گفت‌وگو با محمد والدمن مقايسه تطبيقي فرهنگ اسلامي و غربي

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: گفت‌وگو با محمد والدمن مقايسه تطبيقي فرهنگ اسلامي و غربي
خبرگزاري فارس:غرب تا كنون نتوانسته راه حل موفقيت آميزي را جهت كنترل روابط و رفتارهاي جنسي ارائه دهد. حتي در اين زمينه از ارائه يك نظام اخلاقي كامل عاجز بوده است. اين امر باعث گرديده كه گرفتاري‌ها و مشكلات اجتماعي كشورهاي غربي در اين زمينه به طور چشمگير افزايش يابد.
اشاره:

محمد والدمن، اهل اتريش است. در سال 1361ش. به اسلام؛ مكتب شيعه اثني عشري گرويده است. در همان سال به شوق فراگيري علوم و معارف اسلامي به ايران آمده و وارد حوزه علميه قم شده است تا سال 1366 به صورت پيوسته در حوزه علميه حضور داشت. و تنها در تعطيلات تابستاني سفرهايي نيز به اتريش داشت و از اوضاع آن كشور با خبر بود.

پس از سفر تبليغي به كشورش، به ايران برگشت و احساس كرد كه نياز كشورهاي غربي در زمينه معارف اسلام بسيار شديدتر و عميق‌تر از نياز آنها به فقه و اصول است. سال 1369 وارد مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (قدس سره) شد. با افزايش امكان ارتباطات از طريق اينترنت به اين نتيجه رسيد كه تحصيلات خود را در ايران ادامه دهد و با اتريش در ارتباط باشد.

در سال 1380 موفق با اخذ كارشناسي ارشد الهيات و معارف اسلامي شد و در حال حاضر مشغول تحصيل در دوره دكتري در دانشكده تربيت مدرس قم در رشته قرآن و حديث مي‌باشد.

وي در سال‌هاي اخير چند مقاله ارائه نموده است كه عمدتاً به زبان الماني تأليف شده و در مركز شيعيان اتريش انتشار يافته است. در كنار تهيه مقالات، براي تأمين نيازهاي برادران و خواهران شيعه اتريشي، به ترجمه تفسيري از فارسي به آلماني نيز مشغول است. محور گفتگوي ما با ايشان، موضوع پايان نامه ايشان در كارشناسي ارشد است، كه در ادامه مي‌آيد.

پژوهه: موضوع پايان نامه كارشناسي ارشد شما، چگونگي تنظيم روابط و رفتارهاي جنسي، مقايسه بين جامعه ايران و دو جامعه آلمان و اتريش است كه رويكردي اخلاقي ـ حقوقي دارد، لطفاً انگيزه خود را از نگارش آن بيان فرماييد.

بنده در سال 1380، براي تكميل دروس دوره كارشناسي ارشد در مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(قدس سره)، پايان‌نامه‌اي تحت عنوان چگونگي تنظيم روابط و رفتارهاي جنسي؛ مقايسه بين جامعه ايران و دو جامعه آلمان و اتريش با رويكردي اخلاقي و حقوقي ارائه نمودم. انگيزه اصلي من در تحقيق اين موضوع، با توجه به شناختي بود كه نسبت به دو جامعه غربي و اسلامي داشتم.

به علاوه، تحقيق در اين زمينه براي من در جهت افزايش شناختم نسبت به اتريش و جمهوري اسلامي ايران كه هر دو كشور خودم به شمار مي‌آيند، مي‌توانست بسيار مؤثر باشد.

پژوهه: لطفاً بفرماييد روش شما در تحقيق پايان نامه چه بوده است؟

روشي كه در اين تحقيق به كار گرفته شده تركيبي از روش‌هاي متعدد بوده و از داده‌هاي حاصل از مطالعات كمي و كيفي در اجتماع، عقايد و... استفاده شده است و عمدتاً بر مطالعات كتابخانه‌اي استوار بوده است.

چون در بين مسلمانان، عفت از اصالت برخوردار است، در باره اين مسائل زياد صحبت نمي‌شود. اما بر عكس، در جوامع غربي، اين مسائل زياد مطرح شده و مورد بحث قرار مي‌گيرد و تحقيقات و آمار در ابعاد گوناگون در اين زمينه زياد است.

