جهان - همگرايي منطقه‌اي شوراي همكاري خليج فارس

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: جهان - همگرايي منطقه‌اي شوراي همكاري خليج فارس
جهان - همگرايي منطقه‌اي شوراي همكاري خليج فارس

مهدي حسين‌پورمطلق: خليج فارس افزون بر اينكه راه عمده عرضه نفت خاورميانه است، براي تجارت و صنعت ماهيگيري كشورهاي داراي مرز آبي شامل ايران، عراق و كشورهاي جنوبي حوزه خليج فارس يك آبراه فوق‌العاده مهم است. به علاوه براي بسياري از اين كشورها خليج فارس منبع اصلي درآمد بوده و براي برخي ديگر، اهميت نظامي دارد. منطقه خليج فارس و كشورهاي حاشيه آن از لحاظ دارا بودن ذخاير عظيم نفت و گاز داراي نقشي بس مهم و غيرقابل انكار در معادلات سياسي جهان مي‌باشد، به‌طوري‌كه كشورهاي اين منطقه از جهان هرگز نتوانسته‌اند خود را از رقابت‌هاي سياسي- اقتصادي و نظامي ابرقدرت‌ها در اين منطقه به‌دور دارند. از ديگر سو خليج فارس به‌عنوان شاخه شمال غربي اقيانوس هند يكي از مهم‌ترين مناطق اين اقيانوس به حساب مي‌آيد. منطقه اقيانوس هند خود به‌خاطر دارا بودن ذخاير طبيعي و متنوعي كه نقش حياتي در اقتصاد كشورهاي صنعتي و توسعه‌يافته جهان دارد موقعيت ويژه‌اي را در سياست بين‌الملل و رقابت قدرت‌ها در جهان حاضر داراست. به‌عنوان مثال 30درصد از توليدات كاني استراتژيك جهان مانند سنگ كروم، بوكسيد و سنگ منگنز در اين منطقه توليد مي‌شود. در اين ميان كشورهاي شيخ‌نشين عرب حوزه خليج فارس با تاسيس شورايي به‌نام شوراي همكاري خليج فارس بر آن شدند تا به نحو موثرتري به اهداف سياسي و اقتصادي خود جامه عمل بپوشانند و از اين رهگذار نقش فعال‌تري در عرصه منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي به‌دست آورند. از طرفي دول خليج فارس در راه رسيدن به اهداف مشترك همواره با نوعي تشتت‌آرا و واگرايي دروني مواجه بودند به‌طوري‌كه در بسياري از موارد از دستيابي به راهكارهاي عملي و حصول نتيجه بر اهداف مشترك بازماندند. به‌طور كلي علت وجودي شوراي همكاري خليج فارس احساس نياز امنيتي بوده است. زيرا توسعه يك منطقه درگرو امنيت آن منطقه است. تشكيل اين شورا به بخشي از تدابير اتخاذ شده از سوي آمريكا در چارچوب استراتژي دفاعي- امنيتي غرب در منطقه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران و تهاجم شوروي به افغانستان مربوط مي‌شود و گام‌هاي اساسي در تشكيل اين شورا زماني برداشته شد كه عراق در 22 سپتامبر 1980 به ايران حمله كرد. هرچند براي تشكيل شوراي مزبور علاوه بر توجيهات امنيتي و تاريخي عوامل ديگري چون مشتركات جغرافيايي، زباني، مذهبي، اجتماعي، سطح توسعه اقتصادي، سيستم‌هاي حكومتي و فرهنگ جمعي در منطقه موجود بود. با اين وجود هميشه اين سوال مطرح مي‌شود كه چرا كشورهاي منطقه نمي‌توانند به يك توافق كلي براي گسترش مناسبات خود در منطقه دست پيدا كنند و همچنين با وجود اشتراكاتي كه در كشورهاي منطقه وجود دارد از قبيل عوامل جغرافيايي، مذهبي، اقتصادي، سياسي، فرهنگي و جمعيتي، اما وجوه متناقض بين اين كشورها بيشتر از وجوه اشتراك آنها جلوه‌گر است و ابعاد متضاد بين آنها باعث عدم هماهنگي و همكاري بين دول خليج فارس مي‌باشد. از مهم‌ترين عوامل واگرايي در بين كشورهاي حوزه خليج فارس مي‌توان مواردي نظير اختلافات ارضي و مرزي، ناسيوناليسم، مذهب و... را برشمرد. به هر حال، در روند كنوني در جهان بين‌الملل نوعي همبستگي بين كشورها گريزناپذير است به‌طوري كه هيچ كشوري نمي‌تواند خود را به‌دور از كشورهاي ديگر بداند. به‌خصوص جوامع و كشورهايي كه در يك شاهراه معاملاتي و برخوردهاي بين‌المللي قرار دارند، بايد سياست خارجي و روابط‌شان را با كشورهاي ديگر طوري تنظيم كنند كه با وضعيت موجود جهاني همسويي داشته باشد. با توجه به چنين وضعيتي روابط كشورها اجبارا بايد مبتني بر نوع همكاري و در نهايت به‌صورت همزيستي و نزديكي با ساير كشورها باشد. بدين منظور كشورهاي منطقه خليج فارس در راه جهاني شدن بايد در جهت همكاري‌هاي منطقه‌اي به‌صورت عملي گام برداشته كه يكي از آنها ايجاد بازار مشترك بزرگ اسلامي در منطقه است و از طرفي در مبادلات كالاها موضوع استانداردسازي بين‌المللي را در نظر گرفته و در توسعه روابط اقتصادي در سطح فرامنطقه‌اي گام برداشته شود. همكاري و طرح‌هاي مشترك مي‌تواند از توانايي‌هاي عنوان شده حداكثر استفاده را بنمايد و بهره‌برداري از منابع را با هزينه‌هاي كمتر و به‌كارگيري منابع مالي و انساني در مدت‌زمان كمتر به انجام رساند. اعتمادسازي در زمينه منابع استراتژيك نيز مي‌تواند شروع همكاري‌هاي اقتصادي خوبي را در زمينه نفت و گاز كه سرنوشت همه كشورهاي خليج فارس به آن وابسته است فراهم آورد. نتيجه اينكه در جهاني شدن، نه‌تنها يك پديده در معرض اثرپذيري از كل پديده‌هاي ديگر جهان قرار مي‌گيرد بلكه به‌تنهايي مي‌تواند برآنها نيز اثر بگذارد. با توجه به اين موضوع مي‌توان گفت كه يك ابزار سياست و ساختار نظامي در عين اثرپذيري از ديگر پديده‌هاي عالم بر آنها نيز تاثير مي‌گذارد. كشورهاي منطقه خليج فارس نيز در اين فرآيند هم تاثيرگذارند و هم تاثيرپذير و براي آنكه بتوانند سهم خود را از روند جهاني شدن ببرند و بقا و جايگاه خود را در دنياي امروز حفظ نمايند احتياج به سازماندهي و برنامه‌ريزي دقيقي در جهت همكاري‌ها با يكديگر در زمينه‌هاي مختلف دارند.
سه شنبه 1 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 664]