گفتگو با دكتر وحيد قباديان چهره شاخص معماري ؛ هويت شهرهاي كهن در محاصره بناهاي بي اصل و نسب

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: گفتگو با دكتر وحيد قباديان چهره شاخص معماري ؛ هويت شهرهاي كهن در محاصره بناهاي بي اصل و نسب
* محمد رضا تحقيقي احمدي وقتي در يكي از نقاط مرتفع تهران بايستيد و به شهر از بالا نگاه كنيد يك ناهماهنگي و بي نظمي در ساخت و ساز شهر مشاهده مي كنيد. اين پستي بلنديها كه در نقاط شمالي شهر بيشتر به چشم مي خورد، چهره كلانشهري مثل تهران را بسيار ناهمگون كرده است. در همين خصوص بر آن شديم تا گفتگويي با دكتر وحيد قباديان يكي از چهره هاي شاخص معماري ايران انجام دهيم. دكتر وحيد قباديان متولد سال 1335 خورشيدي و دانشآموخته رشته رياضي از دبيرستان البرز تهران در سال 1354 است كه پس از آن در دانشگاه ايالتي اوهايو آمريكا به تحصيل مشغول شد و در سال 1360 در رشته معماري و در مقطع ليسانس و در سال 1362 در مقطع فوقليسانس از همين دانشگاه فارغ التحصيل شد. او سپس به ايران بازگشت و در همين رشته در مقطع دكتري در دانشگاه آزاد اسلامي تحصيلات خود را به اتمام رسانيد. وي علاوه بر تدريس در درس ساختمانهاي خورشيدي در دوره فوق ليسانس در دانشگاه اوهايو، در دانشگاههاي مختلف ايران نيز تدريس كرده و هم اكنون عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد مركز است و مقالات بسياري از او در نشريات تخصصي منتشر شده و كتابهاي منتشر شده از دكتر وحيد قباديان هم عبارتند از: ساختار و مصالح ابنيه سنتي ايران، معرفي ابنيه سنتي ايران، طراحي اقليمي (ترجمه) و بررسي اقليمي ابنيه سنتي ايران. وي همچنين فعاليتهاي عمراني و سخنراني هاي فراواني در اين زمينه در ايران و خارج از ايران داشته است. * آيا معماري تهران امروز هويت بارزي دارد؟ ** مشكلي كه ما در شهر تهران داريم اين است كه هويت شهري تهران مشخص و معلوم نيست و چيزي كه بتوانيم از آن به عنوان هويت شهري استفاده كنيم، وجود ندارد. هويت يك شهر را مي بايست در گذشته و تاريخ آن شهر پيدا كرد. تهران قديم از حصار ناصري و پيش از آن از حصار طهماسبي شكل گرفته و بعد، از آن جا بتدريج توسعه پيدا كرده كه اين حصار عمدتاً در اطراف بازار شهر و محلاتي چون، عودلاجان، چاله ميدان و سنگلج شكل گرفته است. بقايايي از ساختمانهاي دوره قاجار در اين منطقه به جا مانده مانند كاخ گلستان، بازار، ميدان ارگ، سبزه ميدان، مسجد امام، مدرسه صدر و ميدان توپخانه و از دوره پهلوي اول نيز بناهاي بسياري در ميدان مشق و همچنين خيابانهاي فردوسي، چراغ برق لاله زار و سپه باقي مانده است. مي توان از بطن آن چيزي كه باقي مانده به نوعي هويت گذشته تهران را كالبدشكافي كرد و ظاهراً سازمان ميراث فرهنگي طرحي دارد براي ايجاد يك منطقه عابر پياده از ميدان مشق تا ميدان ارگ و سبزه ميدان كه مي تواند براي توجه و حفظ اين منظور مؤثر باشد كه در ميدان مشق از زمان پهلوي اول ساختمانهايي همانند سر در باغ ملي، كاخ شهرباني، ساختمانهاي وزارت امور خارجه، پست، موزه ايران باستان، بانك سپه و كتابخانه ملي به جا مانده است. كهن ترين بناي اين مكان قزاقخانه است كه به دوره مظفرالدين شاه قاجار مربوط مي شود. و همچنين بعضي از ساختمانهايي هم كه در سالهاي بعد ساخته شده به نوعي به صورت نماد تهران تلقي شد كه مهمترين آنها برج آزادي در ميدان آزادي در زمان پهلوي دوم و به تازگي برج ميلاد است. مجموعه اين بناها به گونه اي نماد و هويت شهر تهران تلقي مي شود. * استاد!