واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: ضد ارزشی به نام حسد(5)نشانههاى حسداین صفت رذیله مانند بسیارى از صفات دیگر گاه آشكار و صریح است و گاه مخفى و در حال كمون، به همین دلیل باید از آثارى كه بزرگان علم اخلاق و روانكاوان براى آن ذكر كردهاند یا به تجربه دریافتهایم، در مراحل اولیه شناخت و پیش از آن كه در وجود انسان ریشه بدواند و مستحكم گردد به درمان آن پرداخت .اثر بسیار منفى حسد، آلوده شدن به انواع گناهان دیگر است، زیرا حسود براى رسیدن به مقصد خود یعنى زایل كردن نعمت از دیگران، به انواع گناهان مانند ظلم و غیبت و تهمت و دروغ و سعایت و غیر آن متوسل مىشود و تمام نیروى خود را به كار مىگیرد تا محسود را به زمین زند، لذا از هر وسیله نامشروعى براى وصول به این مقصد نامشروع كمك گیرد.از جمله نشانههایى كه براى آن ذكر شده امور زیر است:1- هنگامى كه مىشنود نعمتى به دیگرى رسیده است، غمگین و ناراحت مىشود، هر چند آثارى از خود بروز ندهد.2- گاه از این مرحله فراتر مىرود و زبان به غیبت و عیبجویى مىگشاید.3- گاه از این هم فراتر مىرود و به دشمنى و عداوت و كارشكنى برمىخیزد!4- گاه تنها به بىاعتنایى و بىمهرى و یا قطع رابطه از شخصى كه مورد حسد او قرار گرفته قناعت مىكند، سعى دارد او را نبیند و سخنى از او نشنود و اگر سخنى درباره او بگویند سعى مىكند با ورود در مطالب دیگر، گوینده را از ادامه سخن باز دارد، یا اگر مجبور به بیان مطلبى درباره او شود سعى مىكند صفات برجسته او را پنهان سازد یا نسبت به آن سكوت كند.هر یك از این امور مىتواند نشانهاى از بروز رذیله حسد باشد.در احادیثى كه در منابع اهل عصمت براى ما نقل شده اشارات روشنى به این معنى دیده مىشود، از جمله در كلامى از امیرمؤمنان على علیه السلام مىخوانیم: «یكفیك من الحاسد انه یغتم فى وقت سرورك؛ براى شناخت حسود همین بس كه او غمگین شود در حالى كه تو شادمان هستى!» (32)به عكس هنگامى كه زیانى به انسان برسد، شخص حسود خوشحال مىشود، همانگونه كه در آیه 50 سوره توبه مىخوانیم: «ان تصبك حسنة تسؤهم و ان تصبك مصیبة یقولوا قد اخذنا امرنا من قبل و یتولوا و هم فرحون؛ هر گاه نیكى به تو رسد آنها را ناراحت مىكند و اگر مصیبتى به تو رسد مىگویند: ما قبلا پیشبینى چنین مطلبى را مىكردیم و تصمیم لازم را گرفتیم و باز مىگردند در حالى كه خوشحالند!»آیات متعدد دیگرى نیز اشاره به همین گونه عكسالعملها از سوى كافران حسود دارد از جمله آیهاى است كه در آغاز بحث گذشت كه كافران به مواهبى كه از سوى خداوند به پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله رسیده بود حسد مىورزیدند.در روایات اسلامى نیز اشارات مكررى به همین مساله دیده مىشود كه حسودان همیشه از زوال نعمت محسود خوشحال مىشوند و از موفقیت او ناراحت؛ از جمله در حدیثى از امیرمؤمنان على علیه السلام مىخوانیم: «الحاسد یفرح بالشرور و یغتم بالسرور؛ حسود از شرور و بدىها خوشحال مىشود و از سرور و خوشحالى دیگران غمگین مىگردد!» (33)زیانهاى معنوى حسد از زیانهاى مادى و جسمانى آن به مراتب بیشتر است، زیرا حسد ریشههاى ایمان را مىخورد و نابود مىكند و انسان را نسبت به عدل و حكمت الهى بدبین مىسازد، چرا كه حسود در اعماق قلبش به بخشنده نعمتها یعنى خداوند بزرگ معترض است!