آيا تحريم‌هاي اقتصادي عليه ايران مؤثر بوده‌است؟

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: آيا تحريم‌هاي اقتصادي عليه ايران مؤثر بوده‌است؟
هفته‌نامه آلماني اشپيگل، در تحليلي، به بررسي تأثير تحريم‌هاي اعمال شده از سوي غرب بر ايران پرداخته‌است.

هفته‌نامه آلماني اشپيگل، در تحليلي، به بررسي تأثير تحريم‌هاي اعمال شده از سوي غرب بر ايران پرداخته‌است. نويسنده اين تحليل بدون آنكه پاسخ مشخصي به اين پرسش دهد، به اين نكته اشاره كرده‌است كه «با اين كه تحريم‌ها مشكلاتي براي ايران فراهم كرده، سياستمداران تهران آن را به عنوان شري اجتناب‌ناپذير قبول كرده‌اند و قصد ندارند برنامه‌هاي خود را به كناري بنهند. اين رفتار ناشكيبايي را در آمريكا و اسراييل افزايش داده است». ذكر اين نكته الزامي است كه انتشار اين مقاله، به هيچ وجه به معني تأييد تمام يا قسمتي از آن از سوي آفتاب نيست و تنها از اين جهت كه بيان‌گر بخشي از نوع نگاه غرب، در مورد تأثير تحريم‌ها عليه ايران است، مي‌تواند جالب توجه باشد.
جامعه جهاني اميدوار است كه تحريم‌هاي جديد عليه ايران، اين كشور را از برنامه هسته‌اي‌اش رويگردان كند. آن‌ها به تحريم‌هاي اقتصادي روي آورده‌اند، اما آيا اين راه چاره‌ساز است؟
از يك سو، آن‌ها به شدت به ديپلماسي فرموله‌شده اتكا دارند. «خاوير سولانا» نماينده ارشد سياست خارجي اتحاديه اروپا اخيراً با «منوچهر متكي»، وزير امور خارجه ايران ديدار كرد تا آخرين پيشنهاد گروه متشكل از شش كشور را به او ارائه دهد. اين گروه شامل سه قدرت اروپا يعني انگليس، فرانسه و آلمان به همراه چين، روسيه و آمريكا مي‌شود. هدف آن هم همكاري بين‌المللي براي تعيين هدف اصلي برنامه هسته‌اي ايران عنوان شده‌است.
در نامه‌اي كه او به همراه اين بسته پيشنهادي آورد، اين گروه عنوان كرده بود كه براي ايران به عنوان «يكي از قديمي‌ترين تمدن‌هاي دنيا» احترامي عميق قائل است. آخرين امضاي صفحه سوم نامه هم متعلق بود به «كاندوليزا رايس» وزير امور خارجه آمريكا بود كه؛ متكي مي‌خواست بداند كه آيا اين امضاي واقعي اوست يا كپي شده است. سولانابه او اطمينان داد و گفت كه البته كه اين امضا حقيقي است.
متكي كاغذهايش را جمع كرد، روزنامه‌نگاران و عكاسان حاضر را به اتاق فراخواند و مراسم انتقال اسناد را با غروري آشكار آغاز كرد، انگار كه بگويد: «بفرماييد، اين هم نامه‌اي از شيطان بزرگ كه شخصاً آن را امضا كرده‌اند».
از سوي ديگر تهديدها دارند هر روز بيشتر مي‌شوند. ده روز پيش [از انتشار مقاله] بود كه 100 هواپيماي اسراييلي، 1400 كيلومتر آن طرف تر از درياي مديترانه پرواز كردند. در اين پرواز، آن‌ها دقيقاً همان مسافتي را پوشش دادند كه فاصله اسراييل تا نطنز است.