در عين حال مسائل جنسي در اسلام جزو مسائلي نيست كه غربي‌ها آنرا «تابو»[1] مي‌نامند، بلكه در طول تاريخ، فقهاي مسلمان، مسائل شرعي در اين خصوص و اخلاق جنسي را همواره مورد بحث و بررسي قرار داده و احكام آن را به طور دقيق بيان نموده‌اند. ما سعي كرديم به اين سئوال كه چرا در جوامع اسلامي درباره اين مسائل كمتر صحبت مي‌شود پاسخ گفته و به دلايل آن اشاره كنيم.

پژوهه: فرضيه‌اي كه جناب عالي در اين تحقيق اثبات آن را دنبال مي‌گرديد چه بود؟

فرضيه‌اي كه دنبال مي‌كردم، بيشتر ناظر به بعد آزادي‌هاي فردي در دو جامعه غرب و اسلام است. مي‌خواستم بررسي كنم، كدام جامعه، در راهي كه دنبال نموده‌اند به منزلتي از انسانيت رسيده‌اند، و يا در اين مسير دچار چه معضلاتي شده‌اند و اكنون به چه سمت و سويي در حركت هستند؟ من دريافتم كه هم كشورهاي غربي و هم كشورهاي اسلامي، انسان را در زمينه مسائل جنسي نه كاملاً آزاد و نه كاملاً محدود مي‌دانند بلكه هر دو براي مسائل جنسي محدوديت‌هايي قايل شده‌اند. پس هم در اسلام و هم در غرب آزادي همراه با محدوديت در مسائل جنسي مطرح است. در عين بسياري از جامعه شناسان و روزنامه نگاران غربي معتقدند كه بين راهكارهاي غربي جهت كنترل مسائل جنسي و راهكارهاي اسلامي در اين زمينه، ضدّيت و اصطكاك وجود دارد. آنها اولي را به معني «آزادي» و دومي را به معني «سلب آزادي» فرض مي‌كنند. سؤال اصلي من در تحقيقاتم اين بود كه آيا راهكار غربي، واقعاً به انسان آزادي بيشتري مي‌دهد؟ به علاوه، مي‌خواستم دريابم كه آزادي غربي، چه پيامدهايي را براي جوامع غربي به ارمغان آورده و تا چه اندازه‌اي با انسانيت و منزلت الهي او سازگار مي‌باشد؟ مي‌خواستم دريابم، كدام يك از اين راهكارها، مي‌تواند راه حلي براي معضلات اجتماعي باشد و تا چه اندازه، مي‌توان از تجربيات مثبت و منفي غرب در كشورهاي اسلامي استفاده نمود.

پژوهه: در مباحث جناب عالي محور دومي با عنوان اخلاق جنسي در نظر بوده چه مقدار به اين بحث پرداخته شده است؟

با تبيين اخلاق جنسي اسلام و غرب، به راهكارهاي تنظيم روابط جنسي زن و مرد و نيز چالش‌هاي موجود در هر دو جامعه (جامعه اسلامي و جامعه غربي)، اين ديدگاه مطرح گرديده است كه بايد يك سري قوانين بسيار دقيق حقوقي و اخلاقي وضع نمود تا بر اساس آن رفتارهاي دو جنس مخالف با همديگر به صورت بسيار دقيق تنظيم گردد. در اين نظام حقوقي، هم حقوق و هم وظايف زن و مرد در رابطه با همديگر تعيين و تبيين شده است. از بارزترين نكات نظام ياد شده اين است كه در اين نظام، قوانين حقوقي از پشتيباني اخلاقي برخوردار مي‌باشند كه در اين صورت به هر كدام از افعال مجاز و ممنوع، ارزش متناسبي عطا مي‌شود و مرزها مشخص مي‌گردد.

براي نمايان ساختن نظام ارزشي، به تبيين رؤوس دستورهاي اخلاقي و حقوقي اسلام در زمينه روابط جنسي و به جايگاه ازدواج در اسلام و مسائل مربوط به آن پرداخته شده و به مسائلي چون محرم و نامحرم و دستورات تنظيم كننده زندگي زناشويي نيز اشاره گرديده است.