پیامدها و آثار سوء حسدحسد آثار بسیار زیانبارى از نظر فردى و اجتماعى و مادى و معنوى به بار مىآورد و كمتر صفتى از صفات رذیله است كه این همه پیامدهاى سوء داشته باشد؛ مهمترین آنها آثار زیر است:1- حسود دائما ناراحت است و همین امر سبب بیمارى جسمى و روانى او مىشود؛ هر اندازه دیگران صاحب موفقیت بیشتر و نعمتهاى فزونتر گردند او به همان اندازه ناراحت مىشود تا آنجا كه گاه خواب و آرامش و استراحت را به كلى از دست مىدهد و بیمار و رنجور و نحیف و ضعیف مىشود، در حالى كه امكانات خوبى دارد و اگر این رذیله را از خود دور مىساخت براى خودش زندگى آبرومند و مرفهى داشت.در احادیث فراوانى به این نكته اشاره شده و معصومین نسبت به آن هشدار دادهاند، از جمله در حدیثى از امیرمؤمنان على علیه السلام مىخوانیم كه فرمود: «اسوء الناس عیشا الحسود؛ بدترین مردم از نظر(آرامش در) زندگى حسود است!» (34)همین معنى در حدیث دیگرى از آن حضرت به صورت فشردهترى نقل شده كه فرمود: «لا راحة لحسود؛ حسود راحتى ندارد!» (35)در تعبیر دیگرى از همان حضرت مىخوانیم: «الحسد شر الامراض؛ حسد بدترین بیماریهاست!» (36)و در تعبیر دیگرى آمده است:«العجب لغفلة الحساد عن سلامة الاجساد؛ تعجب مىكنم چگونه حسودان براى سلامتى جسم خود ارزش قائل نیستند و از آن غافلند!» (37)این سخن را با حدیث دیگرى از آن حضرت به پایان مىبریم، هر چند احادیث در این زمینه بسیار است، فرمود: «الحسد لایجلب الا مضرة و غیظا، یوهن قلبك، و یمرض جسمك؛ حسد جز زیان و خشم چیزى در وجود انسان ایجاد نمىكند، حسد سبب مىشود كه قلب انسان ناتوان و جسم او بیمار گردد!» (38)حضرت علی علیه السلام فرمود: "مؤمن غبطه مىخورد (و تمناى نعمتهایى شبیه دیگران مىكند ولى) حسد نمىورزد، در حالى كه منافق حسد مىورزد و غبطه نمىخورد."2- زیانهاى معنوى حسد از زیانهاى مادى و جسمانى آن به مراتب بیشتر است، زیرا حسد ریشههاى ایمان را مىخورد و نابود مىكند و انسان را نسبت به عدل و حكمت الهى بدبین مىسازد، چرا كه حسود در اعماق قلبش به بخشنده نعمتها یعنى خداوند بزرگ معترض است!در حدیث معروفى از امیرمؤمنان على علیه السلام مىخوانیم: «لاتحاسدوا فان الحسد یاكل الایمان كما تاكل النار الحطب؛ نسبت به یكدیگر حسد نورزید، چرا كه حسد ایمان را مىخورد همانگونه كه آتش هیزم را مىخورد!» (39)همین معنى از بنیانگذار اسلام پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله و از فرزند گرامیش امام باقرعلیه السلام نیز نقل شده است.در حدیث دیگرى كه مرحوم كلینى در كافى آورده است از امام صادق علیه السلام مىخوانیم: «آفة الدین الحسد و العجب و الفخر؛ آفت دین و ایمان، حسد و خودبینى و فخرفروشى است!» (40)از همان امام بزرگوار نقل شده است كه فرمود: «ان المؤمن یغبط ولا یحسد، والمنافق یحسد ولا یغبط!؛ مؤمن غبطه مىخورد (و تمناى نعمتهایى شبیه دیگران مىكند ولى) حسد نمىورزد، در حالى كه منافق حسد مىورزد و غبطه نمىخورد!» (41)از این حدیث به خوبى استفاده مىشود كه حسد با روح ایمان سازگار نیست و هماهنگ با نفاق است. در حدیث قدسى آمده است كه خداوند به موسى بن عمران فرمود:«از حسد بپرهیز كه حسود نسبت به نعمتهاى من خشمگین است و با قسمت من در میان بندگانم مخالف مىباشد.»3- حسد حجاب ضخیمى در برابر معرفت و شناخت حقایق مىافكند، چرا كه حسود نمىتواند نقطههاى قوت محسود را ببیند هر چند استاد و مربى و بزرگ او باشد، بلكه دائما چشم او در پى جستجو براى نقاط ضعف است و اى بسا به خاطر حسد، خوبى را بدى و نقاط قوت را ضعف بپندارد و از آنها دورى كند. به همین دلیل از امیرمؤمنان على علیه السلام مىخوانیم: «الحسد حبس الروح؛ حسد، روح انسان را زندانى مىكند و از درك حقایق باز مىدارد.» (42)4- انسان، دوستان خود را از دست مىدهد، زیرا هر كس داراى نعمتى است كه احیانا دیگرى ندارد و اگر انسان داراى صفت رذیله حسد باشد طبعا نسبت به همه مردم حسد مىورزد و همین امر سبب مىشود كه افراد از او دورى كنند و پیوندهاى محبت میان او و دیگران گسسته شود.