ترازوي فطرت ...

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: ترازوي فطرت ...
از سخنان نوراني وجود مبارك رسول اعظم (ص) اين است كه اگر وارد مجلسي شديد و حديثي از ما به اطلاع شما رسيد، اين را كاملاً در جانتان جا بدهيد و به عنوان سوغات و ره توشه به ديگران منتقل كنيد. و سعي كنيد به كساني بگوئيد و منتقل كنيد كه از شما عالم تر و آگاه تر باشند. زيرا آنكه از شما عالم تر و آگاه تر است، از حديث خاندان ما بهره بيشتري مي برد و به ديگران منتقل مي كند. و اصولاً يكي از القاب نوراني وجود مبارك ولي عصر (عج) « ماء معين » است. ذيل اين آيه كه ارءيتم ا ن اصبح ماؤكم غوراً فمن يأتيكم ب مآء معين (1)، آنجا اين حديث هست كه به وجود مبارك ولي عصر (عج) اطلاق شده است «ماء معين» آبي است كه چشم او را مي بيند، در دسترسي تشنه هاست و دلو هم به او مي رسد. ما تراه العيون و تناله الد لاء(2). آنكه دلو بهش مي رسد، چشم او را مي بيند؛ بهش مي گويند: ماء معين. و چون در دسترس همه تشنه هاست؛ جاري است.
چشمه جوشان علم
اصولاً علم، ماء معين است. زيرا از يك چشمه اي مي جوشد، از يك قلبي مي جوشد و به كتابها مي آيد، يا به صورت نوارهاي درسي به ما منتقل مي شود. همانطوري كه آب از چشمه مي جوشد و در يك جدول و جوي خاص جريان دارد؛ و هر كسي در مسير اوست، او را سيراب مي كند؛ أعم از گياه تشنه، حيوان تشنه، انسان تشنه؛ علم هم همين طور است. اگر از قلبي برخاست، در كتابي نشست، يا به گوشي رسيد؛ آن كتاب را عدّه اي مطالعه مي كنند، به ديگران منتقل مي كنند. اصولاً خاصيّت علم اين است كه ماء معين است؛ منتها چون وجود مبارك امام زمان (عج) مصداق كامل اين حديث است، بر آن حضرت تطبيق شده است. وگرنه عالمان دين هم كه شاگردان آن حضرت اند، آنها هم به نوبه خود ماء معين اند. مطلب دوم آن است كه آن حضرت به ما فرمود : من سم ع حديثاً فوعاه و بلّغه من هو اوعي م نه (3)؛ اگر كسي حديثي را از ما شنيد، و اين را در جان خود جا داد، چون دل و عاء و ظرف علم است؛ نّ هذ ه القلوب اوع يأ فخ يرها اوعاها (4). و بلّغه من هو اوعي م نه، اين را برساند به كسي كه از او ظرفيت اش بيشتر است، چنين انساني مورد رحمت خاصه الهي است.
حسابرسي از نفس
حديثي از وجود مبارك آن حضرت رسيده است كه آن حديث براي همه ما كارآمد است، يعني به روز است. فرمود: كلّ امر ئ حسيب نفس ه. هر كسي بايد حسابرس خودش باشد. وجود مبارك آن حضرت براي ما روشن كرد كه چگونه حسابرس خودمان باشيم. بالأخره حسابرسي عبارت از آن است كه ما يك ترازوي خوبي داشته باشيم. كالاها را در يك كفّه ترازو بگذاريم. يك سنگي، يك وزني داشته باشيم كه اين كالاها را با آن وزن توزين بكنيم؛ معلوم بشود امّا من خفّت موازينه (5) كيست و امّا من ثقلت موازينه (6) كيست. چه كسي ترازويش سبك است، چه كسي ترازويش سنگين. اين معناي حسابرسي است.
ما خيلي از چيزهاست كه برايمان مشكوك است كه آيا حق است، باطل است، زشت است، زيباست؛ اين كار را بكنيم يا نكنيم! اين كه انسان مردّد است، براي همين جهت است. ترديد را كه ترديد گفتند، براي اين است كه يك رد مكرر است. اگر كسي يك راه خاصّي داشته باشد، يك دري باشد و يك راه خروجي؛ خب وقتي از راهي آمد و از راهي بازگشت؛ اين مي شود «ردّ». امّا وقتي نابينا باشد، مي خواهد از يك محفلي خارج بشود ، به طرف ديوار مي رود؛ مي بيند اينجا راه نيست. دوباره بر مي گردد به طرف آن ديوار، مي بيند راه نيست. سه باره بر مي گردد اين طرف، مي بيند راه نيست. اين رد مكرر را بهش مي گويند : ترديد. ترديد عبارت از ردّ مكرر بي نتيجه است.
