اين پايان رنج نيست

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: اين پايان رنج نيست
روان‌شناس‏ها يك اصل كلي براي پيشگيري از چنين اتفاقاتي دارند؛ بردباري، توكل و اميدواري...
قصه همه آنهايي كه خودكشي كرده‏اند، يكي است؛ آنها فكر مي كردند به آخر خط رسيده‏اند در حالي كه نمي‏دانستند چه چيزي در انتظارشان است. در همين چند هفته ابتداي سال، 3 جوان ايراني به فاصله كمي از هم خودكشي كردند؛ يكي دانشجوي دكترا بوده، يكي دانشجوي ترم4 و يكي هم دانش‏آموز پيش‏دانشگاهي.
به نظر مي‏رسد نه بي‏سوادي و بي‏فرهنگي‌اي در كار بوده و نه بدبختي و فلاكتي. دلايل اين جوان‏ها براي خودكشي آن‏قدر ساده و پيش پا افتاده به نظر مي‏آيند كه مسئله را زير سؤال مي‏برند؛ چرا اين جوان‏ها چنين تصميمي گرفته‏اند؟ اين همان چيزي است كه قرار است در اين گزارش بفهميم.

***
« من، ساناز، دانش‏آموز مدرسه فرزانگان امين اصفهان - در دانشگاه شريف تهران قبول مي‏شوم...» اين احتمالا آخرين آرزوي ساناز بوده؛ همان آرزويي كه او را به كشتن داده. ساناز زودتر از 2 جوان ديگر خودكشي كرده بود اما خبرش از همه ديرتر به روزنامه‏ها رسيد. علت تاخير هم تلاش يك مؤسسه آموزشي براي پاك‌كردن رد پايش از ماجرا بود.
ساناز روز هفتم فروردين در كنكور آزمايشي شركت مي‏كند و فرداي آن روز با نتيجه نه چندان خوبي مواجه مي‏شود و آرزوي بزرگش را نقش بر آب مي‏بيند.
بعد از اين اتفاق لابد ساناز به اين نتيجه مي‏رسد كه با كارنامه نه‌چندان خوب كنكور آزمايشي، زندگي ديگر ارزش ندارد و تصميم به خودكشي مي‏گيرد. روز حادثه، ساناز خودش را يك دانشجوي معماري جا مي‏زند و به اين بهانه كه مي‏خواهد از ساختمان‏ها عكاسي كند، نگهبان ساختمان روبه‌روي مؤسسه آموزشي را راضي مي‏كند كه در پشت بام را برايش باز كند. چند دقيقه بعد، ساناز از بالاي ساختمان خودش را پرت مي‏كند و تمام.
خودكشي به‌خاطر نتيجه كنكور آزمايشي به نظر كمي مسخره مي‏رسد، اما واقعيت پيدا كرده. مشكلي به‌وجود آمده و شخص خودش را در حل آن ناتوان مي‏بيند، پس راحت‏ترين راه، يعني خودكشي را انتخاب مي‏كند. مسئله به اين سادگي، براي يك دانش‏آموز پيش‏دانشگاهي به سرعت تبديل به يك بحران روحي شده و او را تا مرز خودكشي پيش برده.
دكتر نوربالا ، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي دانشگاه تهران و رئيس كارگروه خودكشي همايش «اسلام و آسيب‏هاي اجتماعي» سازمان بهزيستي مي‏گويد: «خودكشي بيماري نيست، علامت بيماري است؛ مثل تب كه مي‏تواند علامت بيماري‏هاي مختلفي باشد. حالا اين بيماري ممكن است يك سرماخوردگي معمولي باشد يا يك تومور سرطاني». در مورد خودكشي هم همين‏طور است؛ خودكشي ممكن است به خاطر يك مشكل پيش پا افتاده مضحك باشد يا مثلا به‌خاطر يك بيماري لاعلاج اما تقريبا تمام كساني كه خودكشي كرده‏اند دچار مشكلات رواني بوده‏اند.
دكتر نوربالا هم اين عقيده را تاييد مي‌كند: «بيش از 90درصد از كساني كه خودكشي مي‏كنند، از بيماري‏هاي رواني رنج مي‏برند. افسردگي مهم‏ترين اين بيماري‏هاست. وقتي كسي افسرده مي‏شود، نسبت به زندگي بدبين مي‏شود، نااميد مي‏شود و احساس پوچي مي‏كند. در اكثر موارد هم اين بيماري با نشانه‏هايي بروز مي‏كند. تغييرات خلقي، كم‏حرفي، كم‏اشتهايي و حرف‏هاي نااميدانه معمولا چند روز قبل از خودكشي ديده مي‏شوند». در مورد ساناز هم اين علائم در حد زياد بروز كرده‌اند اما متاسفانه اطرافيان‌اش متوجه وضعيت روحي او نشده‏اند.
ساناز شب قبل از حادثه از مادرش پرسيده بود كه آيا خدا كساني را كه خودكشي بكنند، مي‏بخشد يا نه؟ حتي چند ساعت قبل از حادثه هم ساناز از مشاورش در مؤسسه در مورد رفتن به پشت‌بام ساختمان سؤال كرده بود اما نه مادرش و نه مشاور، متوجه چيزي نمي‏شوند و همه چيز تمام مي‏شود.

