آشنايي با انديشمندان جهان اسلام / فاضل مقدادقرآن، اصلي‌ترين منبع فقه استدلالي نزد «فاضل مقداد» است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: آشنايي با انديشمندان جهان اسلام / فاضل مقدادقرآن، اصلي‌ترين منبع فقه استدلالي نزد «فاضل مقداد» است
گروه انديشه: مهم‌ترين نكته در مورد تأليفات «فاضل مقداد» آن است كه قرآن به عنوان مهم‌ترين و اصلي‌ترين منبع فقه استدلالي و احكام شرعي مورد استفاده قرار گرفته است.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، 603 سال پيش 26 جمادي الثاني سال 826 هجري قمري، « شيخ جمال‌الدين مقداد حلي اسدي» فقيه، عالم و محقق گرانقدر شيعه مذهب در نجف اشرف در گذشت.

شيخ جمال الدين در ميان علما و فضلاي حله به «فاضل مقداد» مشهور بود. او از پرورش يافتگان و شاگردان برجسته شهيد اول؛ «محمدبن مكي» به شمار مي‌رفت. فاضل مقداد در تكميل و تغيير مباني فقهي استاد خود كتاب‌هاي متعدد نوشت. وي ازفقيهان عالي‌مقام شيعي است كه همگان از او با احترام ياد كرده‌اند. «آيات‌الاحكام» و «آداب حج» از آثار فاضل مقداد است.

زمان تولد فاضل مقداد مشخص نيست و محل تولدش حله قريه «سيور» و مزارش همان‌طور كه ذكر شد نجف اشرف يا «مقداديه» است. از اساتيد وي مي‌توان از عالمان بزرگي چون فخرالمحققين، سيدضياءالدين و عبدالله الاعراجي، سيدعميدالدين و... نيز نام برد.

شاگردان وي اشخاصي چون عبدالله مقداد، علي‌بن عبدالعالي الميسي العاملي، حسن‌بن راشد، محمدبن شجاع القطان الانصاري(ابن قطان) و علي توليني نحاريري عاملي بودند. «نضدالقواعد» (قواعد فقهيه)، «كنزالعرفان في فقه القرآن»، «ارشادالطالبين الي نهج المسترشدين»، «اللوامع الالهيه في مباحث الكلاميه» و «التنقيح الرائع» از جمله آثار اين عالم شيعي است.

دانشمند محقق و پژوهشگر ژرف‌انديش؛ فاضل مقداد، صاحب نظري توانا در كلام، فقه، اصول، معاني، بيان، قرآن، حديث و منطق بود و داراي تأليفات ارزشمندي است كه نزد دانشمندان شيعه و سني شهرت دارد. گرچه از شرح حال اين عالم بزرگ كه در قرن نهم هجري مي‌زيسته مطالب زيادي در دست نيست، اما شهرت تأليفات متعددش در اقصي نقاط كشورهاي اسلامي و تعظيم دانشمندان بزرگ در برابر مقام شامخ علم و فضيلت وي گوياي علو مرتبت و عظمت اوست.

فاضل مقداد كه به اعتبار محل تولدش به «فاضل سيوري» نيز معروف بوده و گاه به القاب «مشهدي» و «غروي» نيز خوانده مي‌شد، پس از گذراندن مقدمات علوم اسلامي در حله و بغداد براي تحصيلات عالي فقه و اصول و كلام، به نجف اشرف رفته و پس از چندي تلاش و كوشش مثال زدني به درجه اجتهاد نائل آمد و متصدي مقام مرجعيت شد.

وي از مشهورترين شاگردان و تربيت يافتگان مكتب فقهي شهيد اول بود، به طوري كه بسياري از آثار خود را در شرح و تكميل آرا و نظرات فقهي شهيد اول به رشته تحرير درآورده است. دست‌آوردهاي تحقيقاتي و پژوهشي اين فقيه وارسته و مجتهد فرزانه از منابع معتبر و مهم فقهي، قرآني، ادبي، و روايي است و در طول تاريخ مورد استفاده عالمان و فقيهان بسياري بوده است.