گاهي انسان مردّد است، يعني راه خروج ندارد. نمي فهمد كه كدام راه را انتخاب بكند و طي بكند. آيا ما اينچنين خلق شده ايم؛ يعني بدون سرمايه خلق شديم، هيچ راهي برايمان نيست؟! بدون ترازو ما را آفريدند؟ ما با جهان رابطه داريم، با انسانهاي ديگر رابطه داريم، با عقائد و افكار گوناگون رابطه داريم؛ بالأخره بعضي حق اند، بعضي باطل. بعضي اعمال صحيح اند، بعضي اعمال باطل. بعضي كردارها زشت اند، بعضي زيبا. يك ترازوئي بايد باشد، بفهميم. ما را بي ترازو خلق كرده اند يا به ما ترازو دادندو ما اين ترازو را ناقص كرديم و كج و معوجّش كرديم؟! باز حديث نوراني است از خود پيغمبر (ص) كه فرمود: شما ترازو داريد، ن هان و ن هاد شما يك ترازوي خوبي است؛ و آن يك تشبيهي است بين فطرت و طبيعت. فرمود: شما دستگاه گوارش تان، اين معده هايتان، اين روده هايتان خالي است. وقتي غذا خورديد، پر مي شود امّا اين معده، اين روده مثل دبّه خالي است كه حرفي براي گفتن نداشته باشد، يا يك ترازوي خوبي است؟! الآن شما در اين دبّه، وقتي خالي است؛ عسل بريزي، جا دارد. سمّ بريزي، جا دارد. دبّه اعتراض نمي كند كه اين سمّ است! چون دبّه حرفي براي گفتن ندارد. شما اگر يك تنگي، چه بلوري، چه غير بلوري؛ آب آلوده بريزي، قبول مي كند. آب زلال بريزي، قبول مي كند. چون اين تنگ، تنگ است؛ نه ترازو، نه آزمايشگاه! هر چه بهش داديد، قبول مي كند. اين معده و روده ما هم همين طور است؟ هر غذائي بهش بدهيم، قبول مي كند؛ يا اگر سالم و صحيح باشد، جذب مي كند. اگر مسموم باشد، بالا مي آورد. بالا مي آورد يعني چه؟ چرا آدم غذاي آلوده و مسموم را كه خورد، بالا مي آورد؟ يعني اين دستگاه حرفي براي گفتن دارد. مي گويد: من كه دبّه نيستم، هر چه خواستي در آن بريزي! اين بالا آوردن، يعني حرف زدن. يعني من اين را قبول ندارم. خب، كي اين روده و معده را آفريد؟ ذات أقدس له آفريد. اين را با زبان و با منطق آفريد كه اگر چيزي را قبول نداري، پس بزن! اين هم پس مي زند.
در فطرت ما هم يك همچنين ترازويي هست؛ منتها قوي تر، دقيق تر و حساس تر! اين را وجود مبارك پيغمبر فرمود. فرمود: خوبي و بدي را مي خواهي بفهمي؛ احتياجي به فكر ندارد؛ اين جزء بديهيّات است. غارت كردن، تجاوز كردن، سوخت و سوز مال مردم، تعدّي؛ اينها ديگر يك چيز بيّن الغيّ است. بعضي از چيزها كه محصول كسب آدم است، كسب حلال است؛ اينها بيّن الرّشد است. امّا ق ف ع ند الشّبهات (7)، آن كارهاي مشكوك، حرف هاي مشكوك، رأي هاي مشكوك، آراء مشكوك؛ يك مشكوكاتي هم داريم ديگر! اين كه فرمودند : نّما الامور ثلاثه؛ بيّأ رشأ، بيّأ غيأ، شبهاأ ب ين ذل ك (8). شبهات هم هست. ما اين شبهات را خگاهي از ديگري سئوال مي كنيم كه آيا اين كار حلال است يا حرام، عاقبتش خوب است يا نه؛ اين يك راه خوبي است، مشورت است. امّا يك ترازوئي هم در درون ما هست، فرمود: خداي سبحان فطرت شما را، درون شما را مثل دبّه خالي قرار نداد كه هر فكري، هر عقيده اي، هر خلقي بهش بدهي، جا بدهد! بلكه كارهاي بد، عقائد بد، نيّت هاي بد، اخلاق بد را اگر تحويلش بدهي، پس مي زند. پس اين ترازو را به هم نزن!
¤ سخنراني آيت الله جوادي آملي (دامت بركاته) در جلسه درس اخلاق؛ قم - آذر 1383
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) ملك . 30 (2) بحار الأنوار . ج57 . ص29
(3) مستدرك الوسائل . ج17 . ص 288 ـ با تلخيص
(4) نهج البلاغه . خطبه 147 (5) قارعه . 8
(6) قارعه . 6 (7) نهج البلاغه . خطبه 87
(8) الكافي . ج1 . ص68
¤ خوان حكمت دوشنبه و پنجشبه هر هفته منتشر مي شود.
دوشنبه 31 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 118]