دانشجوي ساكت
برخلاف ساناز كه چند روز در مورد اين موضوع فكر كرده بود و تغييرات روحي‏اش در رفتارش مشهود بود، شهروز - دانشجوي دكتراي شيمي دانشگاه شهيد بهشتي تهران - به صورت كاملا ناگهاني تصميم به خودكشي گرفته. كساني كه شهروز را مي‏شناختند، حتي تصور نمي‏كردند كه او چنين كاري كرده باشد.
شهروز چند سالي بود كه با دانشگاه و به‌خصوص با يك استاد دچار مشكل شده بود. پذيرش او در مقطع دكترا به‌خاطر گير دادن‏هاي استاد در مصاحبه آزمون، چند سال به تاخير افتاده بود. روز حادثه، شهروز پيش استاد مي‏رود و اظهار مي‏كند كه به‌خاطر نداشتن توانايي مالي نمي‏تواند رساله دكتراي خود را در موعد مقرر تمام كند. استاد در حضور دانشجويان ديگر او را مسخره مي‏كند و مي‏گويد: «تو با اين اوضاع اصلا براي چه زنده‏اي؟!». شهروز هم جواب مي‏دهد: «پس خودم را مي‏كشم كه خيال شما راحت شود».
هيچ‏كس فكرش را نمي‏كرد كه شهروز اين حرف را جدي گفته باشد. به نظر مي‏رسيد اين يك كل‏كل ساده بين استاد و دانشجو بوده اما شهروز بلافاصله به آزمايشگاه مي‏رود، سيانور درست مي‏كند و مي‏خورد. شهروز در حياط دانشكده خون بالا مي‏آورد و جلوي چشم بقيه دانشجوها مي‏ميرد. مرگ شهروز براي كساني كه شاهد آن بودند، ضربه بزرگي بود. خيلي از دانشجوياني كه در حياط مركزي دانشكده بودند، تا مدت‏ها نتوانستند در كلاس‏ها حاضر شوند. از همه عجيب‏تر اين بود كه شهروز را همه به آرامي و بردباري مي‏شناختند.
دكتر نوربالا در مورد اين اتفاق مي‏گويد: «افسردگي شايع‏تري دگي شايع‏ترين بيماري منجر به خودكشي است. آدم‏هاي افسرده هم معمولا با ل اين مورد دست به يك كار ناگهاني مي‏زنند. ديگران خبر نداشته‏اند اما اين شخص حتما مدت‏ها با مسائل روحي دست به گريبان بوده و به خودكشي فكر كرده بوده». نتيجه يك افكارسنجي توسط سازمان ملي جوانان نشان مي‌دهد كه بيش از 75درصد جوان‏ها به خودكشي فكر كرده‏اند. آمار وحشتناكي است؟ نه، چون از اين همه، فقط عده بسيار كمي فكرشان را تبديل به تصميم مي‏كنند كه تعداد آن هم دقيقا معلوم نيست.
اعضاي كارگروه خودكشي اين همايش همگي معتقدند در اين زمينه آمار درستي وجود ندارد. دليلش هم اين است كه اين موضوع متولي ندارد. «ازدواج و طلاق آمار دقيقي دارند چون بالاخره گذر همه‏شان به دفتر ثبت مي‏افتد. ايدز و وبا را هم مراكز درماني موظف به گزارش هستند اما خودكشي هيچ جا ثبت نمي‏شود. آمار پزشك قانوني هم كه فقط خودكشي‏هاي موفق را دارد. در تهران هم آنهايي را كه قرص مي‏خورند، مي‏برند لقمان اما بقيه‏اش چي؟». با اين حال وزارت كشور، هر سال آماري در مورد خودكشي به تفكيك استان‏هاي كشور اعلام مي‏كند كه فعلا تنها آمار قابل استناد است.
آمار اقدام به خودكشي با آمار خودكشي‏هاي موفق (يعني منجر به مرگ) خيلي متفاوت است. از بين تمام كساني كه اقدام به خودكشي مي‏كنند، فقط 2درصد مي‏ميرند. اين موضوع در مورد دخترها و پسرها هم متفاوت است. ميزان اقدام به خودكشي در دخترها بيشتر از پسرهاست اما پسرها بيشتر مي‏ميرند. دليل اين اختلاف، هم به انگيزه‏هاي خودكشي برمي‏گردد و هم به روش‏هاي آن.
خودكشي در دخترها معمولا نمايشي است و براي جلب توجه اطرافيان صورت مي‏گيرد اما پسرها واقعا براي تمام كردن زندگي، خودشان را مي‏كشند.جوان دانشجوي ديگري كه در همدان خودش را كشته، از اسلحه استفاده كرده. كسي نمي‏داند اين دانشجو اسلحه گرم را از كجا آورده. او تا ترم چهارم در دانشگاه تربيت معلم درس خوانده بود و تا اين زمان در آزمون گزينش براي تدريس ناكام مانده بود. او مي‏توانست فعلا به تحصيلش در دانشگاه ادامه دهد اما گويا بيش از اين صبر نداشته.
آن روز، او دقايقي قبل از شروع كلاس در ميان محوطه با اسلحه اقدام به خودكشي مي‏كند اما حتي در اين كار هم ناكام مي‏ماند. او به اغما مي‏رود و به بيمارستان منتقل مي‏شود و تا حالا هم خبري از به هوش آمدن يا مردن او منتشر نشده. اين دانشجوي همداني، تنها 20 سال داشته است؛ سني كه به نظر مي‏رسد جزو بهترين سال‏هاي زندگي است اما خودكشي اين تصور را به‌هم مي‌ريزد. در تمام دنيا، بيشترين آمار خودكشي مربوط به جوان‏ها (18 تا 34 سال) و سالمندان (بالاي 60 سال) است.
خودكشي سالمندان به قضيه تنهايي و بيماري و بي‏كسي و اين طور چيزها برمي‏گردد كه در مملكت ما -لااقل هنوز- آمار پاييني دارد اما در رده سني جوان همگام با همه دنيا هستيم. حدود 70 درصد كل خودكشي‏ها در ايران مربوط به رده سني جوان است. جوان‏ها معمولا فوري احساساتي و هيجاني مي‏شوند و در مقابل كوچك‏ترين بالا و پاييني تعادل‏شان را از دست مي‏دهند؛ نمونه‏اش همين 3جواني هستند كه سر مسائل ساده‏اي ناگهان احساس كرده‏اند دنيا تمام شده و خودشان را به كشتن داده‏اند.

