گزارش فارس از نشست «بررسي ادبيات تطبيقي»؛ ابوالحسن نجفي: اليوت با رباعيات خيام شاعر شد

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: گزارش فارس از نشست «بررسي ادبيات تطبيقي»؛ ابوالحسن نجفي: اليوت با رباعيات خيام شاعر شد
خبرگزاري فارس: ابوالحسن نجفي، مترجم و عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي گفت: «تي‌اس‌اليوت» اعتراف مي‌كند برحسب اتفاق در 14 سالگي يك نسخه رباعيات خيام را با ترجمه‌اي از فيتز جرالد دريافت مي‌كند و مي‌گويد چنان تأثيري بر من گذاشت كه تصميم گرفتم شاعر شوم.

به گزارش خبرنگار ادبي فارس، دهمين نشست مشترك فرهنگستان زبان و ادب فارسي و بنياد ايران‌شناسي با موضوع «بررسي ادبيات تطبيقي» همراه با صحبت‌هاي «ابوالحسن نجفي» عصر روز يكشنبه 16 تيرماه در تالار محتشم بنياد ايران‌شناسي برگزار شد.
نجفي در اين نشست ضمن اشاره به تاريخچه شكل‌گيري ادبياتي تطبيقي در اروپا و در قرن 19 گفت: در قرن 19 ادبيات تطبيقي تأثير ادبيات يك زبان بر زبان ديگر و يا نويسنده يك كشور بر نويسنده كشوري ديگر بود كه كم‌كم گسترش بيشتري يافت.
وي به تاريخچه شكل‌گيري ادبيات تطبيقي در ايران اشاره و تصريح كرد: «فاطمه سياح» پايه‌گذار اين ادبيات در ايران بود كه در شهر مسكو به دنيا آمد و در سال 1315 و در 32 سالگي هنگامي كه براي اولين بار به ايران آمد به تدريس در دانش‌سراي عالي ايران پرداخت. نشستن سر كلاس او اختياري بود و من در نخستين سال تحصيلم شاگردش بودم.
عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي به انتشار مقالات «سياح» به كوشش «محمد گلبن» اشاره كرد و گفت: در دهه 30 علاوه بر دانشگاه تهران دانشگاه‌هاي ديگري تاسيس شد. من از سال 1346 تا 1349 در دانشگاه اصفهان ادبيات تطبيقي تدريس كردم و آن موقع منابعي را براي تدريس نمي‌يافتم و پيش از من كسي نبود كه به طور جدي ادبيات تطبيقي را در دانشگاه تدريس كرده باشد و به‌جز مرحوم حديدي كه در دانشگاه فردوسي مشهد درس مي‌داد، كس ديگري ادبيات تطبيقي را خوب تدريس نمي‌كرد.
ابوالحسن نجفي با بيان اينكه بعد از پيروزي انقلاب دو كتاب مهم در زمينه ادبيات تطبيقي منتشر شد، اظهار داشت: يكي از اين كتاب‌ها «از سعدي تا آراگون» تأليف مرحوم حديدي بود كه در سال 73 منتشر شد و تأثير ادبيات فارسي از قرن 16 به بعد را دهه به دهه و قرن به قرن بر نويسندگان فرانسه با ذكر مأخذ عنوان كرد.
وي ادامه داد: كتاب ديگر «تأثير ادبيات فارسي بر ادبيات انگليسي» است كه به‌زودي فرهنگستان زبان و ادب فارسي آن را منتشر مي‌كند و بدين ترتيب با اين دو كتاب تاثير ادب فارسي بر كشورهاي فرانسه، انگليس و آمريكا بررسي مي‌شود.
مترجم كتاب «ضد خاطرات» نوشته «آندره مارلو» با اشاره به اينكه سهم ادبيات تطبيقي در پيشرفت ساير علوم از جمله روان‌شناسي حائز اهميت است.بيان داشت: به مرور، شاخه‌هاي زيادي بر ادبيات تطبيقي در نيمه دوم قرن 20، افزوده شد و ديگر صرفا به تأثير و تأثر ادبيات كشورها برهم نمي‌پرداخت و دامنه آن وسيع‌تر شد؛ به‌طوريكه بررسي اين ادبيات بيرون از محدوده كشوري خاص و از سوي ديگر تعريفش، بررسي روابط ادبي با رشته‌هاي گوناگون و با هنرها، علوم انساني، فلسفه، ايدئولوژي و حتي علوم خاص است.
نجفي با بيان اينكه ادبيات تطبيقي در اين تعريف شامل همه مباحث علمي بجز تاريخ ملي ادبيات مي‌شود، اذعان داشت: پيش‌تر ادبيات تطبيقي مشابهت‌هاي دو اثر را در يك كشور مقايسه نمي‌كرد، در حاليكه اكنون مورد توجه قرار مي‌گيرد.
وي اضافه كرد: آنچه اين سال‌ها به آن توجه شده ترجمه ادبي است. نويسندگان معمولا از طريق ترجمه، به آثار ادبي ديگر كشورها اطلاع مي‌يابند. در ادبيات تطبيقي تاثير ترجمه حائز اهميت است و ترجمه‌هاي ادبي با ترجمه‌هاي ديگر فرق مي‌كند و قواعد و قلمرو خاص خود را دارد.