فاضل سيوري توانست در علم كلام پژوهش‌هاي فراواني از خود به جاي گذارد و اركان اين علم را استوار و در تهذيب و تنقيح آن از افكار نادرست، گام‌هاي مؤثري بردارد. مهم‌ترين نكته در مورد تأليفات اين فقيه وارسته آن است كه قرآن به عنوان مهم‌ترين و اصلي‌ترين منبع فقه استدلالي و احكام شرعي مورد استفاده قرار گرفته و كتاب «كنزالعرفان في فقه القرآن» وي كه به آيات‌الاحكام پرداخته است از مشهورترين كتاب‌هاي فقهي و قرآني قرون اخير است.

شنيدن سخن ديگر عالمان در تمجيد از مقام شامخ فاضل مقداد شايد گوياترين معرف شخصيت اين فرزانه ناشناخته باشد. محقق تستري، محدث نوري، محمدباقر خوانساري، شيخ عباس قمي و محمدعلي مدرس او را فاضل، فقيه، متكلم دقيق، دانشمند، هوشمند، جمال دين و پژوهشگري محقق معرفي كرده‌اند.

از جمله آراي فقهي فاضل مقداد مي‌توان به مسئله «عقد صلح» اشاره كرد، اين عالم بزرگ مى‌گويد: « عقدصلح براى قطع نزاع تشريع شده و اين غايت اين عقد است كه غالبا به همراه آن است، چه خصومت پيشينى وجود داشته باشد و يا وجود نداشته باشد، بلكه مقدر باشد، به گونه‌اى كه اگر عقد صلح نباشد خصومت به وجود مى‌آيد؛ مانند صلح بر عين مجهول، كه اگر عقد صلح محقق نشود غالبا نزاع به وجود مى آيد».

اين كلام در اين صراحت دارد كه مقصود از عدم سبق خصومت تنها فرضى است كه اگر عقد صلح منعقد نشود، خصومت غالبا به وجود خواهد آمد و اين همان خصومت متوقع و محتمل است. پس مى‌توان گفت فاضل مقداد صلح ابتدايى را كه عارى از خصومت محقق و متوقع است، نپذيرفته است.

«النافغ يوم الحشر» كه شرح «باب حادي عشر» علامه حلي (متوفي 726 هـ ق.) است از جمله آثار كلامي فاضل مقداد است. شرح‌هاي بسيار بر باب حادي عشر علامه حلي نوشته شده است كه از ميان آن‌ها، شرح فاضل مقداد، بيش از ديگر شرح‌ها، مورد توجه اهل علم و تدريس در حوزه‌هاي علميه قرار گرفته و بارها چاپ شده است. از اين شرح، ‌ترجمه‌هاي متعددي به فارسي صورت گرفته كه معروف‌ترين آن‌ها، «الجامع في ترجمة النافع» است كه توسط «محمدعلي حسيني شهرستاني» (متوفي 1344 هـ ق) انجام شده است. هم‌چنين اين شرح به زبان انگليسي برگردانده شده، كه در سال 1928 ميلادي در شهر لندن چاپ شده است.

كتاب «ارشاد الطالبين» كه شرح «نهج المسترشدين» نوشته علامه حلي است ديگر اثر كلامي فاضل مقداد است. اين اثر كلامي در سال 792 (هـ ق) به پايان رسيده است. اين كتاب يكي از منابع كتاب «اثبات الهداة»، نوشته شيخ حر عاملي و كتاب «بحار الانوار» نوشته علامه مجلسي است.*

* منابع: پايگاه‌هاي اطلاع‌رساني تبيان، فقه اسلامي، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و مركز جهاني اطلاع‌رساني آل‌البيت.
دوشنبه 10 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 800]