدرت يادگيرى و نگاه دارى ذهنى در آن ها افزايش مى يابد .بدون شك دربعضى از موانع علت تجديدى دانش‌آموزان را بايد در وجود بى نظمى و بى‌برنامه گى در رفتار تحصيلى آنها جست.

به نظر ما مسئله فراغت كودكان ،نوجوانان و حتى جوانان از اهم مسائل قابل بحث در تربيت است.از يك سو مى تواند عامل رشد و سعادت كودكان به حساب آيد و از سو ى ديگر موجب بدبختى فساد و انحطاط آنها، عامل رشد و سعادت است درآن گاه كه والدين و مربيان بتوانند به نحوى شايسته در آن برنامه‌ريزى كنند و از اوقات فراغت اين نسل نيكو استفاده نمايند.

طبعا عامل بد بختى و فساد است در آن هنگام كه آنان به پناه خود رها شوند و در خانه و مدرسه عامل سرگرمى و اشتغالى بر ايشان نبا شد. اين مسئله دامنگير همه خانواده ها و همه گروه ها و موسساتى است كه به نحوى با كودكان و نوجوانان و جوانان سر و كار دارند.به منظور تحقق نيازهاى ايام فراغت ،پيشنهادهاى زير عرضه مى گردد تا راهنماى عمل برنامه ريزان اجتماعى و خانواده ها واقع شود:

-تاسيس فرهنگسرا ها و ورزشگاه ها ى متعدد و تشكيل انواع گروه هاى اجتماعى ،تفريحى ورزشي،هنرى و ادبي،چنين اقدامى پيامدهايى از جمله موارد زير را به دنبال دارد:

-1نظم و محتوا به اوقات فراغت بخشيده مى شود.

-2ايجاد روابط گروهى و فراهم نمودن محيط تعامل اجتماعى ،وجود هنجارها و دستور العمل هاى اجتماعي،و عرضه كنترل اجتماعى نظارت شده گروه بر اعضاء سبب مى شود كه اوقات فراغت به وقت اشتغال ،و بى برنامه گى به ايفاى نقش در گروه تبديل گردد.

-3ايفاى نقش در گروههاى اجتماعى ،تفريحى و ورزشى سبب بروز استعدادهاى هنري،ادبي،و.....مى شود.

-ايجاد تنوع درامكانات عرضه شده: افزايش قدرت انتخاب افراد هردوجنس براى نحوه گذراندن اوقات فراغت به گونه اى كه هرنوع سليقه وعلاقه اى را تحت پوشش قراردهد ،باعث رشد شخصيت وتكامل فكروانديشه افراد مى شود.

-آگاهى دادن به مردم درباره مفهوم و كاركرد اوقات فراغت:تغيير نگرش مردم در اين جهت كه اوقات فراغت صرفا استراحت كردن و بدون فعاليت كردن نيست.پيامد چنين نگرشى گاهى به مرز گريز از واقعيات زندگى نيز كشيده مى شود.

-حال آنكه اگر تعطيلات را بخشى از فرآيند تربيت بدانيم از اين فرصت بايد به صورت برنامه ريزى شده استفاده نماييم.در اين زمينه كميته هاى فرهنگى ،هنرى و همه مراكز ى كه به نحوى در پر كردن اوقات فراغت دانش آموزان دست اندركارند بايد به شناسايى استعدادها و علائق آنها پرداخته ،براى به حداكثر رساندن استفاده از اين ايام برنامه ريزى كنند.به ويژه كه بسيارى از اين دانش آموزان همراه با پايان سال تحصيلى با مشكل گذراندن اوقات فراغت مواجه مى شوند ؛زيرا هيچ برنامه خاص و مشخصى براى اين ايام ندارند.

رهنمود هاى عملى براى والدين:

برنامه ريزى والدين براى اين ايام بايدبا مشورت و نظر خود فرزندان صورت بگيرد نه فقط با اعمال نظر والدين،زيرا در غير اين صورت مهمترين مشخصه مفهوم اوقات فراغت نبود الزام -كمرنگ مى شود و در نتيجه كاركردهاى مطرح شده جايگاه خود را از دست مى دهند.آنچه در اين زمينه اهميت دارد ،توجه دادن والدين به اين امر است كه آنها بايد همواره نقش راهنما داشته ،فرزندان را با توجه به علائق شان در جهت رشد و پرورش استعدادهايشان يارى كنند.از آنجا كه بسيارى از خانواده ها ،توان استفاده از امكانات عرضه شده ،همچون كلاسها و اردوهاى مختلف تفريحى و آموزشى را ندارند ،راهكارهاى زير مى تواند بهره ورى فرزندان آنان را از اين ايام تا حدودى افزايش دهد:

-1امكا ن معاشرت فرزندانتان را با دوستان قابل اعتماد ، آنها فراهم سازيد.براى اطمينان بيشتر توصيه مى شود به نحوى با خانواده آنها ارتباطى هر چند اندك برقرار نماييد.

-2كتابهاى متناسب با علائق آنان تهيه كنيد.

-3امكا ن استفاده از كتابخانه را براى آنان فراهم نماييد.

-4وقت بيشترى را به فرزندانتان اختصاص دهيد تا درنتيجه ارتباط متقابل ،شناخت متقابل شما ازهمديگرتوسعه يابد.

-5بخشى از كارهاى منزل را بنا به انتخاب فرزندان به آنها واگذار نمايد.شما اى مادر عزيز مى توانيد برنامه هايى مفيد و سازنده براى فرزندانتان تدارك ببينيد .شما مى توانيد در امور خانه از آنها كمك بگيريد،شما مى توانيد آنها را در انجام امور منزل شركت دهيد،بچه ها همه به كار كردن علاقه مند هستنداما نمى خواهند كار براى آنها الزام و اجبار داشته باشد،نمى‌خواهند كه كار براى آنها تكليف باشد.كسى كه هر شب نشسته و يك ديكته نوشته كه فردا صبح به معلم تحويل دهد ديگر حاضر نيست اكنون كه مدرسه تعطيل شده است يك كار موظف انجام دهد.شما كار را به عنوان پاداش يك كار خوب به آن رجوع كنيد.

-6امكانات تهيه كارها ى دستى ارزان قيمت را در منزل فراهم كنيد و خود نيز راهنمايى آنان را عهده دار شويد.بطور قطع شما نيز راهكارهاى خلاقانه ديگرى را مى توانيد به اين فهرست اضافه نمايد.

منابع:

-1 ايماني،محسن . درآمدى بر نحوه گذران اوقات فراغت ،نشريه پيوند،تابستان1382،صص،184،183

-2 بهارستاني،مريم. فراغت،تحرك و فعا ليت،نشريه،پيوند،تابستان1385،ص13

3 - تركسلر و تورث. فنون راهنمايي،ترجمه بها رى ورزكش،انتشارات دانشگاه تربيت معلم ،تهران،1353،ص78

4 - سعيدى رضواني،نويد. شهرداريها و اوقات فراغت شهروندان،مركز مطالعات برنامه ريزى شهري،1378،ص8

-5 دبيرخانه عا لى شوراى جوانان ،چگونگى گذران اوقات فراغت نوجوانان در فصل تابستان،تابستان76،ص1

-6 قائمي،علي،اوقات فراغت نشريه پيوند،شماره 56، 1363،ص22

-7 هاشميان،فريده.اوقات فراغت ، رشد يا انحطاط،نشريه پيوند،1382،ص201

-8 تابستان بچه ها،نشريه پيوند ،شماره 9، 1359،ص59
سه شنبه 1 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: رسالت]

[مشاهده در: www.resalat-news.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 190]