آخرين گناه
روان‌شناس‏ها يك اصل كلي براي پيشگيري از چنين اتفاقاتي دارند؛ بردباري، توكل و اميدواري. ايمان قوي هم عامل مهمي در كنترل چنين آسيب‏هايي به حساب مي‏آيد. اسلام در مورد خودكشي نظر قاطعي دارد و اين نظر را در برخي آيات و روايات مي‏شود ديد.
حجت‏الاسلام خطيب، يكي از اعضاي كارگروه خودكشي است كه روي مسئله خودكشي از منظر اسلام كار مي‏كند؛ «منابع اسلامي در مورد خودكشي خيلي محدودند. اين محدوديت، هم به اين خاطر است كه آن موقع خودكشي رايج نبوده و هم اينكه حتي در منابع اسلامي سعي مي‏شده در مورد اين موضوع با احتياط و محدود صحبت شود».
در قرآن در چند آيه به خودكشي اشاره شده؛ مثل آيه29 سوره نساء كه مي‏گويد: «با دست خودتان، خودتان را به هلاكت نيندازيد». با تكيه بر همين آيه‏ها، خودكشي عملي حرام است.نكته‏اي كه حجت‏الاسلام خطيب به آن اشاره مي‏كنند، اين است كه پيامبر(ص) در مواجهه با خبر خودكشي شخصي، بسيار پرس و جو كردند كه مبادا خبر اشتباه بوده باشد.
اين عكس‏العمل نشان مي‏دهد كه اسلام در اين مورد نمي‏خواهد آبروي كسي پايمال شود. حجت‏الاسلام خطيب مي‏گويد: «آدم‏هايي كه خودشان را مي‏كشند، براي رهايي از رنج و نااميدي دست به اين كار مي‏زنند، در حالي كه در روايات بسياري آمده است كه خودكشي پايان رنج نيست بلكه اول عذاب شماست».

سقوط از ارتفاع آرزوها
واقعيت اين است كه علت اصلي خودكشي، نااميد شدن از آينده و بدبيني به گذشته است. اين نااميدي ممكن است فقط براي چند لحظه بوده باشد اما آخر و عاقبت يك نفر و خانواده‏اش را مي‏تواند عوض كند. خيلي از خانواده‏هايي كه فرزندان‌شان خودكشي كرده‏اند، ناچار مي‏شوند از ترس آبرو بگويند كه آنها تصادفي فوت كرده‏اند.
آمار سازمان ملي جوانان، دلايل اصلي خودكشي در بين جوانان ايراني را اين چند مورد دانسته: عوامل اقتصادي- اجتماعي، شكست‏هاي تحصيلي، اختلالات رواني، گرفتاري‏هاي خانوادگي، شكست در عشق، مرگ نزديكان و برخورد ناشايست اجتماعي. اين دلايل همه مي‏توانند علتي براي ناراحتي باشند اما كدام يك از اينها به بر باد دادن آرزوهاي يك نفر و نزديكان‌اش مي‏ارزد؟
شنبه 22 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 178]