مترجم كتاب «خانواده تيبو» نوشته «روژه مارتين دوگار» عنوان كرد: بحثي كه در اين ميان جالب است اينكه چرا بعضي از آثار ادبي در برخي از كشورها اهميت زيادي دارد و در برخي ديگر نه؟ مثلا چرا آثار شكسپير در همه جهان طرفداران و تأثير بسياري داشته جز در كشور فرانسه؟ نكته ديگر اين‌كه گاهي نويسنده يا شاعري در كشور خود مطرح نيست ولي در ديگر كشورها مطرح مي‌شود.
نجفي ادامه داد: مثلا «ادگار آلن پو» در كشور خود آمريكا چندان مورد توجه نبود، اما در كشور فرانسه براي نخستين بار «شارل بودلر» شاعر رومانتيك سخت تحت تأثير او قرار گرفت و آثارش را ترجمه كرد و آلن پو در تكوين شعر بودلر تاثير زيادي داشته است كه اين تأثير در اشعار «مالارمه» هم مشهود است. شعر همه تغييراتي كه در صد سال اخير يافته است تحت تاثير بودلر و مالارمه بوده كه آنها نيز تحت تاثير آلن پو بوده‌اند.
وي به كتاب «هزار و يك شب» و «رباعيات خيام» به‌عنوان آثار ايراني كه بر ادبيات جهان تاثير گذاشته‌اند، اشاره كرد و افزود: «كمدي الهي» دانته كه يكي از مهم‌ترين كتاب‌هاي ادبيات غرب است تحت تأثير دو كتاب ايراني كه يكي رساله‌اي زرتشتي و ديگري منظومه «سيرالعباد الي المعاد» اثر سنائي غزنوي است، نوشته شده است.
نجفي بحث درباره ديگر آثار ايراني تاثيرگذار بر ادبيات غرب را با ذكر مثال‌هاي بيشتري ادامه داد و گفت: در سال 1750 ميلادي «بنيامين فرانكلين» داستاني را تحت عنوان بخش مفقود عهد عتيق نقل مي‌كند كه سي سال بعد، كشيشي انگليسي همان داستان را آورده است و اين موجب مي‌شود كه فرانكلين به سرقت ادبي محكوم شود و در نهايت فرماندار انگليسي دعوا را چنين ختم مي‌كند كه اصل اين داستان از كتاب «بوستان سعدي» گرفته شده است و فرانكلين نيز اعتراف مي‌كند كه اين داستان را ترجمه لاتين بوستان سعدي برداشته است.
مترجم كتاب «ادبيات چيست؟» نوشته «ژان پل سارتر» درباره كتاب هزار و يك شب گفت: اصل اين كتاب از هند به ايران آمده و در ايران قسمت‌هايي به آن افزوده شده و قهرمانان هم اسامي ايراني به خود گرفته‌اند. بعد به كشورهاي عربي مي‌رود و داستان‌هايي بر آن افزوده مي‌شود. در سال 1704 كه هزار و يك شب در فرانسه با اين نام منتشر شد شهرت برق‌آسايي نه تنها در اين كشور، بلكه در ديگر كشورها پيدا مي‌كند تا اينكه 50 سال پيش محققان غربي براي پيدا كردن اصل اين كتاب سفرهايي به شرق انجام مي‌دهند و با ترجمه‌هاي بسياري از آن مواجه مي‌شوند.
نجفي اضافه كرد:‌ «خورخه لوئيس بورخس» نويسنده آرژانتيني هزار و يك شب را مشهورترين كتاب جهان مي‌نامند و داستان‌هاي آن را شاهكار قصه‌نويسي مي‌داند كه برخي داستان‌هاي آن در مثنوي مولانا هم آمده است.
عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي در ادامه سخنان خود به رباعيات خيام اشاره و تصريح كرد: يكي از استادان دانشگاه آكسفورد در سال 1840 توجهش به رباعيات خيام جلب شد و آن‌را براي ترجمه به فيتز جرالد مي‌دهد و او نيز كتاب را ترجمه مي‌كند و تا 10 سال ناشناخته مي‌ماند و ناگهان ارزش پيدا مي‌كند. آن‌چنان‌كه براي پي بردن به شهرت اين كتاب در غرب بايد به كتابي كه اخيرا با عنوان «صهباي خرد» تاليف «مهدي امين‌رضوي» و ترجمه «مجدالدين كيواني» منتشر شده مراجعه كرد و همين بس كه دو باشگاه عمرخيام در لندن و آمريكا تأسيس شد.
ابوالحسن نجفي خاطرنشان كرد: تمام خانواده «اليوت» عاشق رباعيات خيام بودند. «تي‌اس‌اليوت» اعتراف مي‌كند برحسب اتفاق در 14 سالگي يك نسخه رباعيات خيام را با ترجمه‌اي از فيتز جرالد دريافت مي‌كند و مي‌گويد چنان تأثيري بر من گذاشت كه تصميم گرفتم شاعر شوم و حالتي بر من رفت همچون حالت كسي كه با دين جديدي آشنا مي‌شود و به آن مي‌گرايد.
نجفي به تأثير آثار هدايت در غرب نيز اشاره كرد.
حسن حبيبي رئيس فرهنگستان زبان و ادب فارسي و بسياري از مشتاقان و دوستداران مباحث ادبي از جمله حاضران در جلسه بودند كه در پايان به پرسش و پاسخ از ابوالحسن نجفي پرداختند.
انتهاي پيام/
دوشنبه 17 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 180]