در ادامه اين بحث، به موقعيت موجود در جوامع غربي اشاره نمودم. در اين راستا به اين نتيجه رسيدم كه فرهنگ غرب، فاقد نظام اخلاقي مدون مي‌باشد، بلكه در اين زمينه تنها به عرف مردمي و قوانين حقوقي تكيه مي‌كند. به همين لحاظ غرب، در مسائل جنسي مجبور است، خلأهاي موجود را توسط وضع قوانين حقوقي جبران نمايد و در اين زمينه گاهي محدوديت‌هايي را ايجاد مي‌كند كه از محدوديت‌هاي موجود در اسلام شديدتر است.

پژوهه: در اين پژوهش شما به چه نتايج مهمي دست يافتيد؟

با بررسي‌هايي كه در اين پايان‌نامه به عمل آمد، روشن گرديد كه غرب تا كنون نتوانسته راه حل موفقيت آميزي را جهت كنترل روابط و رفتارهاي جنسي ارائه دهد. حتي در اين زمينه از ارائه يك نظام اخلاقي كامل عاجز بوده است. اين امر باعث گرديده كه گرفتاري‌ها و مشكلات اجتماعي كشورهاي غربي در اين زمينه به طور چشمگير افزايش يابد و اين چنين بحراني چالش برانگيز شود كه حتي آزادي افراد را سلب نمايد. اگر جوامع غربي بخواهند مشكلات اجتماعي خود را حل و روابط و رفتارهاي جنسي را به طور واقع بينانه كنترل كنند قطعاً نيازمند يك نظام اخلاقي فردي و اجتماعي كارآمد مي‌باشند؛ بدون شك مي‌توان گفت يك چنين نظام اخلاقي، بيرون از حوزه مذهب نيست و چه بسا مي‌توان ادعا نمود كه بهترين نمونه اين نظام همان نظام مرتبط با اسلام است.[2]

به طور كلي مي‌توان نتايج اين تحقيق را نسبت به جوامع غربي اين گونه جمع بندي نمود:

ـ‌ غرب در بعد اخلاق فردي و اجتماعي فاقد يك نظام اخلاقي كامل است[3] و در اين زمينه متكي به عرف عمومي است.[4]

ـ در جوامع غربي علاوه بر فسادهايي كه در آمار منعكس شده است فسادهاي پنهاني نيز وجود دارد.

ـ غرب اخلاق اجتماعي را تنها توسط قوانين حقوقي كنترل مي‌كند.

ـ نظام حقوقي غرب از پشتيباني اخلاقي برخوردار نمي‌باشد.

ـ غرب، هم بر اساس معيارهاي موجود در فرهنگ خود و هم بر اساس معيارهاي اسلامي فاقد آزادي جنسي به معناي واقعي كلمه است.

ـ غرب براي تنظيم روابط و رفتارهاي جنسي نيازمند يك نظام اخلاقي (فردي و اجتماعي) كارآمد مي‌باشد.

ـ غرب براي تنظيم روابط و رفتارهاي جنسي بايد در نظام اجتماعي خود تغييراتي انجام دهد تا نظام‌هاي اخلاقي و حقوقي پشتوانه همديگر باشند.

ـ كشورهاي غربي اگر در تجربه گرايي خود صادق باشند مي‌توانند از تجربه‌اي كه جوامع اسلامي به دست آورده‌اند جهت بهبود اوضاع اجتماعي خود استفاده نمايند.

از جمله نتايج مهم اين تحقيق در ارتباط با اسلام اين بود كه گرفتاري‌هاي جوامع اسلامي در زمينه تنظيم روابط و رفتارهاي جنسي از گرفتاري‌هاي جوامع غربي در اين زمينه بسيار كمتر است. علت اين امر مي‌تواند اين باشد كه اسلام از يك سو نظام اخلاقي كامل و كارآمد را ارائه داده و از سوي ديگر براي نظام اخلاقي خود، پشتيباني حقوقي و براي نظام حقوقي خود، پشتوانه اخلاقي پيش‌بيني كرده است. به علاوه، اسلام توانسته است آزادي افراد جامعه را تأمين نموده و بستر مناسبي براي رشد آزادانه افراد فراهم نمايد. اگر اين يافته‌ها را با يافته‌هايي كه نسبت به جوامع غربي به دست آمده مقايسه كنيم به اين نتيجه مي‌رسيم كه تنها راه معقولي كه جوامع اسلامي مي‌توانند آن را جهت كنترل روابط و رفتارهاي جنسي، حل مشكلات اجتماعي و جلوگيري از بروز مشكلات شديدتر در پيش گيرند اجراي كامل دستورهاي اسلامي است.