شاهد این سخن كلام پربارى است كه از امیرمؤمنان على علیه السلام نقل شده كه فرمود:«الحسود لا خلة له؛ فرد حسود، دوستى ندارد.» (43)انسان، دوستان خود را از دست مىدهد، زیرا هر كس داراى نعمتى است كه احیانا دیگرى ندارد و اگر انسان داراى صفت رذیله حسد باشد طبعا نسبت به همه مردم حسد مىورزد و همین امر سبب مىشود كه افراد از او دورى كنند و پیوندهاى محبت میان او و دیگران گسسته شود.5- حسد انسان را از رسیدن به مقامات والا بازمىدارد به گونهاى كه شخص حسود هرگز نمىتواند از مدیریت بالایى در جامعه برخوردار شود چرا كه حسد، دیگران را از گرد او پراكنده مىكند و كسى كه داراى قوه دافعه است هرگز به بزرگى نمىرسد.شاهد این سخن گفتار دیگرى از على علیه السلام است كه فرمود:«الحسود لایسود؛ حسود هرگز به سیادت و بزرگى و آسودگی نمىرسد.» (44)6- اثر بسیار منفى حسد، آلوده شدن به انواع گناهان دیگر است، زیرا حسود براى رسیدن به مقصد خود یعنى زایل كردن نعمت از دیگران، به انواع گناهان مانند ظلم و غیبت و تهمت و دروغ و سعایت و غیر آن متوسل مىشود و تمام نیروى خود را به كار مىگیرد تا محسود را به زمین زند لذا از هر وسیله نامشروعى براى وصول به این مقصد نامشروع كمك گیرد.باز شاهد این سخن، كلام نورانى دیگرى از امیرمؤمنان على علیه السلام است كه فرمود:«الحسود كثیر الحسرات، و متضاعف السیئات؛ حسود بسیار حسرت و اندوه دارد و گناهانش پیوسته افزوده مىشود!» (45)7- بدبختى حسود این است كه پیش از آن كه به «محسود» زیان برساند به خودش ضرر مىزند، چرا كه قبل از هر چیز خودش را گرفتار ناراحتى روح و جسم و عذاب دنیا و عقبى مىسازد.در احادیث اسلامى به این حقیقت اشاره شده، امام صادق علیه السلام در حدیثى مىفرماید: «الحاسد مضر بنفسه قبل ان یضر بالمحسود، كابلیس اورث بحسده بنفسه اللعنة، و لآدم علیه السلام الاجتباء و الهدى...؛ حسود پیش از آنچه مىتواند به «محسود» ضرر برساند به خویشتن زیان مىرساند، مانند ابلیس كه با حسدش لعنت براى خود آفرید و براى آدم برگزیدگى و هدایت.» (46)پینوشتها:32- سفینة البحار، ماده حسد (این احتمال در تفسیر روایت نیز داده شده كه این مجازات براى حسود بس كه او غمگین مىشود در حالى كه تو شادمان هستى).33- الغرر، 1474.34- تصنیف غررالحكم، ص 300 و 301/ شرح غررالحكم، 2931.35- بحار الانوار، جلد 70، ص256.36- شرح غررالحكم، 331.37- بحارالانوار، جلد 70، ص256.38- بحارالانوار، جلد 70، ص256.39- تصنیف غررالحكم، ص 300/ شرح غرر،10376.40- اصول كافى، جلد 2، ص307.41- همان مدرك.42- شرح غررالحكم، شماره 371.43- شرح غررالحكم، 885.44- غررالحكم،1017.45- تصنیف الغرر، ص 301/ شرح غررالحكم، 1520.46- بحارالانوار، جلد 70، ص 255.منبع:اخلاق در قرآن، جلد اول، آیت الله مكارم شیرازى .لینک : - حسد از ضد ارزش هاست (1) - حسد از ضد ارزشهاست(2) ( ضد ارزشی به نام حسد(3- - ضد ارزشی به نام حسد (4) - حسادت
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1001]