كمي بعد متخصصان اسراييلي علناً حرف از ربط احتمالي برنامه‌هاي هسته‌اي ايران، سوريه و كره شمالي زدند. آن ساختماني كه اسراييل در سوريه در سپتامبر گذشته بمباران كرد، به اعتقاد و ادعاي اسراييلي‌ها براي توليد

" بانك ملي ايران كه تحت كنترل كامل دولت قرار دارد بزرگ‌ترين بانك تجاري ايران است. اين بانك 45 هزار نفر پرسنل دارد و 3000 شعبه در سرتاسر دنيا. مجموع دارايي‌هايش هم 38 ميليارد يورو است... "

پلوتونيوم و دادن مواد اوليه توليد سلاح به تهران بوده است. آن‌ها حتي پا را پيش‌تر هم گذاشتند و گفتند كه بين ميزان پلوتونيومي كه كره شمالي ادعاي ساخت آن را داشته و پتانسيل اين كشور در توليد اين ماده فاصله‌اي وجود دارد و حتي گفتند كه اين نشان مي‌دهد كه ممكن است بخشي از پلوتونيوم به ايران منتقل شده باشد. نتيجه‌اي كه گرفته‌اند اين است كه ايران مي‌تواند تا سال 2010 بمب بسازد.
حرفي كه آن‌ها مي‌زنند اين است كه اگر اين كار متوقف نشود، طولي نخواهد كشيد كه جنگ بعدي در خاورميانه به راه بيافتد.
اما گزينه جايگزين چيست؟ آيا بخت آن وجود دارد كه برنامه‌هاي سولانا از سوي گروه شش پيشرفت بزرگي را باعث شود؟ آيا تحريم‌هاي بين‌المللي نتيجه مطلوب را خواهد داشت؟ دولت تهران در حال حاضر در حال پرداخت هزينه بالايي براي امتناع از تعليق غني‌سازي و مذاكره است.
آمريكا از سال 1979 تجارت با ايران را ممنوع كرده‌است و شوراي امنيت سازمان ملل به تحريك گروه شش، سه بار تحريم‌هاي اقتصادي ديگري به ايران تحميل كرده است. همين اواخر بود كه اروپايي‌ها دارايي‌هاي ايران را مسدود كردند و سفر برخي سياستمداران، دانشمندان و مقامات نظامي ايران را ممنوع ساختند.
همه اين‌ها بار سنگيني از تحريم را بر دوش ايران مي گذارد. با اين حال اين سوال هم‌چنان پابرجاست كه آيا اين تحريم‌ها براي متقاعد ساختن ايران به تعليق غني‌سازي كافي است؟
كم پيش آمده تحريم‌هاي تجاري و مالي موفق باشند، به خصوص در خاور ميانه. بعد از اولين جنگ آمريكا با عراق در سال 1991، سازمان ملل 13 سال تحريم به اين كشور تحميل كرد. با اين حال صدام حسين تسليم نشد. البته اين تحريم‌ها صدام را به شكلي جدي تضعيف ساخت.
به گفته «برنت اسكوكرافت» مشاور سابق امنيت ملي آمريكا، صدام بعد از سال 1991 ديگر هرگز نتوانست ارتش خود را به تهديدي جدي در زمينه نظامي تبديل سازد و اين به دليل تحريم تجاري بود.
كارشناسان سياست خارجي دولت «بيل كلينتون» رييس‌جمهور سابق آمريكا هنوز بر اين باورند كه تحريم‌ها به شكل خوبي مانع اين شدند كه صدام تبديل به تهديد شود، حتي براي همسايه‌هايش.
رژيم صدام در آن هنگام همان اهدافي را داشت كه ايران در حال حاضر دارد؛ اين كه تبديل به قدرت اول منطقه شود.
با اين حال اعتراضات بسياري هم به تحريم ها صورت گرفته است. وزير اقتصاد آلمان، «ميشاييل گلوس» نامه‌هاي خشمگين بسياري در واكنش به مسدود كردن دارايي‌هاي بانك ملي توسط اتحاديه اروپا دريافت كرده است.
«اگينهارد ويتز» رييس يك شركت كه تجهيزات اوليه توليد خطوط لوله را مي‌سازد در نامه‌اي نوشته است: «من وحشت‌زده شده‌ام از اين كه فهميدم در نتيجه تحريم‌هاي اتحاديه اروپا بر ايران، دارايي‌هاي بانك ملي مسدود شده است. اين به معناي پايان قراردادهاي تجاري با ايران است».