پس مي‌توان نتايج اين تحقيق را نسبت به جوامع اسلامي اين گونه جمع بندي نمود:

ـ اسلام، هم در بعد اخلاق فردي و هم در بعد اخلاق اجتماعي داراي يك نظام اخلاقي كامل، كارآمد و روشن است.

ـ نظام اخلاقي اسلام از پشتيباني نظام حقوقي و نظام حقوقي اسلام از پشتيباني اخلاقي برخوردار مي‌باشد.

ـ اسلام داراي نظامي است كه هم بر اساس معيارهاي موجود در فرهنگ خود و هم بر اساس معيارهاي موجود در فرهنگ غرب، آزادي جنسي به معناي واقعي را تأمين مي‌كند.

ـ مشكلات اجتماعي جوامع اسلامي در بعد مسائل جنسي بسيار نگران كننده ولي در مقايسه با جوامع غربي به مراتب كمتر است.

ـ براي حل مشكلات اجتماعي و جلوگيري از بروز مشكلات جديد، تنها راه معقول اجراي كامل دستورات اسلامي است.

ـ چون نظام حقوقي و اخلاقي داراي تعامل و ارتباط متقابل هستند، لازم است فرهنگ و اخلاق اسلامي، ميان مردم به طور كامل تبليغ شود تا اسلام بتواند كارايي خود را به بهترين شكل ممكن به نمايش بگذارد.

پژوهه: با توجه به مشكلات موجود و بررسي مقايسه‌اي، جناب عالي چه پيشنهادي را براي رسيدن به برداشت درست از اين مساله، ارايه مي‌كنيد؟

عمده‌ترين اقداماتي كه در اين زمينه لازم است انجام شود تحقيقات زيربنايي جهت شناسايي ريشه‌هاي مشكلات اجتماعي، افزايش معلومات و شناخت مردم نسبت به اخلاق و فرهنگ اسلامي و تبليغات صحيح جهت ترويج فرهنگ اسلامي در سطح جامعه است. براي جلوگيري از بروز بيشتر مفاسد و نابساماني‌هاي اجتماعي، لازم است جهت علت‌يابي مفاسد و مشكلات فعلي، بررسي‌هاي جامعه شناسانه دقيق انجام بگيرد.

بايد درباره زمينه‌هاي ميانگين سن ازدواج، ميانگين سن طلاق، ميانگين مدت ازدواج‌هايي كه به طلاق كشيده مي‌شوند، علت جدايي و تأثير عوامل اقتصادي و اجتماعي بر افزايش آمار طلاق بررسي‌هايي كرد. به نظر مي‌رسد كه در اين زمينه هنوز تحقيقات لازم انجام نگرفته است. در صورتي كه بررسي ميزان تأثيرگذاري هر كدام از اين عوامل از اهميت خاصي برخوردار مي‌باشد. همين امر در بعد مفاسد اجتماعي نيز مطرح است.

مطالبي كه طي اين تحقيق بيان شد، شمه‌اي است از حقايقي كه در جوامع غربي و اسلامي مطرح است. واقعيت اين است كه هم جوامع غربي و هم جوامع اسلامي، گرفتار معظلات اجتماعي زيادي هستند كه بايد آنها را تحليل و علت‌يابي كرد و براي برطرف نمودن آن‌ها كوشش نمود. آنچه كه در اين جوامع، بخصوص در جوامع غربي رخ داده و مي‌دهد در صورتي كه آن را با دقت و به دور از تعصب بررسي و تحليل كنيم مي‌تواند براي جوامع اسلامي يك تجربه بسيار ارزنده و راهگشايي باشد تا اشتباهاتي را كه آنان مرتكب شده‌اند، ما تكرار نكنيم، بلكه با قدرت و توكل كامل، دستورهاي اسلام را اجرا نماييم.