چگونه مي توان ميان اين دوره هاي مختلف معماري، هماهنگي به وجود آورد و آثار باقي مانده از گذشته را حفظ كرد؟ ** به منظور ايجاد يك هماهنگي و توجه به نماها و نمادهاي شهري و اولين گام، مي تواند توجه، حفظ و احياي بافت گذشته تهران در مركز اين شهر باشد. حفظ اين بناها و هويت محله اي و ايجاد فضاهاي عابر پياده، منع رفت و آمد وسايل نقليه و همچنين منع ساخت و ساز بي حساب مي تواند به اين موضوع كمك كند. پس از آن ايجاد و اجراي ضوابط شهرداري در هر محله اي به خصوص در محلاتي كه ارزش تاريخي و معماري دارد از قبيل ضوابطي براي طراحي ساختمان از نظر حجم، ارتفاع، مصالح، نماسازي، راهكارهاي خوبي براي حفظ آثار تاريخي شهر تهران است. * ناهمگوني چشم انداز شهري را چگونه مي شود بهبود بخشيد؟ ** در قسمتهايي از شهر با توجه به شريانهاي اصلي مي توان بلند مرتبه سازي كرد و در قسمتهايي كه فضاهاي وسيعتر و باغها و پاركها قرار گرفته اند، همانند منطقه 22 مي تواند فقط مختص ساختمانهاي تك واحدي و كوتاه با توجه به حفظ طبيعت باشد و در مكانهايي كه ترافيك و عوامل مختلف اقتصادي و اجرايي اجازه نمي دهد، حداكثر و يا حداقل ارتفاع براي ساختمانها در نظر گرفته شود تا ساختمانهايي كه امروزه با مصالح و اشكال مختلف در كنار هم ساخته شده اند بتدريج به سوي يك همگوني گرايش پيدا كنند. * در گذشته شهرهاي ايران، بي نظمي بسيار اندك ديده مي شود. چرا؟ ** آنچه در شهرهاي تاريخي ايران در گذشته ديده مي شود موضوع وحدت در عين كثرت است. يعني اينكه ساختمانهاي مختلف شهري با وجود داشتن عملكردهاي مختلف، اما از نظر مصالح، رنگ و حجم كلي ميان آنها ديده مي شود. مثال آن را نيز امروزه مي توانيم در روستاهايي از كشور همانند، ماسوله، زواره، ابيانه و يا حتي شهرهاي نسبتاً بزرگي مانند بندر لنگه مشاهده كرد، اگر چه در ماسوله هيچ تك بناي زيبايي وجود ندارد و يا بناها به تنهايي شايد از زيبايي چنداني برخوردار نباشند، اما وحدت و هماهنگي اي كه در آن جا ميان ساختمانها وجود دارد آن زيبايي چشمنواز و جذبه را براي بيننده ايجاد مي كند و اين روستاها را سوژه عكسهاي هنرمندان عكاس مي نمايد. به عنوان مثال اگر كسي در ماسوله ساختماني را با سنگ تراورتن يا تمام شيشه اي و يا از اين قبيل بسازد به تحقيق، آن بنا نازيبا و ناموزون خواهد بود و منظره زيباي اين روستا را به هم خواهد ريخت و اين مسأله اي است كه در تهران و متأسفانه بعضي از شهرهاي بزرگ ديگر ايران مانند مشهد اتفاق افتاده و يا همچنان در حال وقوع است. در شهر تهران تك بناهاي زيبايي داريم كه در كنار هم هيچ قرابت و هماهنگي اي با هم ندارند و نمي توانند در عين گوناگوني، نماي زيبايي را با هم به نمايش بگذارند. * آيا براي بهسازي اين نماي به هم ريخته شهري كاري صورت گرفته است؟ ** خير، متأسفانه تاكنون كاري انجام نشده فقط تا آنجايي كه بنده اطلاع دارم سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري مسأله ايجاد هويت شهري و فرهنگي را در برنامه كاري خود قرار داده است، اما هنوز كار اجرايي و عملي از اين سازمان ديده نشده است. * اجراي اين مسأله تا چه حد اهميت دارد و ارگان يا ارگانهاي مسؤول در اين باب كدامند؟ ** اين مسأله از اهميت بسيار بالايي در سراسر ايران عزيزمان برخوردار است، اما در تهران بيشتر، زيرا بايد توجه داشت، تهران پايتخت كشوري با سابقه درخشان تاريخي است، بنابراين توجه و رسيدگي به تاريخ و هويت اين شهر و حتي ديگر شهرها بايد جزو الزامات معماران، طراحان و متصديان امور شهري باشد و در اين باب ارگانهاي مسؤول به نوعي شهرداري، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و تا حدي مي توان گفت وزارت مسكن و شهرسازي است، اما متأسفانه متولي خاصي كه شخصاً روي هويت شهري تهران مسؤول باشد و اين مسؤوليت را پذيرفته باشد، به ظاهر وجود ندارد. * چه چيز بيشتر باعث ناهمگوني و عدم تجانس ساختمانها در تهران شده كه موجب اين همه تفاوت بين گذشته و حال شده است. ** درگذشته آنچه باعث وحدت و هماهنگي بناهاي يك شهر مي شده مسايل متعددي از جمله بومي بودن مصالح هر منطقه بوده است، يعني در گذشته در هر منطقه اي از مصالحي استفاده مي شده كه در آن جا وجود داشته است. در بيابان از گل و خشت و آجر، در كوهستان از سنگ، در مناطق جنگلي از چوب و در بعضي از بنادر و جزاير جنوبي كشور از سنگهاي مرجاني استفاده مي شده است، پس مي بينيم كه مصالح، يكي از پارامترهاي مهم بوده و دوم، توجه به اقليم هر منطقه است، در مناطق باراني بامها شيب دار، در مناطق كويري به صورت گنبد و قوس و در مناطق كوهپايه اي به شكل سطح احداث مي شده است. همچنين عمق ايوانها، ابعاد بازشوها و نوع حياط از قبيل حياط مركزي و غيره به اقليم هر منطقه بستگي داشته و اين اقليم باعث ايجاد هماهنگي ميان ساختارهاي مختلف ساختماني مي شده است و سوم، تكنيك ساخت بناها مي باشد - در گذشته تكنيك ساخت بنا در هر منطقه اي تقريباً ثابت و يكنواخت و خاص آن منطقه بوده است، درنتيجه ساختمانهايي كه در شهرهاي مختلف ساخته مي شده، به واسطه مسايلي كه مطرح شد و همچنين به دليل همگوني بيشتر فرهنگي و اجتماعي ميان اعضاي جامعه، اين از هم گسيختگي نماهاي شهري در آنها ديده نمي شده است. * ديگر كشورها در اين زمينه چگونه عمل كرده اند؟ ** امروزه مشاهده مي شود كه در بيشتر شهرهاي اروپايي، بافت تاريخي شهر كه همان هويت شهري است، در مركز آن حفظ شده و در اين منطقه اجازه هيچ گونه تغيير در نماهاي شهري، خارج از نماي تعيين شده كه در چارچوب حفظ هويت شهري است، امكان ندارد و آنچه داراي اهميت است حفظ بافت به همان گونه كه در گذشته وجود داشته، مي باشد. در بيشتر بافتهاي تاريخي اين شهرها اجازه عبور و مرور خودرو داده نمي شود و فضاهاي موجود فقط براي عابر پياده و گردشگر است. بهترين و گرانترين قسمتهاي شهر در مركز شهر است زيرا جمعيت زيادي به اين مراكز براي تفريح، خريد، رستوران، نوشيدن قهوه در كنار پياده رو، سياحت و يا نشستن و استراحت مي آيند و اين گونه مناطق بسيار جاذبه گردشگري داشته و درآمد زاست و از آلودگي نيز مصون است. * آيا با وجود ساخت و سازهايي كه در تهران و مناطق تاريخي آن انجام شده مي توان دوباره همان بافت قديم را احيا، بازسازي و همگون كرد؟ ** متأسفانه ساختمانهاي با ارزشي كه به صورت بافت و يك مجموعه در شهر تهران باقي مانده باشد، فقط منحصر به كاخ گلستان، ميدان مشق، بازار و تا حدي اطراف ميدان بهارستان است كه اينها به شكل جدا از هم قرار دارند، اتصال اينها از طريق مسيرهاي عابر پياده، باعث احياي ساختمانهاي مجاور آنها نيز خواهد شد، اما در حال حاضر ساختمانهاي ميان اين مجموعه هاي تاريخي عمدتاً ارزش معماري و تاريخي چنداني ندارند و توجهي به آنها نشده و اگر طراحيهاي صحيحي درخصوص هويت شهري، گسترش مترو و برطرف كردن مشكلات ترافيك در تهران انجام شود، شايد بتوان ديگر مناطق شهر را به سوي همگوني و ايجاد هويت سوق داد.
سه شنبه 18 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 340]