طرف‌هاي قرارداد در ايران بخش بسيار مهمي از تجارت آقاي ويتز را تشكيل مي‌دادند. اين بيشتر به دليل احداث خط لوله «نابوكو» بود كه قرار است گاز ايران را از سال 2013 به اروپا صادر كند و باعث شود اين قاره كمتر از گذشته به گاز روسيه وابسته باشد. ويتز در ادامه نامه آورده است: «اين تحريم عليه بانك ملي مجبورمان مي‌كند كه به ايجاد شغل در دبي و كويت رو بياوريم و بعد از طريق اين كشورها محصولاتمان را به ايران بفروشيم».
بانك ملي ايران كه تحت كنترل كامل دولت قرار دارد بزرگ‌ترين بانك تجاري ايران است. اين بانك 45 هزار نفر پرسنل دارد و 3000 شعبه در سرتاسر دنيا. مجموع دارايي‌هايش هم 38 ميليارد يورو است.
بسياري از تجارت آلمان با ايران از طريق اين بانك انجام مي‌شود. با وجود محدوديت‌هاي اعمال شده در آلمان، اين بانك هنوز به كلي از صحنه خارج نشده است. شعبه مسكو بانك ملي هم‌چنان به معاملات مي‌پردازد

" در همين سال 2006، آلمان با 2/5 ميليارد دلار صادرات به ايران يكي از شركاي تجاري كليدي ايران بود. اما فشار وارد شده از سوي آمريكا در سال‌هاي اخير تأثيرش را گذاشت و اين عدد در سال 2007 به 5 ميليارد دلار كاهش يافت... "

و شايعه شده است كه معاملات آلماني هم از اين طريق انجام مي‌شود. ملي هفت شعبه هم در امارات دارد كه محبوب‌ترين دروازه تجارت با ايران است.
در همين سال 2006، آلمان با 2/5 ميليارد دلار صادرات به ايران يكي از شركاي تجاري كليدي ايران بود. اما فشار وارد شده از سوي آمريكا در سال‌هاي اخير تأثيرش را گذاشت و اين عدد در سال 2007 به 5 ميليارد دلار كاهش يافت.
مديران اجرايي بانك‌هاي آلمان به زور و اجبار، ناچار شدند تجارت خود را با ايران كاملاً خاتمه دهند. گاهي حتي آن‌ها در مباحثات رودررو با «رابرت كيميت» خزانه‌دار آمريكا قرار گرفتند تا مجبور شوند به اين كار تن دهند. اگر آن‌ها سرپيچي مي‌كردند، تهديد مي‌شدند كه در آمريكا با مشكلات عظيمي روبرو خواهند شد، به خصوص با كميسيون معاملات ارزي و وثيقه‌ها (SEC). به همين ترتيب بود كه مثلا اسم دويچه بانك از سوي SEC در ليست كمپاني‌هايي قرار گرفت كه در كشورهاي حامي تروريسم تجارت انجام مي‌دهند. اين ليست در اينترنت منتشر شد.
بانك‌دارها در مخمصه قرار گرفتند. آن‌ها يا بايد قوانين آلمان را زير پا مي‌گذاشتند (طبق قوانين اين كشور شركت‌ها حق ندارند تحريم‌هاي اعمال شده از سوي كشورهاي ديگر را بپذيرند) و يا در تجارت‌هايشان در آمريكا متحمل ضررهاي فراوان و تحريم مي‌‌شدند. دويچه بانك و آليانس، غول بيمه آلمان به همراه بانك درسدنر كه شركت تابعه آن است، به سرعت تصميم خود را به نفع آمريكا و به ضرر ايران گرفتند. كامرزبانك، ديگر بانك بزرگ آلماني هم در مقابل خواسته‌هاي آمريكا سر تسليم فرود آورد.
آيا مي‌توان از جنگ دور شد؟ البته بيش از همه اين شركت‌هاي كوچك و متوسط بودند كه با بزرگ‌ترين مشكلات روبرو شدند. در دو سال گذشته عملاً هيچ تضميني از سوي دولت براي قراردادهاي پرداخت در آينده با ايران داده نشده است. در جواب فشارهاي آمريكا، برلين بيمه بدهي براي صادرات به ايران را عملاً به صفر رسانده است.
