اعتكاف؛ بستري براي تقويت روحيه معنوي

واضح آرشیو وب فارسی:الف: اعتكاف؛ بستري براي تقويت روحيه معنوي
13 رجب، آغاز آيام البيض (اعتكاف) است، معتكفين از فردا به مدت سه روز با هدف قرب الهي، از تعلقات دنيوي دوري كرده و به معنويت و خالق هستي مي پيوندند .كلمه اعتكاف از ريشه عكف است. اهل لغت براي اين ريشه، معاني مختلفي ذكر كرده اند. از جمله رويكرد به چيزي با توجه و مواظبت، اقبال به چيزي بي آن كه روي از آن برگردد، محبوس و متوقف كردن چيزي، اقبال و ملازمت بر چيزي از روي تعظيم و بزرگداشت آن، التزام به يك مكان و اقامت در آن، اقامت، ملازمت و مواظبت، حبس و توقف.
در واقع اعتكاف به معني اقامت گزيدن در جايي است به طوري كه فرد معتكف خود را محبوس و ملتزم به آن مكان بداند و اين التزام ناشي از اهميت و عظمت آن موضع باشد.

بنابراين آنچه باعث تفاوت ميان اعتكاف و ساير اقامتها مي شود اين است كه در اعتكاف، يك نحوه توجه و رويكردي وجود دارد كه مانع اشتغال فرد به امور ديگر، غير از آنچه كه به او روي كرده مي شود.

اركان اعتكاف

اركان عبادت يعني اجزايي كه اگر عمداً ترك شوند، آن عبادت باطل مي شود. اعتكاف نيز اركاني دارد كه عبارت اند از نيت، توقف در مسجد جامع شهر يا مساجد چهار گانه معروف، كمتر از سه روز نبودن اعتكاف و روزه دار بودن معتكف در ايام اعتكاف.

اعتكاف در اديان ديگر

خداوند در قرآن به پيامبر بزرگ خود ابراهيم خليل الله و پسرش اسماعيل دستور مي دهد كه خانه مرا پاك كنيد از براي طواف كنندگان و معتكفان و نمازگزاران. پس به طور قطع اين عبادت در آن زمان وجود داشته و مورد رضايت خداوند نيز بوده است.

با توجه به آيه 125 سوره بقره، در مي يابيم اعتكاف عملي بوده كه در شريعت ابراهيم از مناسك و عبادات الهي محسوب مي شده است.

علامه مجلسي به نقل از مرحوم طبرسي مي نويسد: سليمان (ع) در مسجد بيت المقدس اعتكاف مي كرد. آب و خوراك براي آن حضرت فراهم مي شد و او در آن جا به عبادت مي پرداخت.

حضرت موسي (ع) با آن كه مسئوليت سنگين رهبري و هدايت امت را به دوش داشت، براي مدت زماني آنان را ترك و براي خلوت با محبوب خويش به خلوتگاه كوه طور مي شتافت.

بيت المقدس از مكانهايي بود كه همواره عده زيادي از انسانها، براي اعتكاف در آن گرد مي آمدند و به راز و نياز با پروردگار خويش مشغول مي شدند. بزرگ اين گروه، حضرت زكريا (ع) بود و از جمله كساني كه در امر اعتكاف سرپرستي مي كرد حضرت مريم (ع) است.

قبل از بعثت حضرت محمد (ص) نيز غار حراء محل عبادت و راز و نياز آن حضرت بود، رسول اكرم نيز به اعتكاف در آن مكان مشغول مي شد و در انديشه سرنوشت بشريت فرو مي رفت.

اعتكاف در ايران

سنت اعتكاف در طول تاريخ كم و بيش در ايران اسلامي برپا مي شده ولي از پيشينه آن در ايران قبل از دوران صفويه، چيز زيادي در دست نيست . آنچه به صورت مستند وجود دارد برپايي اين سنت الهي در دوران صفويه است كه به همت بلند شيخ لطف الله ميسي و شيخ بهائي، در دو پايتخت صفويه يعني قزوين و اصفهان صورت گرفته است.

پس از آمدن آيت الله عبد الكريم حائري به شهر مقدس قم و تأسيس حوزه علميه قم در جوار حرم مطهر حضرت معصومه (ع)، سنت الهي اعتكاف، رنگ و بوي ديگري به خود گرفت. اين سنت الهي كه طي چند قرن، بعد از دوران شيخ لطف الله و شيخ بهائي، با فراز و نشيبهاي همراه بود، تولدي دوباره يافت.

عالم رباني ميرزا مهدي بروجردي در سده اخير پايه گذار اين سنت حسنه در شهر قم بود. رفته رفته اين سنت محمدي به ديگر شهرهاي ايران كشيده شد. او از ملازمان و كارپردازان و مشاوران آيت الله شيخ عبدالكريم حائري بود. وي به علت جو خفقان رضاخاني به تنهايي در مسجد امام حسن عسكري (ع) معتكف مي شد و هيچ كس همراه او نبود. بعدها يكي ديگر از علما به او ملحق شد و پس از چندي، ديگران نيز به اين سنت متمايل شدند. به طوري كه آيت الله بروجردي درسهاي حوزه علميه را جهت شركت طلاب در مراسم اعتكاف تعطيل مي كرد .

اهداف اعتكاف

اعتكاف عملي است مركب از چند عبادت، پس در يك نگاه اهداف اين عبادات در اعتكاف هم منظور شده، بنابراين در اعتكاف اهدافي چون رسيدن به آرامش روحي، دستيابي به صبر، حضور در مسجد، دعا و توبه و استغفار همه و همه در اين عمل، مورد توجه قرار گرفته است.

معتكف در مدت اعتكاف از همه تعلقات دنيايي بريده و تمام وقت، به حالت عبادت در آمده، از مسجد كه خانه خداست به خانه خود و ديگران نمي رود. كلامي غير از قرآن و دعا و نماز كه كلام خداست بر زبان جاري نمي كند. معتكف اراده خود را در مسير اراده خدا قرار داده در طول روز به خاطر او، دست از خوردن و آشاميدن كشيده و به روزه داري قيام مي كند

آثار اعتكاف

توبه در حال اعتكاف موجب جلب رضا و غفران الهي و ورود در صف نيكان است، اعتكاف موجب نيل به قرب الهي است، يعني همان فلاح و رستگاري كه انسان به وسيله عبادت آن را مي جويد. يكي ديگر از آثار برجسته اعتكاف حب خداوند تبارك تعالي است .

بي شك اگر معتكف، بتواند در ايام اعتكاف آن طور كه بايد و شايد رفتار نمايد و رضايت حق تعالي را جلب كند به درجاتي كه براي مؤمنان در نظر گرفته شده، خواهد رسيد.

از آثار حتمي اعتكاف در زندگي فردي انسان، تقويت اراده آدمي است. در پرتو اعمالي چون اعتكاف، كم كم ارتباط رواني خاصي بين انسان و مسجد، قرآن، نماز، نماز شب و ادعيه به وجود مي آيد. به نحوي كه انسان مشتاق ارتباط با اين امور شده دوري از آنها برايش سخت مي شود .
سه شنبه 25 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: الف]

[مشاهده در: www.alef.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 230]