دانش - سفيران زمين

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: دانش - سفيران زمين
دانش - سفيران زمين

فضاپيماي وويجر2 (Voyager 2) كه پس از ترك زمين اكنون 31 سال است در فضا به پيش مي‌رود، اطلاعات بسيار ارزشمندي را به زمين ارسال كرد. اطلاعات اخير به دست آمده از اين فضاپيماي خستگي‌ناپذير، دقيق‌ترين تصوير تا‌كنون به دست آمده از موج شوكي است كه پراكنده شدن باد خورشيدي را به وضوح نشان مي‌دهد. در واقع باد‌هاي خورشيدي، ذرات بارداري هستند كه از خورشيد جاري مي‌شوند. محققان مي‌گويند اطلاعات اخير نامتعادل بودن «خورشيد سپهر»- ناحيه‌اي از فضا كه گاز‌ها و ميدان مغناطيسي خورشيد در آن امتداد مي‌يابد و باد‌هاي خورشيدي آن را در مي‌نوردند ـ را تاييد مي‌كند. محققان بر اين باورند كه يك وري بودن خورشيد سپهر مي‌تواند بر اثر ميدان مغناطيسي در فضاي بين ستاره‌اي موضعي باشد. اين موج شوك يا شوك پايان خورشيد سپهر، زماني رخ مي‌دهد كه باد خورشيدي مافوق صوت تا جايي رقيق مي‌شود كه ديگر نمي‌تواند غبار چگال‌تر ذرات باردار شناور در فضاي بين سياره‌اي، گذر كند. در چنين حالتي باد خورشيدي به يكباره در خود فرو خواهد ريخت. محققان مي‌گويند اين پديده به نوعي شبيه لبه جرياني از آب شير است كه پس از برخورد با كف سينك ظرفشويي به وجود مي‌آيد. با توجه به اينكه باد خورشيدي در امتداد ميدان مغناطيسي خورشيد جاروب مي‌شود، فروريختن آن به جاي آنكه شبيه برخورد توپ‌هاي بيليارد با هم باشد، بسان يك سيال خواهد بود. اطلاعات به دست آمده از فضاپيماي وويجر2 كه در قالب مجموعه‌اي از مقالات منتشر شده در شماره اخير ژورنال Nature تفسير شده‌اند، نشان مي‌دهد كه اين فضاپيما در 31 آگوست 2007 وارد مرز شوك پايان خورشيد سپهر شده و روز بعد، از آن گذر كرده است. در واقع وويجر2 در آن روز در فاصله 13 ميليارد كيلومتري از خورشيد (اندكي بيش از 87 برابر فاصله زمين تا خورشيد) قرار داشت. در اواخر سال 2004 فضاپيماي وويجر1، خواهر بزرگ‌تر وويجر2 نيز پيش از آنكه رهسپار فضاي خارج از منظومه شمسي شود، از همين موج شوك اما در جهتي ديگر گذر كرده بود. فاصله ثبت شده توسط وويجر2 در مقايسه با آنچه وويجر1 در آن به موج شوك رسيد، 10درصد كمتر است. جرمي جوكيپي (J.Jokipii)، اختر فيزيكدان آزمايشگاه علوم قمري و سياره‌اي دانشگاه آريزونا در اين‌باره مي‌گويد «در چنين فواصل بسيار دوري از خورشيد، چگالي باد خورشيدي حداكثر در حد چند پروتون و الكترون بر ليتر خواهد بود. در واقع اندازه‌گيري چگالي آن تقريبا غيرممكن است و بايد آن را به اين‌گونه آزمايش‌ها واگذار كرد.» وويجر2 نيز اكنون به دنبال خواهر دوقلواش وارد منطقه «هليوس هيث»- ناحيه‌اي از باد خورشيدي كه در فراسوي شوك پايان، امتداد مي‌يابد- خواهد شد. عبور بسيار دوردست وويجر2 از شوك پايان، علاوه بر تاييد تحقيقات پيشين مبني بر نامتعادل و يك وري بودن خورشيد سپهر، جزئيات جديدي از جمله انرژي و سرعت باد خورشيدي را نيز در پي داشت. وويجر1 به هنگام عبور از شوك پايان خورشيد سپهر در سال 2004، به خاطر از كار افتادن تجهيزات آشكارساز پلاسمااش نتوانسته بود اين اطلاعات را به زمين ارسال كند. بر اساس اطلاعات اخير، پايين دست باد خورشيدي در منطقه شوك سرد‌تر و سريع‌تر از آن چيزي بود كه محققان انتظار داشتند. به گفته جوكيپي كه سرمقاله ضميمه به گزارش‌هاي اخير ژورنال Nature را نوشته است، «اطلاعات به دست آمده از وويجر2 نشان مي‌دهد كه باد خورشيدي به اتم‌هاي خنثي گاز بين ستاره‌اي انرژي مي‌دهد و باعث يونيزه‌شدن‌شان مي‌شود.» جوكيپي در ادامه افزود «سرعت اين يون‌ها نيز در اثر اين فرآيند به صد‌ها كيلومتر بر ثانيه مي‌رسد كه در نتيجه اثر قابل‌توجهي بر ساختار شوك پايان خواهند گذاشت.» دوقلو‌هاي وويجر در سال 1977 و به منظور بررسي كيوان و مشتري به اعماق فضا پرتاب شدند، اما پس از پايان ماموريت ابتدايي همچنان به راهشان ادامه دادند. دانشمندان ناسا انتظار دارند 10 تا 20 سال پس از عبور از شوك پايان، اين دو فضاپيما از «هليوپاز»، لبه انتهايي «هليوس هيث» نيز عبور كنند. در واقع وويجر‌ها با اين حركت به طور كامل از منظومه شمسي خارج مي‌شوند و راه‌شان را در ناحيه بين ستاره‌اي ادامه خواهند داد. بنا به تخمين مهندسان ناسا جعبه تغذيه پلوتونيومي اين فضاپيما‌ها پتانسيل لازم براي برقراري ارتباط راديويي آنها با زمين را تا سال 2020 خواهد داشت. اگر خوش‌شانس باشيم دوقلو‌هاي وويجر اطلاعات نابي از دنيا‌هاي ديگر برايمان ارسال خواهد كرد.

Scientific American, July 02, 2008
پنجشنبه 20 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 110]