و ايران؟ اين كشور مصمم به حل مشكل تحريم‌ها به نظر مي‌رسد. ايران با عقد قرارداد در كشورهاي ديگر سعي در بازسازي تجارت از دست رفته دارد. آن‌ها هم‌چنين طوري رفتار مي‌كنند كه گويي جامعه جهاني نمي‌تواند به آن‌ها آسيبي برساند.
ايران در جواب به افزايش تحريم‌هاي سازمان ملل گفته است: «ايران درخواستي را كه از نظر قانوني بااشكال است و از نظر سياسي قهري است را نه مي‌تواند و نه خواهد پذيرفت».
«مهدي صفري» معاون وزير امور خارجه ايران در بازديد اخير خود از برلين خطاب به اروپا گفت: «لطفاً اين بازار را از دست ندهيد. اگر بخشي از اجزا را تأمين نسازيد، آن را از جا ديگري تأمين مي‌كنيم و خيلي سخت بتوانيد آن را بازگردانيد».
تهران در گامي در جواب تحريم‌ها عليه بانك ملي، دارايي‌هاي اين بانك را در زمان مناسب از اروپا خارج كرد. كارشناسان ايراني گزارش مي‌دهند كه احمدي‌نژاد به مقامات بانك گفت كه 75 ميليارد دلار از اين دارايي‌ها را از اروپا خارج سازد. ايراني‌ها حالا قصد دارند بازپس‌گيري سرمايه‌ها را به عنوان يك سلاح مؤثر نشان دهند.
صفري مي‌گويد: «وقتي ميلياردها دلار از بانك‌هاي اروپايي خارج مي‌كنيد، باعث كم شدن پول مي‌شويد و اقتصاد جهاني را تحت تأثير قرار مي‌دهيد.»
ايران مدت‌هاست كه رو به شركاي تجاري ديگري در ساير نقاط دنيا آورده است. كشورهاي آسيايي هيچ ابايي از در دست گرفتن تجارت اروپايي‌ها ندارند. طبق آمار دفتر تجارت خارجي آلمان، چين از سال 2005 تا حالا حجم تجارت خود با ايران را تقريباً دو برابر ساخته و از 10 ميليارد دلار به 5/18 ميليارد دلار رسانده است. پاكستان و هند هم روابط خود را با تهران گسترش داده‌اند و تجارت با امارات عربي متحده از طريق خليج فارس هم به ميزان قابل توجهي رشد داشته است. به علاوه، بسياري از كشورهاي آسيا و اروپا، حتي آمريكا هم با كار كردن از طريق واسطه‌ها تحريم‌ها را توانسته‌اند دور بزنند. اين واسطه‌ها

" «فلينت لورت» متخصص مسائل خاورميانه مي‌گويد: «آن‌ها كه جنگ نمي‌خواهند دارند با زمان بازي مي‌كنند». زماني كافي براي اين كه رييس جمهور جديد به كاخ سفيد برود... "

اكثراً در منطقه خليج فارس قرار دارند.
با اين حال، با وجود تلاش‌هاي ايران براي حل مشكل تحريم‌ها، در بعضي جاها تحريم‌ها مؤثر واقع شده است. «سعيد ليلاز» اقتصاددان مي‌گويد كه بيرون آمدن بانك ملي از غرب اروپا «ضربه سختي بود» و يكي از تبعات آن، «پيچيده‌تر و گران‌تر شدن» واردات است كه تورم را بالا برده. نرخ تورم در ايران در حال حاضر بيش از 20 درصد ارزيابي مي‌شود.