ما معمولاً از غرب، يا تنها خوبي‌ها را مي‌شناسيم و از گرفتاري‌ها و معضلات اجتماعي جوامع غربي غافل هستيم و يا تنها بدي‌هاي غرب را مي‌شناسيم و از خوبي‌هايي كه در اين جوامع وجود دارد غافل مي‌باشيم. با بررسي دقيق و جامعه شناسانه جوامع غربي، ابعاد تازه‌اي از مشكلات و گرفتاري‌هاي غرب براي ما روشن مي‌گردد و ديدگاه ما نسبت به غرب دقيق‌تر و واقع بينانه‌تر خواهد شد و علاوه بر صنعت و فن‌آوري پيشرفته غرب روي ديگر سكه راه هم خواهيم ديد. در اثر همين امر مي‌توانيم از يك طرف بعضي احكام اسلام مبني بر ايجاد نظم اجتماعي و پيشرفت علمي را تا اندازه‌اي در عمل مشاهده كنيم و از طرف ديگر مي‌توانيم در عمل به علت منع بعضي مسائل در اسلام، بهتر پي ببريم و تأثيرات سوء اجتماعي آن را عملاً مشاهده كنيم. البته براي حصول اين امر لازم است كه جوامع غربي را از درون بشناسيم و به بررسي سطحي و از بيرون اكتفا نكنيم. براي بررسي دروني هم لازم است زبان كشور مورد نظر را حتما ياد گرفته و علاوه بر آن با فرهنگ و آداب و رسوم اجتماعي آنجا هم به خوبي آشنا شويم.

مسئله ديگري كه در اين زمينه مطرح مي‌باشد اين است كه پژوهشكده‌هاي مختلف نيز موظف هستند در اين زمينه سرمايه‌گذاري كنند و به بررسي نابساماني‌هاي اجتماعي بپردازند. اين امر بايد حساب شده و از مرز يكي دو پايان‌نامه فراتر باشد. كار علمي در اين زمينه بايد به صورت پروژه‌هاي علمي انجام گيرد.

اسلام، بخصوص شيعه براي رسيدن بشر به سعادت، نه تنها حرف‌ها براي گفتن دارد، بلكه كامل‌ترين راه براي حصول سعادت بشري است. به علاوه، وظيفه ما شيعيان اين است كه اين راه را معرفي و در اختيار ساير انسان‌ها قرار دهيم. اين امر مستلزم كار تبليغاتي است. و براي اين كار لازم است، در ابتدا بدانيم كه مشكلات و گرفتاري‌هاي مردم كشورهايي كه مي‌خواهيم اسلام شيعه را به آنان معرفي كنيم، چيست. بعد از دستيابي به اين شناخت، بايد به مردم بفهمانيم كه اسلام، مي‌تواند در برطرف نمودن اين گرفتاري‌ها به آنان كمك كند و راهگشا باشد.
پژوهه: با سپاس از اين كه وقتتان را در اختيار ما نهاديد.

پي نوشت :
1. «تابو» در يك فرهنگ به مطالب، ابعاد و چيزهايي گفته مي‌شود كه درباره آن صحبت نمي‌شود، افراد آنها را انجام نمي‌دهند و از صحبت كردن در باره آن و يا انجام دادن آن شرم آور و نوعي عيب تلقي مي‌شود، ولي براي «شرم آور و عيب بودن» آن دليل منطقي و علت اجرائي يافت نمي‌شود.
(LexiROM Version 2.0 ] دائره المعارف رايانه‌اي ـ [CD، 96/1995، مدخل: Tabu)
1. محمد تقي مصباح يزدي؛ اخلاق در قرآن، ج 1، 1377، ص 106.
1. البته ديدگاههاي متفكران غربي و اسلامي در اين زمينه فرق مي‌كند و ارزيابي فوق منعكس كننده ديدگاه متفكران اسلامي است.
2. عرف عمومي نيز ناظر بر افعالي است كه به جامعه مربوط مي‌گردد و در ظرف اجتماعي تحقق مي‌يابد.
.........................................................................
منبع: نشريه پژوهه، شماره 4
سه شنبه 11 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 382]