احتمالاً مشهورترين شركت ايراني كه تحريم‌ها اثر بسياري رويش گذاشته، هواپيمايي ملي ايران، «ايران اير» است. بخشي از قطعات يدكي اين شركت تمام شده است. البته آن‌ها مي‌توانند قطعات لازم را از طريق واسطه‌ها بگيرند، اما اگر نگه‌داري مناسب از سوي توليدكنندگان يا تعميركاران مجاز انجام نشود، آن‌ها حتي ممكن است اجازه پرواز صادر شده از سوي انجمن بين‌الملي ترابري هوايي (IATA) را از دست بدهند. بدون اين مجوز آن‌ها حق ترخيص كالا از فرودگاه‌هاي بزرگ دنيا را نخواهند داشت. ايران اير حتي بعضي از مسيرهاي خود را هم لغو كرده است.
در بخش انرژي هم تحريم‌ها تا حدي مؤثر بوده‌اند. بعد از سال‌ها محدوديت در تجارت، توليد نفت ايران در حال كاهش يافتن است. بعد از انقلاب سال 1979 توليد نفت ايران از 6 ميليون بشكه در روز به 9/3 ميليون بشكه در روز كاهش يافته است. اين در حالي است كه ايران از نظر حجم سومين ذخاير نفتي و دومين ذخاير گازي دنيا را در اختيار دارد.
طبق تحقيق دانشگاه جان هاپكينز، اگر تقاضاي داخلي افزايش يابد ايران تا سال 2015 ديگر قادر به صادرات نفت نخواهد بود، مگر آن كه ميلياردها دلار به سرعت در اين بخش سرمايه‌گذاري شود. اما پيدا كردن سرمايه‌گذار براي چنين پروژه‌هاي بزرگي دشوار شده است، چرا كه بانك‌هاي بزرگ غربي ديگر اجازه كار با شركت‌هاي ايراني را ندارند.
توسعه ميدان گازي پارس جنوبي كه ايران در آن با قطر سهيم است يكي از اين موارد است. عرب‌ها ميلياردها دلار صرف توسعه و فرآوري ذخاير گازي اين ميدان كرده‌اند اما در سمت ايران توسعه اين ميدان بازايستاده است. ماه گذشته بود كه شركت انگليسي-هلندي «رويال داچ/شل» و شركت اسپانيايي «رپسول» از اين پروژه بيرون آمدند.
با اين كه تحريم‌ها مشكلاتي براي ايران فراهم كرده، سياستمداران تهران آن را به عنوان شري اجتناب‌ناپذير قبول كرده‌اند و قصد ندارند برنامه‌هاي هسته‌اي خود را به كناري بنهند. اين رفتار ناشكيبايي را در آمريكا و اسراييل افزايش داده است، و اين در حالي است كه در اين جاها باور به مؤثر بودن تحريم قبلاً هم ضعيف بود.
در بيت‌المقدس بحث‌ها از احتمال وقوع حمله به تجهيزات هسته‌اي ايران به سوي اين برده شده كه چه زماني اين حمله صورت مي‌گيرد. «ايهود اولمرت» نخست‌وزير اسراييل ماه‌ها پيش به هم‌وطنانش قول داده است: «اسراييل احتمال هسته‌اي شدن ايران را تحمل نخواهد كرد».
«اسحاق بن‌‌اسراييل» ژنرال بازنشسته نيروي هوايي اين كشور هم گفته است: «ما بيكار نخواهيم نشست تا ايران بمب هسته‌اي بسازد. اگر لازم شد از اجبار استفاده خواهيم كرد».
اما چه زماني؟ «فلينت لورت» متخصص مسائل خاورميانه مي‌گويد: «آن‌ها كه جنگ نمي‌خواهند دارند با زمان بازي مي‌كنند». زماني كافي براي اين كه رييس جمهور جديد به كاخ سفيد برود.
«ريچارد پرل» مشاور «دانلد رامسفلد» وزير دفاع سابق آمريكا كه زماني به شدت خواهان استفاده از نيروهاي نظامي بود هم ديد مشابهي دارد. اين روزها پرل بيشتر تن به سرنوشت داده تا اين كه بخواهد مطمئن باشد. او مي‌نويسد: «هفت و نيم سال پيش برنامه هسته‌اي ايران را محكوم كرديم. حالا رييس جمهور بيچاره و ائتلاف او بايد بنشينند و ببينند كه ايران در حال رسيدن به خط پايان است».
شنبه 29 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 305]